Zjawiska glacitektoniczne w kopalni Bełchatów (2003-2005)

• Autorzy: Bruj M. , Krysiak Z.

Warianty tytułu

EN

Glaciotectonic fenomena in Bełchatow Mine (open pit) (2003-2005)

• Konferencja: X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki ; (10 ; 2007 ; Zielona Góra ; Polska)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 2003-2005 prowadzone były badania struktur glacitektonicznych widocznych w osadach Plejstocenu kopalni Bełchatów. Skartowane zostały 4 kolejne ściany zachodnie wyrobiska (dwa najwyższe poziomy) oraz fragment ściany pólnocnej (rys. 1). Zinwentaryzowano liczne struktury glacitektoniczne, upłynnienia osadów oraz objawy neotektoniki. Skomplikowane deformacje widoczne były głównie w osadach piaszczystożwirowych i w mułkach znajdujących się pomiędzy dwoma poziomami glin, jakkolwiek same gliny są także lokalnie wciągane w deformacje. Wyróżniono następujące typy deformacji: diapiry, pogrązy, systemy ścięć komplementarnych, różne typy fałdów, łuski i odkłucia, duplexy, ścięcia cylindryczne, uskoki normalne i odwrócone. Precyzyjne ustalenie, które deformacje w obrębie osadów plejstoceńskich są efektem glacitektoniki, które repliką tektoniki podłoża, a które neotektoniki jest bardzo trudne lub nawet niemożliwe. Te same trudności napotykamy przy próbie precyzyjnego określania ich wieku. Podstawowym czynnikiem kontrolującym drobne deformacje glacitektoniczne jest wielkość ciśnień wód porowych. Inne ważne parametry to przede wszystkim granulometria osadu, jego skład, charakter i konfiguracja podłoża oraz prędkość lodu. Wyniki analizy mezostrukturalnej pozwoliły określić kierunek kompresji subhoryzontalnej. Zmieniał się on od NNE-SSW i N-S w spągu profilu przez NWSE w jego środkowej części do W-E w stropie. Zmiana pola naprężeń w czasie odzwierciedla dwa etapy deformacji: kompresja (N-S) = reakcja głównych struktur rowu Bełchatowa na nacisk lodowca (odkładającego glinę dolną), kompresja NW-SE i W-E odpowiada kierunkowi ruchu lodowca odkładającego glinę górną (tzw. lob Widawki).

EN

Glaciotectonic structures in Pleistocene deposits of Bełchatow Mine have been studied since 2003 to 2005y. Four Western (highest) wall s of cover were mapped and the part of the Northern wall too (fig. 1). Numerous glaciotectonic structures, sediment flows or liquefaction and neotectonic features were noticed. Complicated deformations are visible mainly in sandygravel sediments and muds between two till horizons, however the tills are also locally deformed. The following deformational structures were distinguished: diapirs, loadings, complementary shears, different fold types, slices, detachments, duplexes, cylindrical shears, normal and reverse faults. It's very difticult to state which of the structures have glaciotectonic origin, which one reflect basement tectonics and which of them have neotectonic origin. The same difficulties relate to attempt of age definition. Essential controlling factor of small glaciotectonic structures is pore water pressure. The other important parameters are: sediment granulometry. its content and/or character, basement configuration and Glacier-ice speed. Results of mesostructural analysis indicate a sub-horizontal direction of compression. It changes from NNE-SSW and N-S in the bottom of the profile, through NW-SE in the middle part to W-E in the top. Changes of stress field during the time, reflect 2 deformational stages: compression (N-S) = reaction of the main structures of Bełchatow Graben to the Glacier pressure (which had left The Lower till). Compression NW-SE and W-E correspond with Glacier movement direction (which had left the Upper till) - so called Widawka lobe.

Słowa kluczowe

PL

Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów; deformacje glacitektoniczne; glacitektonika; osady plejstoceńskie

EN

Bełchatów mine; glacitectonic deformations; Pleistocene deposits

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Inżynieria Środowiska / Uniwersytet Zielonogórski
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 134 (14)
• Strony: 5--12
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Bruj M.

autor

Krysiak Z.

• Państwowy Instytut Geologizny, Warszawa

Bibliografia

• BARANIECKA, M.D. 1984, Zlodowacenie środkowopolskie. Budowa Geologiczna Polski. l. Stratygrafia, 3b. Kenozoik. Czwartorzęd. (red. J.E. Mojski, S. Sokolowski): 154-195. Wyd. Geol. Warszawa,
• BRODZIKOWSKI, K., GOTOWALA, R., HALUSZCZAK, A., 1980, Kompleksy osadowe odsłoniętej części nadkładu czwartorzędowego (Depositional complexes of the exposed part of Qatemary overburden). Proc. 520d Meeting Geol, Soc. Poland (Bełchatów, 1980), 305-308.
• BRODZIKOWSKI, K. 1985, Geological deformation environment in the subsiding zone with special reference to the Kleszczów tectonic graben. Quaternary Studies in Poland 6, 5-22,
• BRODZIKOWSKI, K., KRZYSZKOWSKI, D., VAN LOON, A.J. 1987, Endogenic processes as a cause of penecontemporaneous soft-sediment deformations in the t1uviolacustrine Czyżów Series (Kleszczów Graben, central Poland), in: Jones, M.E., Preston, R.M.F. (Eds.), Deformation of sediments and sedimentary rocks. Geological Society Special Publication 29, 269-278.
• BRODZIKOWSKI, K., VAN LOON, A.J. 1991, Glacigenic Sediments. Elsevier (Amsterdam), Developments in Sedimentology 49, 674 pp.
• FELISIAK, I., 1999, Południowy uskok główny - porównanie koncepcji z rzeczywistością na podstawie obserwacji we wkopie KWB "Bełchatów". "Konferencja naukowa: "Młodoalpejski rów Kleszczowa: rozwój i uwarunkowania w tektonice regionu" Słok k.Bełchatowa 15-16 października 1999; 89 - 98,
• GAŁĄZKA, D., 2005, Badania eratyków przewodnich z glin zwałowych formacji "Rogowiec" KWB Bełchatów. Terenowe Warsztaty "Drobne struktury glacitektoniczne" Bełchatów 3-6 października 2005 (ibid. Biblioteka PIG),
• GŁAZEK, J., 1999, Transgresyjno-solna geneza struktury Wielunia. Konferencja naukowa: "Młodoalpejski rów Kleszczowa: rozwój i uwarunkowania w tektonice regionu" Słok k. Bełchatowa 15-16 października 1999, 69-76,
• GOTOWAŁA, R., HAŁUSZCZAK, A., 1999, Pozycja i główne etapy młodoalpejskiego rozwoju rowu Kleszczowa w świetle badań mezostrukturalnych w odkrywce KWB "Bełchatów" i numerycznej analizy wyników badań. Konferencja naukowa: "Młodoalpejski rów Kleszczowa: rozwój i uwarunkowania w tektonice regionu" Słok k.Bełchatowa 15-16 października 1999, 7 - 23
• GOŹDZIK, J., 2001, Stratygrafia i paleogeografia osadów czwartorzędowych z środkowo-zachodniej części kopalni Bełchatów z wykorzystaniem forfoskopii ziaren kwarcowych. W: Eolozacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu (red. E.Mycielska-Dowgiałło): 93-124. Prac. Sedyment. Wydz. Geogr. i Stud. Reg. UW, Warszawa,
• KRZYSZKOWSKI, D., 1994, Quatemary stratigraphy in the Kleszczów Graben (Central Poland); a study based on sections from the Bełchatów outcrop. Quatern. Stud., 2: 21-58,
• PIOTROWSKI, J. A., LARSEN N. K., JUNGE F. W., 2004, Reflections on soft subglacial beds as a mosaic of deforming and stable spots. Quaternary Science Reviews 23, 993-1000,
• SZYMAŃSKI J., 1999, Określenie metodami numerycznymi rezydualnego pola naprężeń w rejonie rowu II rzędu drogą interpretacji struktur tektonicznych i zjawisk sejsmicznych. Konferencja naukowa: "Młodoalpejski rów Kleszczowa: rozwój i uwarunkowania w tektonice regionu" Słok k.Bełchatowa 15-16 października 1999: 135 - 138,
• VAN LOON, A. J., BRODZIKOWSKI, K., ZIELIŃSKI, T., 1995, Shock-induced resuspension deposits from a Pleistocene proglacial lake (Kleszczów Graben, central Poland). Journal of Sedimentary Research A65:417-422.