Występowanie wód mineralnych, swoistych, leczniczych, termalnych oraz solanek na obszarze zapadliska przedkarpackiego i północnej części Karpat zewnętrznych

• Autorzy: Jasnos J.

Warianty tytułu

EN

The occurance of mineral, specific, therapeutic waters, geothermal waters and brines on the area of the Carpathian Foredeep and the northern part of the Outer Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł zawiera informacje na temat wód mineralnych, leczniczych i solanek występujących na obszarze zapadliska przedkarpackiego oraz północnej części Karpat zewnętrznych (związanych z fliszem zewnętrznokarpackim oraz jego podłożem). Północną granicą obszaru badań jest zasięg utworów miocenu zapadliska przedkarpackiego, południową zaś – linia przesunięta w stosunku do północnego brzegu nasunięcia karpackiego o około 15 km na południe. Na opisywanym obszarze występują wody zaliczone do wód leczniczych, termalnych i solanek na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2006 roku (Dz. U. z 2006 r., nr 32, poz. 220, z późn. zm.). Są one zlokalizowane w obrębie piętnastu złóż i wykorzystywane do celów terapeutycznych w sześciu uzdrowiskach statutowych. Skrótowo przedstawiono również występowanie w kilku miejscowościach wód użytkowanych w przeszłości lub obecnie do celów leczniczych, produkcji butelkowanych wód mineralnych, źródlanych, stołowych i innych produktów na bazie wód i otrzymywanych soli, a także wód niezagospodarowanych do tej pory.

EN

Paper contains information about mineral, therapeutic, geothermal waters and brines occuring on the area of the Carpathian Foredeep and the northern part of the Outer Carpathians (connected with flysch of the Outer Carpathians and its basement). The northern boundary of the research area is the extent of Miocene formations of the Carpathian Foredeep, the southern - on the other hand - line shifted about 15 km to the south with reference to the northern border of the Carpathian overthrust. On the described area waters ranked as healing, thermal waters and brines on the basis of the Regulation of Council of Ministers of 14th February 2006 (Journal of Laws of 2006, No. 32, item 220, as amended) occure. They are located within the limits of fifteen water deposits and using for therapeutic purposes in six health resorts. Occurance of such waters used in the past or nowadays for healing purposes, production of bottled waters and other products on the basis of waters and salt as well as waters unexploited until now was briefly shown.

Słowa kluczowe

PL

skład chemiczny wód; wody lecznicze; wody swoiste; wody mineralne; wody termalne; zapadlisko przedkarpackie

EN

chemical composition of waters; healing waters; specific waters; mineral waters; geothermal waters; Carpathian Foredeep

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Technika Poszukiwań Geologicznych
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 50, nr 1-2
• Strony: 349--364
• Opis fizyczny: Bibliogr. [63] poz., rys.

Twórcy

autor

Jasnos J.

• Katedra Surowców Energetycznych Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, 30-059 Kraków, al. Mickiewicza 30,

Bibliografia

• [1.] BIAŁAS Z., WALIGÓRA J., 2008—Naturalne surowce lecznicze Uzdrowiska Ustroń – woda lecznicza (solanka). Materiały Ogólnopolskiego Kongresu Geotermalnego „Geotermia w Polsce – doświadczenia, stan aktualny, perspektywy rozwoju”. Radziejowice, 17–19.10.2007. Kraków.
• [2.] BIELECKA D., 1961 — Geochemiczne właściwości wód mineralnych okręgu krakowskiego. Arch. Katedry Stratygrafii i Geolog. Regionalnej.
• [3.] Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2009 r. Państwowy Inst. Geolog., Warszawa.
• [4.] BOGACZ K., 1974—Pozycja geologiczna złóż wód mineralnych Mateczny w Krakowie. Spraw. z Pos. Kom. PAN. Oddz. w Krakowie.
• [5.] BOREK A., 2010 — Wprowadzenie – historia zdrojowa Buska. [W]: Wody siarczkowe w rejonie Buska-Zdroju. Praca pod redakcją R. Lisika. Kielce.
• [6.] CHOWANIEC J., ZUBER A., CIĘŻKOWSKI W., 2007 — Prowincja karpacka [W]: Hydrogeologia regionalna Polski Tom II. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane. Państw. Inst. Geolog., Warszawa.
• [7.] CHOWANIEC J., NAJMAN J., OLSZEWSKA B., ZUBER A., 2009 — Pochodzenie i wiek wody mineralnej w Dobrowodzie k. Buska Zdroju. Prz. Geolog., Vol. 57, nr 4.
• [8.] CIĘŻKOWSKI W., PORWISZ B., ZUBER A., 2003 — Geneza i wiek wód siarczkowych Horyńca Zdroju i Latoszyna. [W:] Współczesne Problemy Hydrogeologii. Tom IX, cz. 2. Gdańsk.
• [9.] DOMINIKIEWICZ M., 1951—Wody mineralne Polski. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa.
• [10.] DOWGIAŁŁO J., KARSKI A., POTOCKI I., 1969—Geologia surowców balneologicznych. Wyd. Geolog., Warszawa.
• [11.] GOIK B., 2010 - Informacja ustna z dnia 20.12.2010 – Bogusław Goik—Prezes Zarządu spółki Solanka z Zabłocia Sp. z o.o. z siedzibą w Jastrzębiu Zdroju.
• [12.] KARWAN K., 1989— Wody mineralne i lecznicze uzdrowisk karpackich. Wyd. AGH. Kraków.
• [13.] KLECZKOWSKI A.S., 1967 — Mineral Walters in Cracow and their connection with geological structure. Bull. Acad, Pol Sc., Ser. Geol. Geogr., 15.
• [14.] KLECZKOWSKI A.S., MYSZKA J., 1989 — Hydrogeologia Krakowa. Przew. 60 Zjazdu Pol. Tow. Geol., 14–16.09.1989. Kraków.
• [15.] KOCHAŃSKI J.W., 2002— Balneologia i hydroterapia. Wyd. AWF, Wrocław.
• [16.] KONIOR K., 1961 — Możliwości rozwoju uzdrowiska w Goczałkowicach w świetle badań hydrogeologicznych. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [17.] KONIOR K., 1967 — Wody mineralne z głębokich otworów wiertniczych Śląska Cieszyńskiego. Biul. Inst. Geolog. Warszawa.
• [18.] KOWALSKA M., 2003 — Stan rozpoznania geologicznego Ustronia na tle powiatów: bielskiego, cieszyńskiego i żywieckiego. Przyrodnik Ustroński, 2.
• [19.] KRAWCZYK J., MATEŃKO T., MĄDRY J., PORWISZ B., 1999 — Wody lecznicze Buska Zdroju w świetle dotychczasowych badań. Współczesne Problemy Hydrogeologii. Tom IX. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa – Kielce.
• [20.] KRYGOWSKI W., 1974— Beskidy – Śląski, Żywiecki i Mały. Warszawa.
• [21.] LISIK R., 2010 — Lecznicze wody siarczkowe rejonu Pińczów–Busko-Zdrój–Kazimierza Wielka. [W]: Wody siarczkowe w rejonie Buska-Zdroju. Praca zbiorowa pod redakcją R. Lisika. Kielce.
• [22.] MILIJANOVIC E., SATORA S., 2006—Wpływ budowy geologicznej na występowanie wód mineralnych w rowie tektonicznym Krzeszowic. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich. PAN. Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi. Nr 2/2/2006.
• [23.] MOTYKA J., PORWISZ B., RAJCHEL L., ZUBER A., 2003 — Wody mineralne Krzeszowic. [W:] Współczesne problemy hydrogeologii. Tom IX, cz. 1, Gdańsk.
• [24.] NEY R. (red.) — Modelowe studium kompleksowego wykorzystania i ochrony surowców balneologicznych Krakowa i okolicy. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
• [25.] PACZYŃSKI B., PŁOCHNIEWSKI Z., 1996—Wody mineralne i lecznicze Polski. PIG, Warszawa.
• [26.] PACZYŃSKI B., SADURSKI A., (red.), 2007 — Hydrogeologia regionalna Polski. Tom II. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane. Państw. Inst. Geolog., Warszawa.
• [27.] Pismo z dnia 23.12.1985 r. skierowane do Beskidzkiego Zespołu Leczniczo-Rehabilitacyjnego w Jaworzu z Naczelnego Inspektoratu Lecznictwa Uzdrowiskowego w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej na temat uznania wód mineralnych udostępnionych otworami IG-1 i IG-2 w Jaworzu za lecznicze przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Warszawa.
• [28.] PONIKOWSKA I., FERSON D., 2009 – Nowoczesna medycyna uzdrowiskowa. Medi Press, Warszawa.
• [29.] Program wykorzystania wód podziemnych w szczególności termalnych i leczniczych w wybranych obszarach Województwa Śląskiego. 27.08.2009. Praca zrealizowana na zlecenie Woj. Śl. przez IGSMiE PAN (www.slaskie.pl).
• [30.] RAJCHEL L., 1998— Wody mineralne i akratopegi Krakowa. Prz. Geolog., Vol. 46, nr 11.
• [31.] RAJCHEL L., 1999— Historia i teraźniejszość wód mineralnych Krakowa. Aura, nr 1.
• [32.] RAJCHEL L., RAJCHEL J., 1999 — Karpackie źródła wód mineralnych i specyficznych – pomnikami przyrody nieożywionej. Przegląd Geologiczny, Vol. 47, nr 10.
• [33.] RAJCHEL L., ŚLIWA T., WALIGÓRA J., 2007—Uwagi o wodach leczniczych Ustronia. Współczesne problemy hydrogeologii. Tom XIII, cz. 3, Krynica–Kraków.
• [34.] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i wód stołowych. Dz.U. Nr 276, poz. 2738.
• [35.] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych. Dz.U. z 2006 nr 32 poz. 220.
• [36.] Rozporządzenie rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych. Dz. U. 2006 nr 246, poz. 1790.
• [37.] Rozporządzenie rady Ministrów z dnia 22 października 2007 r. w sprawie pozbawienia statusu uzdrowiska miasta Jastrzębie-Zdrój. Dz.U.2007 nr 201 poz. 1448.
• [38.] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin. Dz. U. z 2008, nr 66, poz.404.
• [39.] SOKOŁOWSKI J., 2007—Hydrogeologiczne możliwości restauracji nieczynnych uzdrowisk południowo-wschodniej Polski. Współczesne problemy hydrogeologii. Tom XII, cz. 3, Krynica–Kraków.
• [40.] SOSNA W., SIKORA A., 1983— Ustroń, Wisła, Szczyrk i okolice. Warszawa.
• [41.] STĘPIŃSKA-DRYGAŁA I., OLĘDZKA D., WAGNER J., JARMUŁOWICZ-SIEKIERA M., 2009 — Jastrzębie-Zdrój. [W]: Nowicki Z., (red.) – Wody podziemne miast Polski. Miasta powyżej 50 000 mieszkańców. Wyd. Państw. Inst. Geol. Warszawa
• [42.] SZCZEPAŃSKI A., PORWISZ B., 2007 — Lecznicze wody siarczkowe z miejscowości Las Winiarski k. Buska-Zdroju. III Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Geologia stosowana i ochrona środowiska”, Suchedniów, 15.06.2007.
• [43.] TEISSEYRE W., 1920 — O stosunku zewnętrznym brzegów Zapadliska Przedkarpackiego do krawędzi fliszu Karpackiego. Państw. Inst. Geolog., Spraw. nr 2.
• [44.] TOMASZEWSKA B., PLATA J., PORWISZ B., 2001—Projekt zagospodarowania złoża (kopaliny podstawowej) wód leczniczych na obszarze górniczym „Krzeszowice I”. Arch. ORNR, Krzeszowice
• [45.] TOMASZEWSKA B., KMIECIK E., PIECHOWSKA M., PLATA J., 2007 —Ocena stabilności stężeń siarczanów w czasie w wodach leczniczych ze „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach. Współczesne problemy hydrogeologii. Tom XIII, cz. 3, Krynica–Kraków.
• [46.] TOROSIEWICZ T., 1849 — Źródła mineralne w królestwie Galicyi i na Bukowinie, pod względem fizyczno-chemicznych własności opisane. Instytut Narodowy Imienia Ossolińskich, Lwów.
• [47.] Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 lipca 1974 r. w sprawie złóż wód mineralnych i peloidów uznanych za lecznicze. Monitor Polski - rok 1974, nr 29, poz. 175.
• [48.] Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 października 1985 r. zmieniające zarządzenie w sprawie uznania wód mineralnych i peloidów za lecznicze. Monitor Polski – rok 1985, nr 37, poz. 251.
• [49.] ZUBER A., RAJCHEL L., 2007 – Geneza wód mineralnych Matecznego, Kraków. Współczesne Problemy Hydrogeologii. Tom XIII, cz. 3, Krynica–Kraków.
• [50.] http://tmzj.org
• [51.] www.busko.pl
• [52.] www.echodnia.eu
• [53.] www.malinowyzdroj.pl
• [54.] www.matecznyzdroj.pl
• [55.] www.mineralne.pgi.gov.pl
• [56.] www.salco.pl
• [57.] www.solanka.pl
• [58.] www.ustronianka.com.pl
• [59.] www.uzdrowisko-busko-zdroj.com.pl
• [60.] www.uzdrowisko.krakow.pl
• [61.] www.wios.rzeszow.pl
• [62.] www.wodadlazdrowia.pl
• [63.] www.zablocka.pl