Ocena stanu ekologicznego cieków Jeziora Trzesiecko na podstawie wskaźników biotycznych

• Autorzy: Lampart-Kałużniacka M. , Śliwińska A.

Warianty tytułu

EN

Assessment of degree of eutrophization of streams of lake Trzesiecko based on biotic indicators

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ochrona zasobów wodnych jest szczególnie istotna z uwagi na to, że Polska jest krajem ubogim w wodę, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym [7]. Natomiast Wielkopolska uchodzi za jeden z najbardziej deficytowych w wodę obszarów w Polsce, a co gorsza deficyt ten ulega ciągłemu, systematycznemu pogłębieniu. Cechy klimatu tego regionu - stosunkowo niskie wartości opadów, wysokie wartości parowania terenowego oraz niekorzystny ich rozkład w ciągu roku decydują o szczególnie niekorzystnym kształtowaniu się zasobów wodnych [2]. Należy również dodać, że na niekorzystny bilans wodny istotny wpływ miała działalność człowieka. Ważnym elementem wpływającym na prawidłowe kształtowanie się gospodarki wodnej zlewni odgrywa stopień lesistości. Obszary leśne zajmują około 29,3% powierzchni Polski [4]. Niezwykle istotna rola lasu, z punktu widzenia ochrony i odnowy zasobów wodnych, wynikająca z dużych zdolności retencyjnych niektórych typów siedliskowych lasu, przejawia się głównie w wyrównaniu wielkości odpływu wody w ciekach, co powoduje zmniejszenie groźby powstania powodzi, a także zwiększenie przepływów minimalnych. Elementem decydującym o prawidłowym rozwoju drzewostanów w poszczególnych siedliskach leśnych jest właściwe kształtowanie gospodarki wodnej tych siedlisk. Jednym z podstawowych czynników mających wpływ na gospodarkę wodną zlewni leśnych jest przebieg oraz wahania stanów wód podziemnych i związane z nimi zdolności retencyjne tych siedlisk. Przeprowadzone w latach wcześniejszych na obszarach omawianych zlewni wstępne badania wykazały, że zdolności retencyjne siedlisk leśnych są zasadniczym elementem gospodarki wodnej i odgrywają niezwykle ważną rolę w kształtowaniu się bilansów wodnych zlewni leśnych [3]. Warunki klimatyczne takie jak opady atmosferyczne i temperatury powietrza są głównym czynnikiem wpływającym na głębokość zalegania wód gruntowych i decydującym o wielkości i kształtowaniu się zapasów wody w siedliskach leśnych. Zdaniem Palucha [5] największą dynamiką charakteryzują się płytkie wody gruntowe zwane wodami zaskórnymi, które zalegają pod powierzchnią użytków rolnych i leśnych. Wzrost głębokości zalegania zwierciadła wody gruntowej od powierzchni terenu powoduje, że dynamika ta ulega zmniejszeniu. Poziom wody gruntowej wywiera istotny wpływ na czynną warstwę gleby i zachodzące w niej procesy, a tym samym na rozwój korzeni drzew. Wysoki poziom wody gruntowej ogranicza miąższość czynnej warstwy gleby i strefy korzeniowej. Natomiast niski poziom wody gruntowej umożliwia przewietrzenie gleby i wytworzenie prawidłowego systemu korzeniowego drzew [1]. Celem niniejszej pracy była ocena dynamiki zmian stanów wód gruntowych oraz uwilgotnienia gleb wybranych siedlisk leśnych w zlewni cieku Hutka.

EN

The purpose of the research work was to estimate the dynamics of the water content in soils variation in the drainage catchment of Hutka watercourse to Huta Pusta section in hydrologic year 2008. Considered afforested drainage catchment, size of 0.52 km2, is placed in the central part of Wielkopolska in Puszcza Zielonka. The Hutka catchment is of a typical forest character and presents high retentional capabilities. During the research detailed analyses were made for the dynamics of the groundwater level and water storage in 50 cm, and 100 cm soil layer. Measurements of water level were taken in 13 measuring wells, the water reserves in two measurement profiles. The results of water content in soils, were elaborated by using the ECH2O sounder. The research proved, that the dynamics of the water content in soils variation and ground water level in analyzed drainage catchment is described by similar cyclicity and depends mostly on the course of meteorological conditions, especially on the distribution and dimension of rain-falls. It was confirmed that the low level of groundwater table in the vegetation season does not affect significantly the water reserves of the surface layer of soil. Additional elements affecting the level of groundwater are also: the distance between measurement wells and the watercourse, site type and the layout of the land. The unfavourable distribution of precipitation, high air temperature and high evapotranspiration, which occurred in June resulted in a significant decrease in water supplies in the investigated soil profiles and also in both analyzed layers. During this period, lowest values of water storage below the limit of permanent wilting and changing in a 0.5-meter layer from 8 mm (profile 4) to 19 mm (profile 13), in a 1-meter layer from 11 mm (profile 4) to 25 mm (profile 13) were recorded.

Słowa kluczowe

PL

wskaźniki biotyczne; stan ekologiczny; ciek wodny

EN

biotic index; ecological status; water courses

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2011
• Tom: Tom 13
• Strony: 1069--1080
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., tab.

Twórcy

autor

Lampart-Kałużniacka M.

autor

Śliwińska A.

• Politechnika Koszalińska

Bibliografia

• 1. Admiraal W., van der Velde G., Smit H., Cazemier G.: The Rivers Rhine and Meuse in The Netherlands: present state and signs of ecological recovery. Hydrobiologia, 265: 97÷128. 1993.
• 2. Allan J.D.: Ecology of flowing waters. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 450. 1998.
• 3. Bécares E.: Limnology of natural systems for wastewater treatment. Ten years of periences at the Experimental Field for Low-Cost Sanitation in Mansilla de las Mulas (León, Spain). Limnetica, 25(1÷2): 143÷154. 2006.
• 4. Błachuta J., Żurawska J., Brzostek-Nowakowska J., Martynko-Pluta E., Miluch J., Kassyk W., Wierzchowska E., Berendt I., Zakościelna A.: Monitoring of surface waters in Zachodniopomorskie Province Macro-invertebrates. 62. 2002.
• 5. Cals M.J.R., Postma R., Marteijn E.C.L.: Ecological river restoration in The Netherlands: state of the art and strategies for the future. Aquatic Con-sevation: Marine and Freshwater Ecosystems, 8: 61÷70. 1996.
• 6. Council of the European Communities.: Directive 2000/60/EC, Establish-ing a Framework for Community Action in the Field of Water Policy. European Commission PE-CONS 3639/1/100 Rev 1, Luxembourg. 2000.
• 7. Fleituch T., Soszka, H., Kudelska, D., Kownacki A.: The use of macroinvertebrates as indicators of water quality in rivers: a scientific basis for Polish standard method. Large Rivers vol. 13, Arch. Hydrobiol. Suppl. 141/3 no 3÷4: 225÷239. 2002.
• 8. Garcia-Criado F., Tomé A., Vega F.J., Antolin C.: Performance of some diversity and biotic indices in rivers affected by coal mining in northwestern Spain. Hydrobiologia, Kluwer Academic Publishers, Leon, 394: 209÷217. 1999.
• 9. Gorzel M., Kornijów R.: Kosmos. Problemy nauk biologicznych. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika. Tom 53, nr 2. 2004.
• 10. Hartmann L.: Biologiczne oczyszczanie ścieków. Wydawnictwo Instalator Polski, Warszawa 1999.
• 11. Heese T., Styszko L., Zarzycki P., Boguski A., Wilk-Woźniak E., Żurek R., Lampart-Kałużniacka M., Fijałkowska D., Włodarczyk E., Lewicka K., Arciszewski M., Chrzczonowicz H.: Ocena metod rewitalizacji Jeziora Trzesiecko w celu uzyskania pożądanego stanu stabilizacji. Maszynopis Katedra Biologii Środowiskowej, Politechnika Koszalińska. 2004.
• 12. Heese T., Boguski A., Wilk-Woźniak E., Żurek R., Lampart-Kałużniacka M., Fijałkowska D., Włodarczyk E., Lewicka K., Arciszewski M., Chrzczonowicz H.: Monitoring ekosystemu Jeziora Trzesiecko poddanego zabiegom rekultywacji w 2005 roku. Maszynopis Katedra Biologii Środowiskowej, Politechnika Koszalińska. Koszalin 2005.
• 13. Kajak Z.: Hydrobiologia – limnologia. PWN, Warszawa 1998.
• 14. Kołodziejczyk A., Koperski P., Kamiński M.: Klucz do oznaczania słodkowodnej makrofauny bezkręgowej dla potrzeb bioindykacji stanu środowiska. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa: 136. 1998.
• 15. Konieczna M., Kaczmarek F., Lampart-Kałużniacka M.: Rewitalizacja Jeziora Trzesiecko koło Szczecinka wybór optymalnej metody. Materiały Zjazdowe. II Międzynarodowa Konferencja Studentów i Młodych Pracowników Nauki. Jelenia Góra 2005; s :25÷27. 2005.
• 16. Kownacki A., Soszka H., Kudelska D., Flejtuch T.: Bioassessment of Polish rivers based on macroinvertebrates [in] “11th Magdeburg seminar on Waters In Central and Eastern Europe: Assessment, Protection, Management” Geller W. et al. (eds.). Proceedings of the international conference, 18÷22 October 2004 at the UFZ. UFZ-Bericht, 18/2004: 250÷251. 2004.
• 17. Kownacki A., Soszka H.: Guidelines for the evaluation of the status of rivers on the basis of macroinvertebrates and for intakes of macro-invertebrate samples in lakes, Warsaw: 51. 2004.
• 18. Lampart-Kałużniacka M., Konieczna M., Pikuła K.: Stan ekologiczny wód Kanału Radackiego na podstawie wskaźników i indeksów biotycznych. Rocznik Ochrona Środowiska 12/2010: 444÷457. 2010.
• 19. Lelek A.: The Rhine River and some on its tributaries under human impact in the last two centuries [in] “Proc. Intern. Large River Symposium” Dodge D.P. (ed.). Canadian Special Publication of Fisheries and Aquatic Sciences, 106: 469÷487. 1989.
• 20. Piesik Z., Poleszczuk G.: Możliwości rewitalizacji Jeziora Trzesiecko w Szczecinku. V Konferencja Naukowo – Techniczna. Ochrona i rekultywacja jezior. Grudziądz 2004.
• 21. PN-EN 27828: „Methods to take samples for biological examinations: guidelines for macrobenthos intake with the use of a hand net”. Polski Komitet Normalizacyjny: 10. 2001.
• 22. Richards C., Host G.E., Arthur J.W.: Identification of predominant envi-ronmental factors structuring stream macroinvertebrate communities with-in a large agricultural catchment. Freshwat. Biol., 29: 285÷294. 1993.
• 23. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku z sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Dz. U. z dnia 9 września 2008 r.
• 24. Ruse L.P.: Multivariate techniques relating macroinvertebrate and environmental data from a river catchment. Wat. Res., 30: 3017÷3024. 1996.
• 25. Rybak J.I.: Bezkręgowe zwierzęta słodkowodne. PWN, Warszawa. 2000.
• 26. Stańczykowska A.: Zwierzęta bezkręgowe naszych wód. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. 1986.
• 27. Stańczykowska A.: Ekologia naszych wód. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.
• 28. Ślizowski R., Radecki-Pawlik A., Huta K.: Analiza wybranych parametrów hydrodynamicznych na bystrzu o zwiększonej szorstkości na Potoku Sanoczek. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, Polska Akademia Nauk, Kraków, 2: 47÷58. 2008
• 29. Wright J.F., Moss D., Armitage P.D., Furse M.T.: A preliminary classification of running-water sites in Great Britain based on macro-invertebrate species and the prediction of community type using environmental data. Freshwat. Biol., 14: 221÷256. 1984.
• 30. Van Urk G., de Vaate B.: Ecological studies in the Lower Rhine in The Netherlands [in] “Biologie des Rheins” Kinzelbach R., Friedrich G. (eds). Vol. 1, Limnologie Aktuell: 131÷145. 1990.