Bentonity jako uniwersalny surowiec wielu dziedzin przemysłu

• Autorzy: Wyszomirski P. , Lewicka E.

Warianty tytułu

EN

Bentonite as a versatile industrial mineral for different markets

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Bentonity wyróżniają się wieloma specyficznymi właściwościami, takimi jak: zdolność wymiany jonowej, podatność na dyspergowanie wodą, doskonałe właściwości sorpcyjne, zdolność pęcznienia oraz tworzenia zawiesin tiksotropowych. Te cechy determinują przydatność technologiczną bentonitów w wielu dziedzinach, m.in. w odlewnictwie, wiertnictwie, budownictwie, rolnictwie czy ceramice. W Polsce kopaliny te były pozyskiwane okresowo: do 1975 r. ze złóż Chmielnik i Trepcza, w latach 1966-1992 w KWK Milowice (później KWK Czerwona Gwardia, a następnie Saturn), w okresie 1962-1987 - ze złoża Chmielnik-Ciecierze oraz w latach 1991-1996 - ze złoża Krzeniów. Obecnie niemal całość podaży bentonitu surowego w Polsce pochodzi z importu. Dostawy bentonitów do Polski są od wielu lat zdominowane przez Słowację (45-77%). Pochodzą one przede wszystkim z jednego z największych złóż bentonitów w Europie - Jelsovy Potok. W złożu tym eksploatowane są najbardziej cenione, białe bentonity, wyróżniające się niską zawartością tlenków żelaza (2,0-2,8% Fe₂0₃). Są one importowane do Polski (m.in. przez zakłady ZGM Zębiec k. Starachowic i ZCh Siarkopol w Tarnobrzegu) w postaci surowej i poddawane przeróbce mechanicznej oraz aktywacji chemicznej. Innymi ważnymi dostawcami są: Ukraina i Włochy, a ostatnio także Indie. Bentonity głęboko przetworzone pochodzą głównie z Niemiec (produkty Süd Chemie AG) i Wielkiej Brytanii.

EN

Bentonites are characterised by many specific properties, e.g.: high ion exchange capacity, compliance to water dispersion, excellent sorption properties, strong swelling in polar liquids, and high tixotropy. These properties determine the mineral commercial applications in a wide range of markets, including: foundry, drilling, civil engineering, agriculture, ceramics etc. In Poland bentonites were mined temporarily: up to 1975 - from the Chmielnik and the Trepcza deposits, in the years 1966-1992 - in Hard Coal Mine Milowice (later called Czerwona Gwardia, and finally - Saturn), 1962-1987 - from the Chmielnik-Ciecierze deposit, and 1991-1996 - from the Krzeniów deposit. At present, almost all the raw bentonite supply in Poland originates from abroad. For many years these deliveries have been dominated by the Slovak Republic (45-77%). The raw material has come primarily from one of the largest deposit of bentonite in Europe - Jelsovy Potok. The deposit is mined for the most priced white bentonite, which is characterised by low content of iron oxide (2,0-2,8% Fe₂0₃). Raw bentonite is imported to Poland, primarily by the ZGM Zębiec near Starachowice and ZCh Siarkopol of Tarnobrzeg, and domestically processed mechanically and by chemical activation. Other important suppliers are Ukraine and Italy, most recently joined by India. High-grade bentonites are mainly purchased from Germany (products of the Süd Chemie AG) and from the United Kingdom.

Słowa kluczowe

PL

surowce zasobne w smektyty; bentonity; zasoby krajowe; bentonity importowane

EN

smectite-rich industrial minerals; bentonites; domestic resources; imported bentonites

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2005
• Tom: T. 21, z. 3
• Strony: 5--19
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Wyszomirski P.

• Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH, Kraków

autor

Lewicka E.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Bahranowski K., 2000—Podpierane montmorillonity dotowane jonami metali przejściowych: otrzymywanie, właściwości fizykochemiczne, przykłady zastosowań w katalizie (praca habilitacyjna). AGH Kraków.
• [2] Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 1999—2003, 2004. Praca zbiorowa pod redakcją R. Neya, T. Smakowskiego. Wyd. Pracownia Polityki Surowcowej IGSMiE PAN, Kraków.
• [3] Bilans zasobów i wód podziemnych w Polsce. Praca pod redakcją S. Przeniosły. Roczniki 1960—2004. CUG, od 1988 r. PIG, Warszawa.
• [4] Bolewski A., Budkiewicz M., Wyszomirski P., 1991 — Surowce ceramiczne. Wyd. Geol. Warszawa.
• [5] Dyjor S., Kościówko H., Sikora W. S., 1991 — Zwietrzeliny bazaltowe Dolnego Śląska. Sytuacja geologiczna i charakterystyka mineralogiczna. W: Sorbenty mineralne Polski (pod redakcją W. Żabińskiego). Wyd. AGH Kraków.
• [6] Harris P., 2003 — It’s a small world. Nanominerals’ growing influence. Industry Minerals, October 2003, 60—63.
• [7] Harvey C.C., Murray H.H., 1997 — Industrial clays in the 21st century: A perspective of exploration, technology and utilization. Applied Clay Science 11, 285—310. Elsevier Science.
• [8] Kłapyta Z., 1991 — Własności powierzchniowe sorbentów mineralnych. W: Sorbenty mineralne Polski (pod redakcją W. Żabińskiego). Wyd. AGH Kraków.
• [9] Kozač J., Tuček L., Zuberec J., 2000—Nové technologicko-ekonomické hodnotenie a trendy vo využívaní nerudných nerastných surovín. Mat. Konf. Aktuálne Problémy Baníctva a Geológie. Demänovská Dolina, Slovak Republic.
• [10] Kraus I., Kužvart M., 1987 — Ložiska nerud (Deposits of non-metalic raw materials). Naklad SNTL, Praha. Naklad Techn. Lit. Alfa, Bratislava.
• [11] Kraus I., Šucha V., 1996—Field trip guide-book. 14th Conference on Clay Mineralogy and Petrology. Banska Štiavnica, Slovakia.
• [12] Kuch P., 1989 — New technology = new raw materials? CFI/Ber. DKG 66, H. 5/6.
• [13] Kužvart M., 1984 — Ložiska nerudních surovin. Academia/Praha. 262—264.
• [14] Slovak Minerals Yearbook 2003. Geological Survey of Slovak Republic. Ed. P. Balaž & M. Tréger. Spišská Nova Ves — Bratislava.
• [15] Murray H.H., 2000 — Traditional and new applications for kaolin, smectite, and palygorskite: a general overview. Applied Clay Science 17, 207—221. Elsevier Science.
• [16] Stentiford M., 2004 — Polished performers. Minerals in frits and glazes. Industrial Minerals March 2004.
• [17] Strony internetowe: www.bentonite.sk, www.kb-s.sk, www.euro-pols.gliwice.pl.