Stan aktualny i prognozy poprawy gospodarki wodnej gruntów na terenach pogórniczych

• Autorzy: Szafrański C. , Stachowski P. , Kozaczyk P.

Warianty tytułu

EN

Actual condition and forecast of improvement of water management is soil of post mining grounds

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy była ocena aktualnego stanu gospodarki wodnej gruntów na rekultywowanych rolniczo terenach pogórniczych oraz prognozy poprawy zdolności retencyjnych i infiltracyjnych powstających gleb na tych terenach. Podstawę pracy stanowią wyniki wieloletnich badań i obserwacji terenowych przeprowadzonych na zwałowisku wewnętrznym odkrywek "Pątnów" i "Kazimierz Północ" wraz ze szczegółowymi wynikami badań wykonanymi w ramach projektu badawczego nr N305 06631/2531 pt. "Stan aktualny i prognozy poprawy gospodarki wodnej na terenach pogórniczych Konińskiego Zagłębia Węgla Brunatnego". Badania te przeprowadzono na dwóch obiektach doświadczalnych położonych na terenach pogórniczych Konińskiego Zagłębia Węgla Brunatnego. Pierwszy z obiektów zlokalizowany był w południowej części zwałowiska wewnętrznego odkrywki "Pątnów", na którym od 1978 roku prowadzona jest przez Katedrę Rekultywacji UP w Poznaniu rekultywacja i zagospodarowanie rolnicze, według "modelu PAN". Koncepcja rekultywacji według tego modelu zakłada, że proces glebotwórczy zachodzący w gruntach pogórniczych i kształtowanie się ich produktywności są uzależnione od stosowanych zabiegów rekultywacyjnych. Na obiekcie tym wydzielonych zostało 5 powierzchni doświadczalnych o zróżnicowanym rolniczym użytkowaniu gruntów: sukcesja naturalna, lucerna siewna, żyto ozime, ugór zielony i czarny ugór. Na powierzchni "czarny ugór" eliminowana jest szata roślinna poprzez częste wykonywanie zabiegów uprawowych (bronowanie, orki). Na kombinacji "zielony ugór" podstawę nawozów zielonych stanowi uprawa żyta ozimego, przeorywanego w I dekadzie czerwca. W II dekadzie czerwca wprowadza się mieszankę roślin motylkowych, która jest przeorywana w I dekadzie września. W ramach każdej powierzchni o wielkości 0,14 ha wydzielono 3 poletka doświadczalne, łącznie 15 poletek, o szerokości 12 m i długości 40 m, na których stosuje się różne dawki nawożenia mineralnego.

EN

This paper presents the results of multi years tests and fields observations carried out in the inner waste heaps of "Pątnów" and "Kazimierz Północ" in Konin`s opencast mine quarry. The purpose of this investigation was to estimate the water conditions of post mining grounds during agriculture recultivation and farming usage. The results confirmed that the water reserves in these areas depended, most of all, on the meteorological conditions, particularly on the density and distribution of water precipitations during the vegetation periods and the preceding winter seasons. The maximum water storage in the upper layers of post mining grounds was larger than the value of the field retention water level and occurred in the wet vegetation periods. However, during the dry vegetation period there were long periods of water deficiency for the plants cultivation. The analysis confirmed that the previous unselective cultivation of the soil directly above the coal, applied previously by the Polish opencast mining, caused a large variation in the post mining soil, seen by both area as well as by depth of the soil samples analyzed. The selective cultivation of the soil directly above the coal, currently used by polish mining, had a positive influence on the structure of the upper layers of post mining grounds improving the technical recultivation. The results of tests of groundwater from the piesometers installed in the inner waste heaps confirmed that the process of reconstruction of the groundwater table is in the early phase and the groundwater table dynamics in piesometer is a very complex phenomenon. The results also confirmed that a different, but systematic rate of reconstruction of the original groundwater table, is independent from the meteorological conditions. In the case of continuation of this trend in the future, the types of hydrological culture in the post mining grounds can change from precipitation-retention type cultivation to precipitation-retention-ground type cultivation.

Słowa kluczowe

PL

wody gruntowe; teren pogórniczy; gospodarka wodna

EN

ground water; post-mining land; water management

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2011
• Tom: Tom 13
• Strony: 485--509
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Szafrański C.

autor

Stachowski P.

autor

Kozaczyk P.

• Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań

Bibliografia

• 1. Bender J.: Rekultywacja terenów pogórniczych w Polsce. Zesz. Probl. Postęp. Nauk Rol. nr 418, 142÷152. 1995.
• 2. Byczkowski A.: Hydrologiczne podstawy projektowania budowli wodno-melioracyjnych. Przepływy ekstremalne. PWRiL. Warszawa 1972.
• 3. Dzbanuszek J.: Rekultywacja obszarów pokopalnianych w KWB “Konin” (na przykładzie rejonu Konina). Badania Fizjogr. nad Polską Zachodnią, Tom XLIV, seria A Geografia Fizyczna, 34÷41. 1992.
• 4. Gach St., Kasztelewicz Zb., Kica J., Michalski A., Świder M., Kowalczykiewicz Z., Adamski J.: Eksploatacja węgla brunatnego, a ochrona środowiska. Wyd. KWB “Konin-Kleczew”, 5÷25. 1992.
• 5. Gilewska M. Rekultywacja biologiczna gruntów pogórniczych na przykładzie KWB “Konin”, Rocz. AR Poznań, Zesz. 211, 59 ss. 1991.
• 6. Kaczmarek Z., Owczarzak W., Mocek A.: Właściwości fizyczne i wodne gleb płowych i czarnych ziem położonych w bezpośrednim sąsiedztwie odkrywki „Kazimierz KWB „Konin”. Rocz. AR Poznań 31`8, Roln. 56: 265÷276. 2000.
• 7. Lekan Sz., Terelak H. Wpływ leja depresji hydrologicznej na gleby orne rejonu Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego, Rocz. AR Poznań t. 317, Rol. 56: 285÷293. 2000.
• 8. Maćkowiak J., Siekielska T., Gradecki D.: Wpływ odwadniania złóż węgla brunatnego w rejonie konińskim na przypowierzchniowy poziom wodonośny. „Węgiel brunatny”- biuletyn informacyjny porozumienia producentów węgla brunatnego, nr 1 (22): 3÷6. 1998.
• 9. Owczarzak W., Mocek A. Wpływ opadów atmosferycznych na gospodarkę wodną gleb antropogenicznych przyległych do odkrywek kopalni węgla brunatnego. Zesz. Nauk. Uniwersytetu Zielonogórskiego 131: 276÷286, 2004.
• 10. Rząsa S.: Degradacja produktywności gleb w rejonie oddziaływania Kopalni Odkrywkowej Węgla Brunatnego Adamów. Mat. Konf. Nauk. w Poznaniu pt. „Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na obszarach rolniczych w regionie Wielkopolski” 1991.
• 11. Sarnacka S., Sokołowski W., Lesiak J.: Wpływ głębokiego odwodnienia spowodowanego przez Kopalnie Bełchatów na stosunki wodne gleb. Synteza badań przeprowadzonych w latach 1979÷1985. Ser. S,55. Wyd. IUNG Puławy 1987.
• 12. Stachowski P.: Kształtowanie się zwierciadła wody gruntowej na zwałowisku wewnętrznym odkrywki „Pątnów”. Roczniki Gleboznawcze Nr 2, tom 55, 2004, 385÷395, Warszawa 2004.
• 13. Szafrański Cz., Stachowski P.: Zmiany zapasów wody w wierzchnich warstwach rekultywowanych rolniczo gruntów pogórniczych. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – t. 294. seria Melior. Inż. Środ., 19, cz. 2. 211÷221. Poznań 1997.
• 14. Szafrański Cz., Stachowski P.: Zmiany uwilgotnienia gruntów pogórniczych na zwałowisku wewnętrznym odkrywki „Kazimierz Północ”. Rocz. Gleboz. Nr 2 tom. 55: 427÷433, Warszawa 2004.