Wpływ bazy zasobowej kopalin na gospodarowanie przestrzenią w gminach, na terenie których zlokalizowane są uzdrowiska

• Autorzy: Król E. , Kot A.

Warianty tytułu

EN

Influence of mineral resources on space management in communes where spas are located

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przeprowadzono kompleksową analizę bazy zasobowej kopalin w gminach, na terenie których zlokalizowane są wszystkie 44 polskie uzdrowiska. Wskazano na ograniczenia gospodarki przestrzennej, wynikające z użytkowania górniczego oraz ochrony zasobów kopalin. W gminach, na terenie których zlokalizowane są uzdrowiska, rozwój przestrzenny ograniczony jest zarówno zasięgiem obszarów górniczych stanowiących strefę chroniącą złoże wód leczniczych jak i obszarami ochrony uzdrowiskowej. Zaplecze dla rozwoju lokalnego przemysłu wydobywczego i budownictwa stanowią złoża innych kopalin. Ich powierzchnia także powinna być chroniona przed zabudową. Większość udokumentowanych złóż znajduje się jednak na terenach objętych różnymi formami ochrony prawnej oraz w strefach postępującej lub planowanej zabudowy terenu, co utrudnia możliwość ich zagospodarowania metodą odkrywkową. W celu urealnienia dokumentów planistycznych, sporządzanych na szczeblu gminy, zaproponowano wskaźniki określające intensywność sczerpywania zasobów oraz wskaźniki określające udział powierzchni obszarów górniczych kopalin leczniczych i innych (podstawowych i pospolitych) w gminie. Wskaźniki te obliczono dla każdej grupy kopalin. Według stanu na koniec 2007 roku (Bilans zasobów 2008) zasoby eksploatacyjne 72 złóż wód leczniczych wynosiły 1825,17 m3/h, z tego 38,5% stanowiły termalne wody lecznicze. Intensywność sczerpywnia zasobów wód leczniczych wahała się w granicach od 0 (Ustka, Kamień Pomorski - złoża nie eksploatowane w roku 2007) do powyżej 90% (Długopole Zdrój, Polanica Zdrój, Szczawno Zdrój). Udział powierzchni obszarów górniczych wód leczniczych w stosunku do powierzchni gminy wahał się od 0,01% w Sopocie, do około 90% powierzchni gminy w Świeradowie Zdroju i Muszynie i 100% w Ciechocinku, Kołobrzegu i Dusznikach Zdroju. Zasoby torfów leczniczych wynosiły 7171 tys. m3, intensywność ich sczerpywnia nie przekraczała 1% w żadnym z uzdrowisk, a udział powierzchni obszarów górniczych nie przekraczał 10% powierzchni gminy. W gminach, na terenie których zlokalizowane są uzdrowiska znajdowało się ponadto 71 udokumentowanych złóż kopalin: 4 złoża kopalin energetycznych, 1 złoże kopalin chemicznych (sole kamienne) oraz 66 złóż kopalin skalnych i innych - 4 złoża torfów nie zaliczonych do leczniczych. 31 złóż było eksploatowanych w 2007 roku. Uzyskane wartości wskaźników mogą być pomocne przy podejmowaniu decyzji w zakresie ustalania kierunków rozwoju przestrzennego i gospodarczego gminy. Uzasadniona jest potrzeba okresowej aktualizacji wskaźników. W kontekście planowania zagospodarowania przestrzennego, a w konsekwencji realizacji konkretnych inwestycji w gminach, na terenie których zlokalizowane są uzdrowiska znaczenie zasadnicze mają informacje o potencjale zasobowym, którym dysponują gminy. Określają go: zasoby kopalin w szczególności wód leczniczych, aktualne wydobycie i jego udział w stosunku do zasobów bilansowych i przemysłowych w złożach zagospodarowanych oraz zasoby bilansowe w złożach niezagospodarowanych. Pozwalają one określić rezerwy zasobów możliwych do zagospodarowania w przyszłości. W celu przyszłej eksploatacji kopalin, zwłaszcza metodą odkrywkową, znaczenie zasadnicze ma ochrona terenów złożowych przed zabudową oraz wyjaśnienie potencjału w obszarach prognostycznych i perspektywicznych. Ograniczenia zagospodarowania przestrzennego w gminach, na terenie których zlokalizowane są uzdrowiska zależą przede wszystkim od: rodzaju i wielkości zasobów kopalin leczniczych i innych, które występują na jej terenie, warunków geologicznych chroniących złoże wód leczniczych, aktualnego stanu pokrycia i użytkowania terenu oraz walorów środowiska przyrodniczego, w tym form ochrony przyrody.

EN

The comprehensive analysis of mineral resources was made in 44 Polish spa containing communes. Mining exploatation and protection of mineral resources result in the restrictions of land use. Land use development is constrained by the extent of mining areas formed to protect the deposit of medicine waters as well as the health resort conservation areas. Deposits of other minerals constitute a reserve for local development and mining industry. Their area should also be protected from durably constructions. However, the majority of the deposits are situated in the law protected areas or foreseen for build-up. For that reason these deposits cannot be mined in open pits. Indicators of depletion of mineral resources and the shares of mining areas (for therapeutic and others minerals) in the total commune area were suggested aimed formaking local planning documents more realistic. The indicators were calculated for each group of minerals. At the end of 2007 the exploited resources of 72 therapeutic water deposits amounted to 1825.17 m3/h, 38,5% of them being thermal. Depletion ratio fluctuated from 0 (in actually unexploited deposits: Ustka and Kamień Pomorski) to above 90% (Długopole Zdrój, Polanica Zdrój and Szczawno Zdrój). Share of therapeutic water mining areas in the total commune area, fluctuated from 0.01 in Sopot to 90% in Świeradów Zdrój, Muszyna and 100% in Ciechocinek, Kołobrzeg and Duszniki Zdrój. Therapeutic peat resources totalled 7.171 million m3. Depletion ratio of peat was below 1% in each spa. Share of mining area of peat deposits in total area commune was below 10%. Discussed communes constrained also 71 documented deposits of not therapeutic nature. These are: 4 fossil fuels, 1 chemical 62 common rocks and 4 peat deposits. In 2007 only 31 such deposits were exploited. The values of the indicators obtained here could help in decision making in land use and economic development planning. Periodic actualization of these indicators is justified. The information on local mineral resources is essential in land use planning and implementation of specific investment. This information consists of: the amount of mineral resources (especially therapeutic water), actual output, ratio of output to resources (or/and reserves) in developed deposits, and information about resources in undeveloped deposits as well as in prognostic and perspective areas.These data allow to determine the resources which are real to use in future. Multidisciplinary surveys indicate restrictions in development planning which are connected with appropriate land use. Protection of deposit areas against build up the surface appears especially important. Restrictions of land use management in communes where spas are located, depend on: the type and the amount of therapeutic resources and other minerals, geological conditions which protect therapeutic aquifer, actual land cover and land use, and categories of protected areas.

Słowa kluczowe

PL

baza zasobowa; uzdrowisko; gospodarowanie przestrzenią; wskaźniki; sczerpywanie zasobów; obszar górniczy; powierzchnia gminy

EN

mineral resources; spa; space management; mining area; commune area

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 26, z. 3
• Strony: 21--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Król E.

autor

Kot A.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Kraków,

Bibliografia

• Bilans zasobów 2008 - Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce stan na 31.12.2007, PIG, Warszawa .
• Dowgiałło J., Paczyński B., 2002 - Podział regionalny wód leczniczych Polski. [W:] Ocena zasobów dyspozycyjnych wód potencjalnie leczniczych. Poradnik metodyczny. Paczyński B., red., PIG, Warszawa, 16-24.
• Duczmal M., Ślusarczyk G., Specylak-Skrzypecka J., Borowicz A., Bednarz A., 2008 - Ochrona złóż idea a rzeczywistość na przykładzie perspektywicznych złóż węgla brunatnego. Górnictwo Odkrywkowe, XLX/II, 2-3, 30-37.
• Kierunki 2009 - Kierunki badań w dziedzinie geologii surowcowej na lata 2009-2015.Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 24.
• Nieć M., 2008 - Stulecie idei ochrony złóż kopalin. Gosp. Sur. Min. t. 24, z. 2/2, 47- 51.
• Paczyński B., Płochniewski Z., 1996 - Wody mineralne i lecznicze Polski. PIG, Warszawa, 108.
• Paczyński B., Sadurski A. (red.), 2007 - Hydrogeologia regionalna Polski. t. II,Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane. Wyd. PIG, Warszawa.
• Paulo A., 2001 - Geologia gospodarcza. Geologia 27, 2-3, 703-739.
• Paulo A. (red.), 1995 - Ochrona środowiska przyrodniczego i zasobów mineralnych. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
• Radwanek-Bąk B., 2008 - Dostępność terenów złożowych jako priorytet ochrony zasobów kopalin. Górnictwo Odkrywkowe XLX/II, 2-3, 19-24.
• Szczepański A., Szklarczyk T., 2005 - Konieczność zmian przepisów w zakresie gospodarowania zasobami współwystępujących wód leczniczych, naturalnych wód mineralnych i zwykłych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, WUG, Katowice, 4, 7-12.
• Uberman R., Ostręga A., 2009 - Prawne procedury postępowania dla uzyskania koncesji na odkrywkową eksploatację złóż. Górnictwo Odkrywkowe, 50, 2-3, 58-64.
• Akty prawne
• Ustawa 1994 - Ustawa z 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze, t. jednolity, Dz.U. 2005. 228. 1947 z późn. zm.
• Ustawa 2001 - Ustawa o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych z dnia 6 lipca 2001, Dz.U. 2001. 97. 1051 z późn. zm.
• Ustawa 2005 - Ustawa z dnia 28 lipca 2005 o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych , Dz.U. 2005. 167. 1399.
• Ustawa 2006 - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, tekst jednolity Dz.U. 2006. 129. 902 z późn. zm.
• Ustawa 2008 - Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U. 2008. 199. 1227.
• Rozporządzenie 1998 - Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 sierpnia 1998 roku w sprawie utworzenia powiatów Dz.U. 1998.103.652.
• Rozporządzenie 2004 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, Dz.U. 2004. 257. 2573 z późn. zm.
• Rozporządzenie 2006a - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2006 w sprawie złóż wód podziemnych zaliczanych do solanek, wód leczniczych, a także zaliczania kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych, Dz.U. 2006. 32. 220.
• Rozporządzenie 2006b - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2006 zmieniające rozporządzenie w sprawie złóż wód podziemnych zaliczanych do solanek, wód leczniczych, a także zaliczania kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych, Dz.U. 2006. 246. 1790.
• Rozporządzenie 2008 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 2008 zmieniające rozporządzenie w sprawie złóż wód podziemnych zaliczanych do solanek, wód leczniczych, a także zaliczania kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych Dz.U. 2008. 66. 404.
• Normy
• PN-Z-11000:2001 - Uzdrowiska - Terminologia, klasyfikacja i wymagania ogólne.
• Internet
• http://baza.pgi.waw.pl/geow/(S(ymem3u45oqhddxycuin5gv45))/default.aspx
• http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS
• http://mineralne.pgi.gov.pl
• Radwanek-Bąk B., 2009 - Dostępność terenów złożowych jako podstawowy warunek racjonalnej gospodarki zasobami złóż kopalin [http://geoportal.pgi.gov.pl/css/powiaty/publikacje/dostepnosc_zloz.pdf]
• Podstawy ochrony przyrody. Metody ochrony wybranych typów ekosystemów. Torfowiska. [http://biebrza.info.pl/oppoc/metody_t.html]