Charakterystyka geologiczna starych wyrobisk górniczych Krzemionek Podgórskich

• Autorzy: Szczepańska M.

Warianty tytułu

EN

Geological characteristic of old mining quarries in Krzemionki Podgórskie region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Podgórze wraz z Krzemionkami było od wieków źródłem surowców mineralnych dla dawnego Krakowa. Istnieje tu wiele wyrobisk nieczynnych kamieniołomów. W jednym z nich utworzono rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka. W okresie okupacji hitlerowskiej w południowo-wschodniej części Krzemionek istniał obóz pracy przymusowej „Płaszów” (w 1944 r. zmieniony na obóz koncentracyjny), którego więźniowie pracowali w kamieniołomach. Eksploatacja doprowadziła do silnych zmian antropogenicznych, jednak po zaprzestaniu wydobycia, stworzyła możliwość bezpośredniego wglądu w budowę geologiczną, spowodowała ustalenie się nowego układu przyrodniczego. Krzemionki są jednym z nielicznych przykładów miejsc, gdzie działalność górnicza wzbogaciła istniejące wartości krajobrazowe i przyrodnicze.

EN

The region of Krzemionki Podgórskie had been the source of mineral resources for old Krakow since centuries. Numerous abandoned quarries occur there. Abiotic nature reserve Bonarka was created in one of them. Compulsory work camp “Płaszów” was existed during Nazi occupation in the South – Eastern part of Krzemionki (in 1944 it was turned into concentration camp), and its prisoners were working in quarries. The exploitation leaded to great anthropogenic changes, but it created the possibility of direct observation of geological structure and stabilization of new nature system. Krzemionki is one of rare sities where mining activity enriched the existing landscape and nature values.

Słowa kluczowe

PL

Krzemionki Podgórskie; tereny pogórnicze; kamieniołomy; rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka

EN

Krzemionki Podgórskie region; post-mining area; quarries; abiotic nature reserve Bonarka

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Technika Poszukiwań Geologicznych
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 44, nr 6
• Strony: 35--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Szczepańska M.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, 31-261 Kraków, ul. J. Wybickiego 7,

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ S.W., 1954 - Turon południowej części Wyżyny Krakowskiej. Acta Geologica Polonica 4, 361-390.
• 2. ALEXANDROWICZ S.W., MICHALIK S., MICHALIK R., MUCHA E., 2001 - Projekt planu ochrony rezerwatu przyrody "Bonarka" na okres 1.01.2002 - 31.12.2021. Archiwum Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.
• 3. ALEXANDROWICZ Z., 1959 - Projekt rezerwatu przyrody nieożywionej. Archiwum Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.
• 4. ALEXANDROWICZ Z., 2003 - Ochrona dziedzictwa geologicznego Polski w koncepcji europejskiej sieci geostanowisk. Przegląd Geologiczny 3: 224-230.
• 5. BARBURSKA G., 1976 - Zagospodarowanie terenu Wapiennika "Liban" w Krakowie. Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Krakowie. Wojewódzkie Archiwum Geologiczne, sygn. Z-235, Kraków.
• 6. CZARNIECKI S., 2002 - Podgórze jako teren naukowych i kolekcjonerskich eksploracji geologicznych. III sesja popularno-naukowa „Historia i Zabytki Podgórza-Krzemionki”. Kraków, 20 września 2002 r., 10-17.
• 7. DŻUŁYŃSKI S., 1953b - Tektonika południowej części Wyżyny Krakowskiej. Acta Geologica Polonica 3, 325-440.
• 8. GRADZIŃSKI R., 1962 - Rozwój podziemnych form krasowych w południowej części Wyżyny Krakowskiej. Rocznik PTG 31/4, 429-487.
• 9. GRADZIŃSKI R., 1972 - Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa. Wyd. Geol., Warszawa, 335 s.
• 10. GRADZIŃSKI R., 1976 - Chronione i godne ochrony obiekty geologiczne w okolicy Krakowa. Prace Muzeum Ziemi 25, 101-117.
• 11. JAKUBOWICZ W., OSTROWSKA-GILL B., PIĘKOŚ B., 1987 - Wniosek o zniesienie obszaru górniczego "Krzemionki" dla złoża i kopalni wapienia "Za Torem". Ministerstwo Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunikacji, Cementownia "Nowa Huta”, Kopalnia Wapienia "Za Torem". Wojewódzkie Archiwum Geologiczne, sygn. 521, Kraków.
• 12. KUŹNIAR W., 1909 - Występowanie haczetynu na Bonarce (pod Krakowem). Lwów. Kosmos 34, 604-609.
• 13. NOWAK R., SŁOWAKIEWICZ W. - Krzemionki. Przewodnik wspinaczkowy TOPO. http://www.wspinanie.pl/topo/polska/podkrakowskie/krzemionki/ (aktualizacja: 26.1 0.2003).
• 14. MOROZEWICZ J., 1909 - O haczetynie i jego Bonarskim złożu. Lwów. Kosmos 34, 610-624.
• 15. OSTRĘGA A., 2001 - Możliwości zagospodarowania nieczynnego kamieniołomu Pod Wieżą Telewizyjną na Krzemionkach Podgórskich. Materiały Sympozjum Warsztaty 2001 nt. Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym. PAN, Inst. Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, 389-395.
• 16. Projekt lodowni na podwórzu szkolnym. 1877 r. ABMf. 1026, Zamojskiego 4/6. Archiwum Państwowe w Krakowie, oddz. przy ul. Lubicz.
• 17. RAJMAN J., 1994 - Najdawniejsze dzieje kościoła św. Benedykta na górze Lasoty. Mons ante Cracoviam. Rocznik Krakowski 60.
• 18. RUTKOWSKI J., 1993 - Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000. Arkusz Kraków (973). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. 46 s.
• 19. SZCZEPAŃSKA M., 2004 - Wartości użytkowe nieczynnych kamieniołomów surowców skalnych na przykładzie łomu Pod Benedyktem. Materiały Sympozjum Warsztaty Górnicze z cyklu. Zagrożenia naturalne w górnictwie". Bełchatów, 2-4 czerwca 2004. Sympozja i Konferencje nr 62. Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią; Wyższy Urząd Górniczy, 451-460.
• 20. SZCZEPAŃSKA M., 2005 - Sztolnie w masywie wapiennym Krzemionek Podgórskich. Materiały Sympozjum Warsztaty Górnicze z cyklu " Zagrożenia naturalne w górnictwie". Kazimierz Dln., 20-22 czerwca 2005. Sympozja i Konferencje nr 62. Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią: Wyższy Urząd Górniczy, 181-187.
• 21 TYROWICZ T., 1977 - Kamień w zabytkach średniowiecznego Krakowa. Bibl. Jagiell., Kraków (niepubl.}, 270 s.
• 22. WIERZCHOSŁAWSKA M., 2002 - Gmach dawnej Szkoły Ludowej w Podgórzu. Dokumentacja historyczno-konserwatorska budynku szkoły przy ul. Limanowskiego 60/62 w Krakowie. Kraków. Archiwum Miejskiego Konserwatora Zabytków. Nr inwentarza 1104/03.
• 23. ŻÓŁCIAK J., 1996b- Zarys przemian dziejowych miasta Podgórza oraz wsi Płaszów, Rybitwy, Przewóz- historycznych miejscowości Dzielnicy XIII. [W:] Wolne, król. miasto Podgórze. Płaszów, Rybitwy, Przewóz. Zarys przemian historycznych, oprac. zb. pod redakcją J. Żółciaka. Kraków.