Zróżnicownie florystyczne zbiorowisk łąkowych ze związków molinion, cnidion dubii i filipendulion w Polsce - zagrożenia i ochrona

• Autorzy: Trąba C. , Wolański P.

Warianty tytułu

EN

Floristic diversity of meadows communities representing molinion, cnidion dubii and filipendulion alliances in Poland - threats and protection

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W mniejszej pracy zwrócono uwagę na zróżnicowanie florystyczne, zagrożenia i możliwości ochrony zbiorowisk łąkowych ze związku Molinion, Cnidion dubii i Filipendulion, występujących w siedliskach zmiennie uwilgotnionych. Spośród licznych czynników naturalnych i antropogenicznych, bioróżnorodności tych zbiorowisk najbardziej zagraża zmiana stosunków wodnych w biotopach oraz zaniechanie koszenia, a w niektórych przypadkach spasania runi. O skali zagrożeń świadczy zanikanie gatunków charakterystycznych zespołów i związków oraz zmniejszanie się powierzchni postaci typowych zespołów, których miejsce zajmują zbiorowiska kadłubowe. Do najbardziej zagrożonych zespołów należy Molinietum caeruleae i Violo-Cnidietum dubii. Figurują one na krajowej i europejskiej liście biotopów chronionych. Na zachowanie w krajobrazie rolniczym wilgotnych łąk ze związku Molinion, Cnidion dubii i Filipendulion największy wpływ ma ochrona ich siedlisk i tradycyjne, ekstensywne użytkowanie. Ważne jest też tworzenie rezerwatów łąkowych, florystycznych i krajobrazowych. Dużym osiągnięciem jest również ochrona tych łąk w ramach obszarów Natura 2000 oraz wdrażanie programów rolnośrodowiskowych.

EN

Floristic diversity, threats and possibilities of protection of meadow communities representing Molinion, Cnidion dubii and Filipendulion alliances have been addressed. Among numerous natural and anthropogenic factors, change of water regime and abandonment of mowing or grazing are the most serious threats to their biodiversity. The scale of these threats is reflected by the shrinking surface of the typical associations that are being replaced by incomplete communities and by disappearance of characteristic species for associations and alliances. Molinietum caeruleae and Violo-Cnidietum dubii belong to the most threatened associations. Both are covered by the national and European lists of protected biotopes. Preservation of swampy meadows belonging to Molinion, Cnidion dubii and Filipendulion depends on their sites conservation and maintenance of traditional extensive forms of their use. The discussed communities, due to the abundance of plants with colorful flowers and inflorescences, have an aestheticizing effect on the countryside. It is essential to establish reserves dedicated to the conservation of meadows, floristic assemblages and landscapes. Protection within the framework of Natura 2000 and through agro-environmental schemes is also a substantial conservation achievement.

Słowa kluczowe

PL

zróżnicowanie florystyczne; zbiorowiska roślinne; Molinion; Cnidion dubii; Filipendulion; gatunki roślin; ochrona; zagrożenia; krajobraz

EN

floristic diversity; plant communities; Cnidion dubii; Filipendulion; Molinion; plant species; protection; threats; landscape

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2012
• Tom: Nr 29
• Strony: 224--235
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz.

Twórcy

autor

Trąba C.

autor

Wolański P.

• Katedra Agroekologii i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Rzeszowski, ul. M. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów,

Bibliografia

• 1. Balátová-Tuláčková E. 1979. Synökologische Yerhältnisse der Filipendula ulmaria – Gesellschaften NW – Böhmens. Folia Geobot Phytotax., 14: 225–258.
• 2. Banaszuk, H. (red.) 2004. Kotlina Biebrzańska, Biebrzański Park Narodowy. Aktualny stan, walory, zagrożenia i potrzeba czynnej ochrony środowiska. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok, ss. 527.
• 3. Barabasz B. 1997. Zmiany roślinności łąk w północnej części Puszczy Niepołomickiej w ciągu 20 lat. Studia Naturae, 43, ss. 99.
• 4. Baryła R., Urban D. 2002. Ekosystemy łąkowe. W: Poleski Park Narodowy (red. Radwan S.), wyd., MORPOL: 199–214.
• 5. Bator L. 2005. Stan obecny i przemiany zbiorowisk łąkowych okolic Mogilan (Pogórze Wielickie) w okresie 40 lat. Fragm. Flor. Geobot. Polonica, Suppl. 7, ss. 97.
• 6. Brzeg A. 1998. Geobotaniczna charakterystyka projektowanego rezerwatu częściowego „Łąki Pyzdrskie” w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. „Salamandra”, 2: 5–37.
• 7. Brzeg A., Wojterska M. 1996. Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., Ser. B, 45, 7–40.
• 8. Cabała S., Wika S., Wilczek Z., Zygmunt J. 2001. Przyroda międzyrzecza Warty i Widawki. Pr. Nauk. Uniw. Śląsk. w Katowicach: 98–117.
• 9. Denisiuk M. 2008. Ochrona szaty roślinnej w aktualnej strukturze rezerwatów przyrody w Polsce. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, z. 3(27): 107–133.
• 10. Denisiuk Z., Korzeniak J. 1999. Zbiorowiska nieleśne Krainy Dolin Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Monografie Bieszczadzkie, V, ss. 162.
• 11. Dubiel E., Stachurska A., Gawroński S. 1999. Nieleśne zbiorowiska Magurskiego Parku Narodowego (Beskid Niski). Pr. Bot. Uniw. Jagiell., 33, ss. 60.
• 12. Falińska K. 2003. Alternative pathways of succession: species turnover patterns in meadows abandoned for 30 years. Phytocoenosis, vol. 15(N.S.), Arch. Geobot., 9, ss. 104.
• 13. Fijałkowski D. 2003. Ochrona przyrody i środowiska na Lubelszczyźnie. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, ss. 408.
• 14. Fijałkowski D. 2011. Ekologia roślin naczyniowych Lubelszczyzny. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, ss. 238.
• 15. Fijałkowski D., Chojnacka-Fijałkowska E., 1990. Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lubelskim. Rocz., Nauk Rol., Ser. D, 217, ss. 414.
• 16. Fijałkowski D., Goś M., 1995. Zmiany szaty roślinnej torfowiska węglanowego Sawin po jego pełnym zagospodarowaniu rolniczym. Annales UMCS, Sec. C, 50(5): 91–111.
• 17. Garcia A. 1992. Conserving the species-rich meadows of Europe. Agriculture, Ecosystems and Environment, Vol. 40: 219–232.
• 18. Grynia M. 1996. Kierunki zmian szaty roślinnej zbiorowisk łąkowych w Wielkopolsce. Rocz. AR Poznań, CCLXXXIV, Roln. 47: 15–27.
• 19. Hadać E., Terray J., Klescht V., Andresová J. 1997. Some herbaceous plant communities from the Bukovske Vrchy hills in NE Slovakia. Thaiszia J, Bot. 7: 191–220.
• 20. Kącki Z. 2007. Comprehensive syntaxonomy of Molinion meadows in southwestern Poland. Acta Bot. Silesiaca, Monogr., 2, ss. 134.
• 21. Kępczyński K., Załuski T. 1991. Zróżnicowanie roślinności łąk trzęślicowych w dolnym odcinku doliny Rakutówki. Acta Univ. N. Copern., Nauki Mat.-Przyr., 74: 41–55.
• 22. Kochanowska R., Gamrat R. 2006. Influence of utilization method on the stability of meadow communities. Polish J. Environ. Stud., 15(5d): 193–195.
• 23. Kołodziejek J., Michalska-Hejduk D. 2004. Charakterystyka geobotaniczna łąk trzęślicowych Molinietum caeruleae na polanach śródleśnych północnej części woj. Śląskiego. Fragm. Flor. Geobot. Polonica, 11: 141–155.
• 24. Kompała-Bąba A., Bąba W. 2007. Przemiany składu florystycznego zbiorowisk łąkowych Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska) jako wynik zaprzestania tradycyjnych form użytkowania i degradacji środowiska. Acta Bot. Warmiae et Masuriae, 4: 173–186.
• 25. Kozak M. 2007. Zróżnicowanie zbiorowisk łąkowych w Gorcach (Polskie Karpaty Zachodnie). Prace Bot., 41, ss. 174.
• 26. Krupa K. 2002. Zbiorowiska roślinne z klasy Molino-Arrhenatheretea R. Tx. 1937 em. 1970 okolic Lądka w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym. Rocz. Pol.. Tow. Ochr. Przyrody „Salamandra”, 6: 5–10.
• 27. Kryszak A. 2001. Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1973 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Rocz. AR Poznań, Rozpr. Nauk., 314, ss. 182.
• 28. Kucharczyk M. 1996. Zespoły i zbiorowiska roślinne Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. I. Zespoły łąkowe i pastwiskowe, Annales UMCS, Sec. C, 60: 105–131.
• 29. Kucharski L. 1999, Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Wyd. Uniw. Łódzkiego, ss. 168.
• 30. Kucharski L., Michalska-Hejduk D. 1994. Przegląd zespołów łąkowych z klasy Molinio-Arrhenatheretea stwierdzonych w Polsce. Wiad. Bot., 38(1/2): 95–104.
• 31. Kucharski L., Michalska-Hejduk D. 2003. Zbiorowiska łąkowe i murawowe. Kampinoski Park Narodowy, t. I: 339–360.
• 32. Kucharski L., Pisarek W. 1999. Roślinność łąk Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Monogr. Bot., 85: 140–174.
• 33. Kusz A., Trąba Cz., Wolański P., 2000. Szata roślinna torfowiska w Krasnem k. Rzeszowa po zaniechaniu użytkowania. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, 365, Ser. Nauk., 72: 485–494.
• 34. Matuszkiewicz W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN Warszawa, 537 ss.
• 35. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając H. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland a checklist. W. Szafer Inst. of Bot., Polish Acad. of Sciences, Kraków, 442 ss.
• 36. Nowiński M. 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. PWRiL, Warszawa, ss. 284.
• 37. Pawlaczyk P., Wołejko L., Jermaczek A., Stańko R. 2001. Poradnik ochrony mokradeł. Wyd. Lubuski Klub Przyr., Świebodzin, ss. 272.
• 38. Pender K. 2003. Zagrożone gatunki zbiorowisk trawiastych na Dolnym Śląsku. [W:] „Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska (red. Kącki Z.), Wyd. Inst. Biol. Uniw. Wroc., Polskie Tow. Przyj. Przyr. „Pro Natura”: 109–130.
• 39. Ratyńska H. 2001. Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany. Wyd. Akademia Bydgoska: 213–220.
• 40. Soczewka B. 1999. Cenne przyrodniczo obiekty łąkowe i problemy ich ochrony. Fol. Univ. Agric. Stetin., 197, Agricultura, 75: 301–306.
• 41. Stachnowicz W. 1998. Zróżnicowanie i powiązania florystyczne ziołorośli wiązówkowych ze związku Filipendulion (Duvign 1946) Segal 1966 na poligonie wojskowym Biedrusko i w jego okolicy. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., Seria B, 47: 137–158.
• 42. Suder A. 2007. Szata roślinna łąk wilgotnych (rząd Molinietalia caeruleae W. Koch 1926) we wschodniej części Wyżyny Śląskiej, Łąkarstwo w Polsce (Grassland Science in Poland), 10: 159–172.
• 43. Trąba Cz. 1994. Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dorzeczu Łabuńki. Rozpr. Nauk., 163, Wyd. AR Lublin, ss. 102.
• 44. Trąba Cz. Wolański P. 2011. Zróżnicowanie florystyczne łąk związków Calthion i Alopecurion w Polsce – zagrożenia i ochrona. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 11, z. 1(33): 299–313.
• 45. Trąba Cz. Wolański P., Oklejewicz K. 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu. Annales UMCS, Sec. E, 6,1: 267–275.
• 46. Trąba Cz., Wolański P., Oklejewicz K. 2008. Występowanie Dactylorhiza majalis (ROW3) P.F. Hunt i Summers w zbiorowiskach łąkowych Płaskowyżu Kolbuszowskiego (południowo-wschodnia Polska). [W:] Problemy badawcze i perspektywy ochrony storczykowatych w Polsce (red. Brzosko E., Wróbiewska A., Tałałaj I.), Uniwersytet w Białymstoku, Biebrzański Park Narodowy: 59–64.
• 47. Załuski T. 1989. Zróżnicowanie zbiorowisk łąkowych z klasy Molinio-Arrhenatheretea w dolinach Brynicy i jej dopływów, Studia Soc. Sci. Torun., Sec. D, 12(2), ss. 74.
• 48. Załuski T. 1995. Łąki selernicowe (związek Cnidion dubii Bal.-Tul. 1966) w Polsce, Monogr. Bot., 77, ss. 142.
• 49. Żołnierz L., Wojtuń B., Matuła J. 2003. Problemy ochrony czynnej torfowisk w Górach Izerskich. Annales Silesiae, vol. XXXII: 117–132.