Fitomelioracja środowiska i krajobrazu niezbędnikiem cywilizacji

• Autorzy: Siuta J.

Warianty tytułu

EN

Phytomelioration of environment and landscape of civilization essential

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Struktury przestrzenne i sposoby użytkowania ziemi należy synchronizować z przyrodniczo-gospodarczymi warunkami, stosownie do bytowych i kulturowych potrzeb społeczności lokalnych i regionalnych. Gleba i szata roślinna stanowią biologiczną powłokę lądowej powierzchni ziemi. Bez gleby nie ma szaty roślinnej (fitosfery), tak jak bez szaty roślinnej nie ma gleby (pedosfery). W warunkach naturalnych obie wymienione sfery tworzą względnie stabilną (w czasie) biosferę, stosowną do jakości powierzchniowych utworów geologicznych (petrochemicznych), strefy klimatycznej (w tym klimatu lokalnego) i rzeźby terenu. Antropogenizacja powierzchni ziemi bezpośrednio i pośrednio zniekształca naturalne warunki środowiska. Likwidacja trwałej szaty roślinnej ba potrzeby uprawy roślin odsłania glebę na erozyjne działanie wód opadowych i wiatru oraz nasila dynamikę powietrza atmosferycznego i spływy powierzchniowe wód opadowych. Modyfikuje warunki klimatu lokalnego. Techniczna uprawa gleby czyni ją bardzo podatną na erozyjne działanie wody i wiatru. Techniczna zabudowa trwale niszczy biologicznie czynną powierzchnię ziemi, z daleko idącymi skutkami ekologicznymi. W rolniczej przestrzeni Polski dominują archaiczne struktury gospodarstw chłopskich, o niebywałym rozdrobnieniu powierzchni działek, daleko idąca degradacja systemów melioracji wodnych. Niezbędne scalenia gruntów są realizowane w znikomym zakresie. Leśna rekultywacja nieużytków i nieefektywnych gruntów rolnych, to główny czynnik wzrostu lesistości kraju, począwszy od roku 1949. Dzięki temu lesistość kraju zwiększyła się z około 20% do około 30% w roku 2010. Potencjalne możliwości zwiększenia lesistości są jeszcze bardzo duże, tym bardziej, że znaczna część nie użytkowanych gruntów rolnych została już samoistnie zadrzewiona (zalesiona) i zakrzewiona, czego nie ujmuje geodezja i statystyka.

EN

Spatial structures and land use patterns need to be synchronized with natural and economic conditions, at the same time taking into account social and cultural needs of local and regional communities. Soil and vegetation provide biological coating of land surface, as without soil there is no vegetal cover (phytosphere), and likewise, without vegetation there is no soil (pedosphere). Under natural conditions, both spheres aforementioned constitute the biosphere, relatively stable over time, and adapted to the quality of geological material at the land surface (petrochemical conditions), climatic zone (including local climate) and local relief. Anthropogenic impacts on land surface have direct and indirect effects visible as the deformation of natural conditions. Removal of vegetal cover without subsequent crop cultivation exposes soils to wind and water erosion and enhances the dynamics of atmospheric air and runoff of precipitation waters. It also modifies local climatic conditions. Technical cultivation of soils renders them vulnerable to erosive action of wind and water. Technical build-up irreversibly destroys the biologically active land surface leading to the far reaching environmental consequences. In the agricultural space of Poland there prevail both archaic structures of farmland with an unusual fragmentation of agricultural lots and advanced degradation of water melioration systems. Activities required to perform land merging have only been made to an invisible extent. Forest reclamation of waste land and non-effective agricultural land has been the main factor contributing to an increase in the country's forest rate since the year 1949. It is owing to that activity that the country's forest rate increased from some 20% to about 30% in the year 2010. Potential for increasing the forest rate remains very high still, the more that a considerable part of set aside farmland has been subject to spontaneous afforestation (woods and shrubs), what has not been registered by geodetic and statistical services.

Słowa kluczowe

PL

środowisko; gleba; roślinność; degradacja; zalesianie; melioracje; scalanie gruntów

EN

environment; soil; vegetation; degradation; afforestation; amelioration; land merging

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2012
• Tom: Nr 30
• Strony: 141--152
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., rys.

Twórcy

autor

Siuta J.

• Instytut Ochrony Środowiska - PIB, ul. Krucza 5/11, 00-548 Warszawa,

Bibliografia

• 1. Borek S. 1976: Kierunki zmian właściwości czarnych ziem błońsko-sochaczewskich po drenowaniu. Rocz. Glebozn. T. 26, z. 1: 101-140.
• 2. Grzywacz A. 2002: Problemy zalesień w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich. Post. Nauk Roln. 3: 5-18.
• 3. IUNG 1981: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce według gmin. Puławy: 416 s.
• 4. IUNG 1997: Opracowanie sposobów i metod wykorzystania oraz zagospodarowania gruntów marginalnych. Projekt badawczy zamawiany: PBZ–89–02. Z. 7, tematy 9 i 10. Puławy: 39 s.
• 5. Kancelaria Senatu 2011: Konferencja „Gospodarka wodna – Stan aktualny i zadania na przyszłość”. Warszawa.
• 6. Pijanowski Z. 1990: Prace naukowo-badawcze i projektowe w ramach planowanych melioracji kompleksowych na obiekcie Trybsz. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 238: Sesja Nauk. 25: 175-191.
• 7. PTL 1988: Leśne zagospodarowanie gruntów porolnych. Warszawa: 129.
• 8. Rajda W. 1994: Melioracje kompleksowe podstawą społeczno-gospodarczego rozwoju terenów wiejskich w Polsce. Sprawozdanie i wnioski z międzynarodowej konferencji. Wiad. Mel. i Łąk. 2: 101-102.
• 9. Rajda W. 1995:Rajda W. 1995: Kompleksowe kształtowanie obszarów wiejskich – melioracje kompleksowe. Post. Nauk Roln. E3: 97-110.
• 10. Siuta J.:1974: Kształtowanie przyrodniczych warunków rolnictwa w Polsce. PWN. Warszawa: 357 s.
• 11. Siuta J. 1996: Ekologiczno-produkcyjne wymogi zalesiania nieefektywnych gruntów rolnych. Prace IBL, ser. B 27: 6-19.
• 12. Siuta J. 2002: Ekologiczna zasadność zalesiania nieefektywnych gruntów rolnych. Post. Nauk Roln. 3: 75-86.
• 13. Siuta J. 2007: Ekologiczna Rola regulacji stosunków wodnych w glebie. Wiad. Melioracyjne i Łąkarskie 3: 115-116.
• 14. Siuta J. 2012: Uwarunkowania ekologiczne użytecznych zasobów wody glebowej. Referat na III Ogólnopolską Konferencję „Zarządzanie kryzysowe – nauka i praktyka” w Opolu (w druku).
• 15. Siuta J., Hern H., Ochalska L. 1971: Wskaźniki reakcji gleb ornych na drenowanie oraz zmiany klas bonitacyjnych pod jego wpływem. IUNG , Puławy: 39 s. + tabelaryczne i graficzne załączniki.
• 16. Siuta J., Zielińska A., Makowiecki K., Sroka L. 1985: Degradacja ziemi. IKŚ Warszawa: 318 s.
• 17. Siuta J., Zielińska A., Makowiecki K., Sroka L. 1987: Potrzeby dolesień. Mapa Polski w skali 1:1000000. Warszawa.
• 18. Siuta J., Żukowski . 2002: Ekologiczne podstawy racjonalizacji użytkowania ziemi w Polsce. Inż. Ekol. 6: 18-30.
• 19. Siuta J., Żukowski B. 2011b: Wzrost lesistości kraju od 1945 r. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 47: 133-145.
• 20. Siuta J., Żukowski B. 2011a: Zmiany w strukturze użytkowania gruntów w latach 1949- 2010. Monografia IOŚ-PIB. Warszawa: 136 s.
• 21. Smykała J. 1988: Historia, rozmiar i rozmieszczenie zalesień gruntów porolnych w Polsce w okresie powojennym (1956-1987). Leśne zagospodarowanie gruntów porolnych. PTL Warszawa: 5-15.
• 22. Strzelecki W., Sobczak R. 10972: Zalesienie nieużytków i gruntów trudnych do odnowy. PWRiL Warszawa: 352 s.
• 23. Szujecki A. 1988: Ekologiczne aspekty odtwarzania ekosystemów leśnych na gruntach porolnych. Leśne zagospodarowanie gruntów porolnych. PTL Warszawa: 37-62.
• 24.Tomczak F. 2002: Wieś i rolnictwo a zalesianie gruntów porolnych i nieużytków. Post. Nauk Roln. E3: 27-40.
• 25. Zając S. 1999: Ekonomiczne i społeczne aspekty zalesiania gruntów rolnych. Mat. Rady Leśnictwa przy MOŚZNi L. Monografia 3: 1-11.