Ekofizjograficzne warunki osadnictwa Piastów w dolinie rzeki Prosny

• Autorzy: Małecki Z.J.

Warianty tytułu

EN

Influence of climatic and hydrological factors on the Piasts settlement in the Prosna river valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zlewnia Prosny, największej rzeki południowej Wielkopolski, należy do dorzecza n rzędu Warty i stanowi dorzecze III rzędu Odry. Całkowita powierzchnia zlewni Prosny wynosi 4927 km2, a sama rzeka długości 216,8 km jest największym lewym dopływem środkowej Warty. Rzeka Prosna lub Przosna w średniowieczu wzięła swoje imię od prosa (etymologia słowiańska - prof. B. Byliński). Rzeka Prosna po części swojej długości służyła jako drogowskaz "Szlaku Bursztynowego" dla kupców rzymskich, prowadzący do wybrzeży Bałtyku. Istnienie osady "Calisia" (Kalisia) odnotował w n w. n.e. Klaudiusz Ptolemeusz z Aleksandrii w Egipcie w swoim dziele "Wstęp do geografii". Dolina Prosny w epoce przedchrześcijańskiej była terenem intensywnego osadnictwa plemiennego, które wraz z umocowaniem się państwa Piastów uległo przekształceniu w osadnictwo grodowe. W dolinie Prosny w rozwoju obecnego tarasu zalewowego wyróżniono dwa etapy: erozyjny (suchy i zapewne ciepły), spowodowany głębokimi wcięciami koryta rzeki i jej dopływów z tarasów dolinnych (IX - w.) oraz sedymentacyjny wskutek oziębienia klimatu, gwałtownego zwiększenia ilości opadów i wody w korycie (XIV - XVI w.). Grodzisko na Zawodziu w Kaliszu powstało w IX w. w dolinie rzeki Prosny i funkcjonowało do roku 1233 jako ważny ośrodek władzy Piastów, a potem także władzy kościelnej. Z badań przeprowadzonych w dolinie rzeki środkowej Prosny wynika, że zmiany wilgotnościowe klimatu od I - XX w. charakteryzowały się krótkookresowymi, cyklicznymi wahaniami następującymi co kilkaset, a niekiedy nawet co kilkadziesiąt lat.

EN

The Prosna basin, which is the biggest river of Southem Wielkopolska, belongs to the drainage basin of the 2nd order of the Warta river and constitutes the 3rd order drainage basin of the Odra river. The total area of the Prosna river basin is 4927 km2, and the length of the river itself is 216,8 km is the most important left bank tributary of the middle Warta river. Prosna river or Przosna in the Middle Ages took its name after the millet (Slavonic etymology - prof. B. Byliński). The Prosna river in part of its length was used as lodestar of the Amber Road for Roman merchants, which led to the Baltic coast. The existence of the "Calisia" (Kalisz) settlement was noted in the 2nd century B.C. by Claudius Ptolemy from Alexandria in Egypt in his "Introduction to geography". The Prosna river valley in the era before Christian s was a land of intense tribal settlement which, together with establishment of the Piast nation, changed into town settlement. In the Prosna valley, we can distinguish two phases as far as development of the current stream terrace is concerned: erosive, dry and most probably warm, caused by deep incision of the river channel and its tributaries from the valley terraces (9th - 12th century) and sedimentary due to cooling of the climate, sudden increase of rainfall and the amount of water in the river channel (14th_ 16th century). Grad (Slavic settlement) in Zawodzie in Kalisz was established in the 9th century in the valley of the Prosna river functioned till1233 as an important center of the Piasts' authority, and then church authorities. Based on the research made in the valley of the middle Prosna, it can be seen that the changes of climate humidity from the 1st till 20th century were characterized by short, cyclic f1uctuations taking place every several hundred or even several dozen years.

Słowa kluczowe

PL

zlewnia Prosny; osadnictwo; zmiany klimatu

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2009
• Tom: Nr 21
• Strony: 73--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 5 poz.

Twórcy

autor

Małecki Z.J.

• Prezes Oddziału Ziemi Kaliskiej PTIE

Bibliografia

• 1. Biliński B. 1962. Dwa świadectwa antyczne. Kalisz Ptolemeusza i Halissi Tacyta. W: Osiemnaście wieków Kalisza, t. 3, Kalisz.
• 2. Dąbrowski K. 1962. Badania archeologiczne na Zawodziu (1959-1960). W: Osiemnaście wieków Kalisza, t. 3, Kalisz.
• 3. Małecki Z., Wira J. 2009. Planowany zbiornik Wielowieś Klasztorna i prognozowane zmiany warunków wodnych. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, nr 2/2009.
• 4. Romański C. 1980. Wiatraki i młyny wodne w województwie kaliskim. Kalisz.
• 5. Słupnicka E., Baranowski T., Bender W. 2006. Wpływ czynników klimatycznych na procesy osadnicze w dolinach rzek środkowej Polski w okresie rzymskim i we wczesnym średniowieczu. Archeologia Polski, t. LI, z. 1-2.