Zasoby wód podziemnych na obszarze Żuław Wiślanych

• Autorzy: Kulma R. , Haładus A. , Lidzbarski M.

Warianty tytułu

EN

Groundwater resources in the Żuławy Wiślane area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Struktura wodonośna Żuław Wiślanych obejmuje trzy poziomy wodonośne: I - plejstoceńsko-holoceński, II - różnowiekowy i III - kredowy. Występowanie I i II poziomu jest powszechne, chociaż warunki hydrogeologiczne w poszczególnych częściach delty Wisły są zróżnicowane. Poziom plejstoceńsko-holoceński najlepiej jest wykształcony na Żuławach Gdańskich (GZWP 112) i w zachodniej części Żuław Elbląskich (GZWP 203). Poziom kredowy obejmuje wschodnią część dużej struktury hydrogeologicznej - subniecki gdańskiej, znacznie wykraczającej poza obszar Żuław. Jednak użytkowe znaczenie tego zbiornika ogranicza się tylko do Żuław Gdańskich - GZWP 111. Wyodrębnione poziomy wodonośne powiązane są wspólnym systemem krążenia wód. Obszar Żuław Wiślanych stanowi regionalną bazę drenażu wszystkich poziomów wodonośnych. Naturalne kierunki przepływów pionowych, skierowane ku powierzchni terenu, zostały znacznie zaburzone w wyniku intensywnej eksploatacji wód podziemnych. Największe zmiany obserwuje się w rejonie Gdańska i Elbląga, gdzie depresje regionalne sięgają kilkunastu metrów. Aktualna eksploatacja wód podziemnych wynosi około 122 000 m3/d, w tym najwięcej, bo około 63 000 m3/d z poziomu plejstoceńsko-holoceńskiego. Głównym źródłem formowania zasobów wód podziemnych wszystkich poziomów wodonośnych jest dopływ lateralny z obszaru Pojezierza Kaszubskiego i Starogardzkiego oraz z Pojezierza Iławskiego. Udział bezpośredniego zasilania infiltracyjnego na Żuławach Wiślanych jest znacznie ograniczony z uwagi na izolujący charakter utworów (namuły) przykrywających prawie cały obszar oraz rozbudowany system melioracyjny, odbierający większą część opadów atmosferycznych. Czynnikiem ograniczającym możliwość eksploatacji wód podziemnych są uwarunkowania hydrodynamiczne wykluczające możliwość obniżenia zwierciadła wód w poziomie plejstoceńsko-holoceńskim poniżej spągu pokrywy utworów izolujących oraz jakość wód podziemnych. Na znacznych obszarach Żuław Wielkich i Elbląskich wysoka koncentracja chlorków, żelaza, manganu i fluorków w wodach podziemnych pozbawia poziomy wodonośne cech użytkowych. Badania modelowe obejmowały trzy poziomy wodonośne występujące na obszarze delty Wisły. Granice zewnętrzne modelu zostały oparte na naturalnych elementach morfologicznych (krawędzie wysoczyzn pojeziernych) oraz na brzegu morskim. W wyniku obliczeń symulacyjnych zostały ustalone warunki optymalnej eksploatacji wód podziemnych dla całej struktury wodonośnej oraz w odniesieniu do podziału regionalnego Żuław. Łącznie dla całych Żuław Wiślanych zasoby dyspozycyjne wynoszą 212 880 m3/d.

EN

The Żuławy Wiślane groundwater structure includes three groundwater horizons: I - Pleistocene-Holocene, II - multiage, III - Cretaccous. The I and II horizons are widespread although hydrogeological conditions in various parts of the Vistula River delta are diversified. The Pleistocene-Holocene horizon is best developed in the Żuławy Gdańskie area (Main Groundwater Aquifer GZWP 112) and in the western part of the Żuławy Elbląskie one ( Main Groundwater Aquifer GZWP 203). The Cretaceous aquifer occupies the eastern part of a large hydrogeological structure - the Gdańsk sub-trough which extends far beyond the Żuławy area. However, the practical importance of this aquifer is limited only to the Żuławy Gdańskie area (Main Groundwater Aquifer GZWP 111). The groundwater horizons are interconnected into the joint groundwater circulation system. The Żuławy Wiślane area is a regional drainage base for all groundwater horizons. The natural vertical flow directions towards the surface have been significantly disturbed due to intensive exploitation of aquifers. Most advanced changes were observed in Gdańsk and Elbląg areas where regional depressions of groundwater table reach a dozen of meters. The current rate of groundwater withdrawal reaches 122,000 m3/24h. The main recharge for all the groundwater horizons in the study area comes from the lateral flow from the Kaszuby, Starogard and Iława lake districts. The direct infiltrational recharge from in the Żuławy Wiślane area is far limited due to impermeable cover of alluvial muds covering almost whole land and the well-developed melioration system which drains most of meteoric waters. The limiting factors for exploitation of groundwaters are: hydrodynamic regime which precludes the lowering of groundwater table in Pleistocene-Holocene horizon below the impermeable beds and quality of groundwaters. In the vast areas of Żuławy Wiślane and Żuławy Elbląskie high concentrations of chlorides, iron manganese and fluorides precludes the utilization of these outclassed waters. The modelling included three groundwater horizons in the Vistula River delta area. The internal boundaries of the model were based upon the morphology (margins of lake district uplands) and the sca shore. The calculations enabled the optimization of exploitation conditions for groundwater intakes in the whole groundwater structure and for regional units of the Żuławy area. Total groundwater resources of the Żuławy Wiślane area reach 212,880 m3/24 h.

Słowa kluczowe

PL

hydrogeologia; zasoby wód podziemnych; obliczenia prognostyczne

EN

hydrogeology; groundwater resources; prognostic calculations

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN ; Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN
• Czasopismo: Gospodarka Surowcami Mineralnymi
• Rocznik: 2002
• Tom: T. 18, z. 2
• Strony: 117--135
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys.

Twórcy

autor

Kulma R.

• Zakład Hydrogeologii i Ochrony Wód AGH, Kraków

autor

Haładus A.

• Zakład Hydrogeologii i Ochrony Wód AGH, Kraków

autor

Lidzbarski M.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, Gdańsk-Oliwa

Bibliografia

• [1] Burzyński K., Sadurski A., 1980 — Wpływ przykrawędziowego drenażu na obieg wód kredowego piętra wodonośnego na Żuławach Wiślanych. Kwart. Geolog. 33/2.
• [2] Janik B., Młyńczak A., Orłowski R., Roeding E., Świerszcz W., 1996 — Projekt prac geologicznych dla sporządzenia dokumentacji hydrogeologicznej regionu gdańskiego Żuławy i Mierzeja Wiślana. Przedsiębiorstwo Hydrogeologiczne Sp. z o.o., Gdańsk.
• [3] Kozerski B., Kwaterkiewicz A., 1990— Określenie warunków występowania i metod wykorzystania zasobów wód podziemnych pięter wodonośnych na Żuławach. Politechnika Gdańska, Gdańsk.
• [4] Kozerski B., Kwaterkiewicz A., 1990 — Wody podziemne Żuław Gdańskich. [W:] Materiały LXI Zjazdu PTG, Gdańsk.
• [5] Kozerski B., 1988 Warunki występowania i eksploatacji wód podziemnych w gdańskim systemie wodonośnym. [W:] Materiały IV Ogólnopolskiego Sympozjum nt. „Aktualne problemy hydrogeologii", cz. I — Hydrogeologia Pobrzeża i Pomorza. Wyd. Instyt. Morskiego, Gdańsk.
• [6] Kozerski B., Kwaterkiewicz A., 1984 — Strefowość zasolenia wód podziemnych a ich dynamika na obszarze delty Wisły. Archiwum Hydrotechniki t. XXXI, z. 1.
• [7] Kreczko M„ 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusze: Malbork (MhP 93), Elbląg Południe (MhP 94), Sztum (MhP 132). Wyd. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [8] Kulma R., Haładus A., Szczepański A., Kania J., Zdechlik R., 2000 — Badania modelowe dla ustalenia zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych na obszarze Żuław i Mierzei Wiślanej. [W:] Dokumentacja zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych Żuław i Mierzei Wiślanej — Kreczko M., Lidzbarski M., Prussak E., Kordalski Z. PIG Oddział Geologii Morza, Gdańsk.
• [9] Lidzbarski M., 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusze: Godziszewo (MhP 91), Tczew (MhP 92), Gniew (MhP 131), Wyd. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [10] Malicki J., Miszke M., 1990 Krótka charakterystyka warunków meteorologicznych okresu pomiarowego na stacji Bielnik. IMGW Oddział Morski, Gdynia.
• [11] Paczyński B., Macioszczyk T., Kazimierski B., Mitręga J., 1996 — Ustalanie dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych. MOSZNiL, Warszawa.
• [12] Prussak E„ 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusze: Frombork (MhP 31), Nowy Dwór Gdański (MhP 57), Elbląg Północ (MhP 58). Wyd. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [13] Sadurski A., 1983 — Warunki hydrogeologiczne górnokredowego basenu artezyjskiego w rejonie Gdańska. [W:] Materiały Sympozjum nt. „Rozwój regionalnych badań hydrogeologicznych w Polsce”, Warszawa.
• [14] Sadurski A., 1986 — Górnokredowy system wód podziemnych Pomorza Wschodniego. Zeszyty Naukowe AGH. nr 46, Kraków.
• [15] Uścinowicz S., 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, arkusze: Gdańsk (MhP 27), Pruszcz Gdański (MhP 55). Wyd. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• [16] Zaleski A., 1988 — Kredowo-czwartorzędowy poziom wodonośny południowo-wschodnich Żuław. [W:] Materiały IV Ogólnopolskiego Sympozjum nt. „Aktualne problemy hydrogeologii", cz. I — Hydrogeologia Pobrzeża i Pomorza. Wyd. Instyt. Morskiego, Gdańsk.