An evaluation model of energy safety in Poland in view of energy forecasts for 2005-2020

• Autorzy: Staśko D. , Kaliski M.

Warianty tytułu

PL

Model oceny bezpieczeństwa energetycznego polski w aspekcie prognoz energetycznych na lata 2005-2020

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The presented subject is part of a sequence of complex energy safety issues covering the present state and perspectives of providing Poland with energy raw minerals. An attempt was made to theoretically analyze factors determining the growth or decrease of energy safety level, with an evaluation model of energy safety model as an outcome. This model was based on the multicriterial analysis method. The input data for the analysis came from scenarios described in governmental documents: . ,,Assumptions of Poland's energy by the year 2020" (Survival, Reference, Progress Plus Scenarios). . ,,Poland's energy policy by the year 2025" (Treaty, Coal Basic, Gas Basic, Efficiency Variants). The eighth scenario was the author's variant, which according to the Authors enables maximization of the assumed partial evaluation parameters. The analysis of the model indicated a multiaspect character of the energy safety problems A vast range of quantitative and qualitative factors had to be accounted for. As a result of the analysis a quantitative analysis of specific scenarios was presented under the angle of providing energy safety for Poland.

PL

Podjęty temat ma na celu próbę przedstawienia złożoności problemów, które należy uwzględnić w ocenie bezpieczeństwa energetycznego. Bezpieczeństwo energetyczne jest pochodną bilansu energetycznego oraz zjawisk, które towarzyszą jego tworzeniu, dlatego też w artykule przedstawiono podstawowe informacje z zakresu kształtowania się bilansu paliwowo-energetycznego Polski w latach 1950-2003. Dokonano również analizy znaczenia poszczególnych nośników energii dla gospodarki krajowej w perspektywie roku 2020. Analiza ta objęła prognozy zapotrzebowania na energie pierwotną określone w dokumencie ,,Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku" oraz "Polityce energetycznej Polski do 2025 roku". Projekcje zapotrzebowania zestawiono ze sobą celem zbadania różnic w prognozowanych bilansach energetycznych Polski. Wykazane rozbieżności dotyczą przede wszystkim początkowych lat ujętych w prognozach (lata 2005-2010) co jednoznacznie wskazuje na dużą dezaktualizacje przyjętego modelu zapotrzebowania określonego w ,,Założeniach polityki energetycznej Polski do 2020 roku". Jak wykazano, perspektywy bilansu energetycznego mimo istotnej modyfikacji (w stosunku do stanu obecnego) związane będą nadal z dominacja paliw stałych. Determinantą takiego stanu rzeczy jest bogata baza surowcowa oraz rozbudowana infrastruktura wydobywcza i przetwórcza. Tym niemniej w świetle przeprowadzonej analizy, w horyzoncie następnych piętnastu lat rysuje się niezależnie od przyjętej prognozy i scenariusza, rosnące znaczenie paliw węglowodorowych oraz szeroko pojętej energetyki odnawialnej. W artykule dokonano semantycznej analizy pojęcia bezpieczeństwa energetycznego formułowanego w sposób odmienny m.in. w wspomnianych dokumentach. Wykazano, iż zróżnicowanie przedstawianej definicji bezpieczeństwa energetycznego wynika z trudności ujęcia wielopłaszczyznowości zagadnienia w jedną zwartą regułę. Nieostrość i wieloaspektowość bezpieczeństwa energetycznego przejawia się w fakcie, iż można go odnosić do bezpieczeństwa lokalnego jak i międzynarodowego można również rozpatrywać zagadnienie w szeregu kryteriów o przeciwstawnym charakterze np. ekonomicznym, środowiskowym czy społecznym. Wszystko to sprawia, iż analiza bezpieczeństwa energetycznego obarczona jest problemem subiektywności oceny. Ocena ta uzależniona jest każdorazowo od ważności poszczególnych komponentów określających fragmentarycznie badane zagadnienie. Istotność oraz dobór komponentów bezpieczeństwa energetycznego określana jest zazwyczaj w sposób autorytatywny na bazie dostępnych przesłanek przez decydenta lub decydentów. W praktyce sprowadza się to zazwyczaj do określenia wybranych wskaźników oceny cząstkowej na bazie, których w sposób intuicyjny formułuje się ogólną ocenę bezpieczeństwa energetycznego. Na powyższą analizę nakłada się również konieczność rozpatrywania czynników, których spełnienie jest wzajemnie sprzeczne. Analizę taką cechuje brak powtarzalności oceny, z uwagi na różny i często nie usystematyzowany proces określania bezpieczeństwa energetycznego. Końcowa ocena częstokroć sprowadza się do stwierdzenia czy i w jakim stopniu bezpieczeństwo energetyczne Jest zagrożone. Jest to Istotny mankament me tylko w trakcie procesu oceny, ale również w przypadku potrzeby monitorowania stanu bezpieczeństwa energetycznego. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania z wiązane z trudnościami określenia bezpieczeństwa energetycznego zaproponowano model jego oceny oparty na analizie wielokryterialnej. Wykorzystanie analizy wielokryteńa1nej do budowy modelu oceny bezpieczeństwa energetycznego zostało podyktowane koniecznością rozpatrywania szeregu czynników takich jak samowystarczalność, wskaźnik dywersyfikacji, wielkość zapasów, sytuacja polityczna, koszty środowiskowe, itp. których łączne rozpatrywanie wymaga poszukiwania rozwiązania będącego kompromisem miedzy kilkoma funkcjami celu. Brak możliwości mierzenia i monitorowania wszystkiego i związane z tym koszty, narzucają konieczność przyjęcia listy wskaźników oceny cząstkowej w śród których obok wskaźników ilościowych znaczna część zajmują wskaźniki natury jakościowej. Zasadniczym zadaniem wskaźników jest zobrazowanie stopnia realizacji przyjętych celów zawartych w definicjach bezpieczeństwa energetycznego. Dlatego też w pracy zaproponowano zestaw wskaźników oceny cząstkowej stanowiący pewne instrumentarium przeprowadzonej analizy. Dokonano podziału i weryfikacji przyjętych wskaźników ze względu na główne czynniki opisujące kształt bezpieczeństwa energetycznego oraz poziom ich istotności. Zaproponowano również kila systemów nadawania wag poszczególnym wskaźnikom wraz z preferowaną w analizie bezpieczeństwa metodą AHP. Końcowy etap pracy obejmuje przedstawienie przykładu analizy bezpieczeństwa energetycznego przeprowadzonego za pomocą zaproponowanej metodologii. Podstawą analizy stały się scenariusze rozwoju sytuacji energetycznej zawarte w przytoczonych wcześniej dokumentach tj. scenariusze przetrwania, odniesienia, postępu plus, traktatowy, podstawowy węglowy, podstawowy gazowy i efektywności. Jako ósmy przedstawiono scenariusz autorski cechujący się maksymalizacją wskaźników pod kątem zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego. Przeprowadzona analiza dotyczyła nośników energii pierwotnej a więc węgla kamiennego, ropy naftowej gazu ziemnego oraz energii odnawialnej wg prognoz dla roku 2020. Otrzymane wyniki odzwierciedlają stopień realizacji celów zapisanych w definicji bezpieczeństwa energetycznego. Przedstawione wielkości wskaźnika końcowej oceny stanowią pewną hierarchizacje scenariuszy rozwoju sytuacji energetycznej pod kątem poziomu bezpieczeństwa energetycznego uwzględniając m.in. imperatyw pewności dostaw, aspekty ekonomiczne, środowiskowe oraz polityczne. Zaproponowana w pracy metodyka oceny bezpieczeństwa energetycznego nie zwalnia co prawda decydenta z odpowiedzialności za przeprowadzoną analizę, czyni jednak proces oceny bardziej komfortowym, racjonalnym, przez co zarówno czas podejmowania decyzji jak i ich jakość mogą ulec wyraźnej poprawie.

Słowa kluczowe

EN

energy safety; energy forecasts; multicriterial analysis

PL

bezpieczeństwo energetyczne; prognozy energetyczne; analiza wielokryterialna

• Wydawca: Instytut Mechaniki Górotworu PAN
• Czasopismo: Archives of Mining Sciences
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 51, no 3
• Strony: 311--346
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Staśko D.

autor

Kaliski M.

• Carpatian GAS Company, GAS Company in Kraków, Poland

Bibliografia

• Bojarski, W., 2004. Bezpieczeństwo energetyczne. Wokół energetyki, vol. 7, tom 3.
• Kaliski, M., Staśko, D., 2002. Rynek Paliwowo-energetyczny w Polsce stan obecny i perspektywy rozwoju. Wiertnictwo Nafta i Gaz. Rocznik AGH. Kraków, R. 19/1, s. 121-130.
• Kaliski, M,. Staśko, D., 2004. Naural gas and its significance for energy safety in Poland, Naukovij Wisnik, Nacjonalnogo Girniciogo Uniwersytetu, Dnietropietrowsk no. 5 s. 11-17.
• Kaliski, M,. Staśko, D., 2003. Rola krajowej infrastruktury paliwowo-surowcowej w kształtowaniu bezpieczeństwa energetycznego Polski, Rurociągi. Warszawa. nr 2-3 s. 3-7.
• Kaliski, M., Staśko, D., 2005. Prognozy energetyczne Polski w perspektywie roku 2025, Wiertnictwo Nafta i Gaz, Rocznik AGH, Kraków, R. 22/1 s. 171-177.
• Kaliski, M., Staśko, D., 2003. Analiza wybranych czynników warunkujących bezpieczeństwo energetyczne Polski Górnictwo równoważnego rozwoju, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice nr 1599. Seria Górnictwo, z. 257, s. 207-223.
• Kaliski, M., Staśko, D., 2005. Możliwość określenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego Polski na podstawie analizy prognoz energetycznych, Górnictwo zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice nr 1697. Seria: Górnictwo; z. 269, s. 119-137.
• Kaliski, M., Staśko, D., 2004. Znaczenie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego do Polski na początku XXI wieku, Marketing w gazownictwie. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego, Zakopane Ed. 4, s. 109-124.
• Kamrat, W., 1999. Metodologia oceny efektywności inwestowania na lokalnym rynku energii, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk .
• Kamrat, W., 2004. Metody oceny efektywności inwestowania w elektroenergetyce. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
• Kolenda, Z., Siemek, J., 1999. Bezpieczeństwo energetyczne państw, Archives of Mining Sciences (Archiwum Górnictwa), vol. 44, iss. 2, s. 163-182.
• Ney, R., 2002. Ocena zasobów surowców energetycznych Polski, Elektroenergetyka 3/2002, Warszawa.
• Rychlicki, S., Siemek, J., 2004. Problem dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego do Polski w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego, Nafta Gaz, R. 60, nr 9, s. 391-396.
• Rychlicki, S., Siemek, J., 2002. Model energetyczny węglowo-gazowy szansą dla Polski. III Małopolska Konferencja Energetyczna, Bobrka.
• Staśko, D., 2006. Model wykorzystania surowców energetycznych w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski do roku 2020, praca doktorska, Kraków.
• Ministerstwo Gospodarki, 1995. Założenia polityki energetycznej Polski do 2010 roku. Warszawa.
• Ministerstwo Gospodarki, 2000. Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku. Warszawa.
• Ministerstwo Gospodarki, 2005. Polityka energetyczna Polski do 2025 roku. Warszawa.
• Klimek, K., 2004. Bezpieczeństwo w systemie wartości uniwersalnych w edukacji, Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. Gen. T. Kościuszki we Wrocławiu, http://www.21.edu.pl/ks/edb2/22.doc
• Skarżyński, M., 2004. Podmiotowość a bezpieczeństwo naftowe Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki we Wrocławiu, http://www.21.edu.pl/ks/edb2/383.doc