Główne źródła rtęci w organizmach ludzi nie narażonych zawodowo

Leśniewska, E.; Szynkowska, M,I.; Paryjczak, T.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Główne źródła rtęci w organizmach ludzi nie narażonych zawodowo

Autorzy

Leśniewska E. , Szynkowska M,I. , Paryjczak T.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Main sources of mercury in human organisms not exposed professionally

Języki publikacji

Abstrakty

Rtęć zajmuje jedno z pierwszych miejsc na liście najbardziej niebezpiecznych, globalnych zanieczyszczeń środowiska. Nie pełni żadnej znanej roli biologicznej, jest natomiast toksyczna dla wszystkich żywych organizmów. Skażenie rtęcią, początkowo postrzegane jako poważny problem lokalny, stanowi obecnie problem powszechny. Wynika to ze specyficznej natury tego metalu, która zdeterminowana jest mnogością jego form, dużą lotnością i ruchliwością w środowisku. Toksyczne działanie rtęci i jej związków zależy głównie od formy w jakiej występuje (rtęć elementarna, nieorganiczne i organiczne związki rtęci), od drogi wniknięcia do organizmu, dawki oraz czasu ekspozycji. Najbardziej groźne dla człowieka (zwłaszcza dla płodu i małych dzieci) są organiczne związki metylortęciowe, ponieważ uszkadzają one przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy [58÷61]. Rtęć uwolniona do środowiska naturalnego pozostaje w nim, przemieszczając się w różnej postaci pomiędzy jego elementami: powietrzem, wodą, osadami, glebą oraz organizmami żywymi. Ze względu na swoją stosunkowo dużą lotność może zostać przeniesiona na duże odległości. Nie ulega biodegradacji i dlatego bardzo długo utrzymuje się w środowisku, gromadząc się w łańcuchach troficznych i przedostając się do organizmu ludzkiego. W środowisku naturalnym rtęć występuje głównie w łupkach węglowych i łupkach bitumicznych oraz zasadowych skałach krystalicznych, w glebach gliniastych i torfowych, oraz stanowi zanieczyszczenie paliw kopalnych.

Toxic sources of mercury emission into the environment and human organisms were given. The strategy of Union concerning mercury as well as some of its decisions were presented. In the case of people not exposed to mercury professionally diet rich in fish and dental amalgam are the main sources of mercury. Some results of studies of mercury content in fish were presented. Current regulations in force determining maximal acceptable norms for mercury content in fish, fish products and diet supplements were given. It was pointed out that 75-95% of mercury in fish and seafood is in the form of methylmercury, which is the strong neurotoxin, the current PTWI norm (EFSA) is 1.6 žg of methylmercury compounds per a kilo of body mass (1.6 žg/kg bw/week). The amounts of mercury found in ford products other than fish and seafood are not so worrying because in the case of these products mercury does not appear in the form of methylmercury, which poses less threat. Mercury amalgams used as dental fillers were characterized. UE does not recommend amalgams as dental fillers. Even those in favour using claim that a man should not have more than 6-7 of such fillers them. So far no studies proved that the amount of mercury released from a amalgam dental fillers into organism is can lead to poisoning. However, authors of many studies of mercury content in hair or urine carried out in 2 groups of people which and without amalgam dental fillers found out that the content of mercury was noticeably higher among those with the amalgam fillers. It was recognized that using amalgam without gamma -2 phase would reduce the exposure to mercury. Amalgam dental fillers should not be used in the case of pregnant women and people suffering from kidney disorders. Some attention was paid to mercury compounds which can possibly appear as preservation substances (mainly thimerosal) in some cosmetics, medicines and vaccines. Methods of mercury analysis were presented. 57 publications were cited.

Słowa kluczowe

rtęć źródła rtęci organizm ludzki

mercury sources of mercury human organism

Wydawca

Politechnika Koszalińska

Czasopismo

Rocznik Ochrona Środowiska

Rocznik

2009

Tom

Tom 11

Strony

403--419

Opis fizyczny

Bibliogr. 61 poz.

Twórcy

autor

Leśniewska E.

autor

Szynkowska M,I.

autor

Paryjczak T.

Politechnika Łódzka

Bibliografia

1. Bełdowska M. Zawalich K. Kwaśniak J. Falkowska L.: Rtęć w rybach w polskiej strefie brzegowej Bałtyku. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 31, 394, 2007.
2. Bełdowska M.: Morze jako magazyn i źródło atmosferycznej rtęci (na przykładzie basenu Gdańskiego). Praca doktorska, Uniwersytet Gdański 2004.
3. Bełdowski J.: Uwarunkowania oraz znaczenie stężeń i specjacji rtęci w osadach dennych zachodniej części Basenu Gdańskiego. Praca doktorska, Uniwersytet Gdański 2004.
4. Berlin M.: Handbook on Toxicology of Metals, Elsevier, vol. 2, Amsterdam 1990.
5. Boening D. W.: Ecological effects, transport, and fate of mercury: a general review, Chemosphere, 40, 1335, 2000.
6. Boszke L., Kowalski A., Surdacka A., Czajka-Jakubowska A.: Rtęć w moczu mieszkańców Poznania. Materiały konferencji: Rtęć w środowisku, Identyfikacja zagrożeń dla zdrowia człowieka, I Ogólnopolska Konferencja Naukowa, 181, Gdynia 9-11 maja 2007.
7. Consultation Document. Commission of the European Communites , Brussels, 15 March 2004.
8. Craig R. G., Powers J. M., Wataha J. C.: Dental materials. Properties and manipulation. Wydawnictwo Mosby Inc., polskie wydanie, Materiały stomatologiczne pod redakcją Limanowskiej – Shaw H., Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000.
9. Downs S. G., MacLeod C. L., Lester J. N.: Mercury in precipitation and its relation to bioaccumulationin fish. Water Air Soil Poll, 108, 149, 1998.
10. Dyrektywa 2006/66/WE z dnia 6 września 2006 roku.
11. Dyrektywa 2007/51/WE z dnia 25 września 2007 roku.
12. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, 2007/C 168/09 z dnia 20 lipca 2007 roku.
13. Dziennik Ustaw Nr 72, poz. 642 zał. 4, z dnia 30 marca 2005 roku.
14. Fisher A. A.: Contact Dermatitis. Williams & Wilkins, Baltimore 1995.
15. Fitzgerald W. F.: Is mercury increasing in the atmosphere? The need for an atmospheric mercury network. Water, Air and Soil Pollution, 80, 245, 1995.
16. Gochfeld M.: Cases of mercury exposure, bioavailability, and absorption. Ecotoxicologyand Environmental Safety, 56, 174, 2003.
17. Graeme K. A., Pollack C. V.: Heavy metal toxicity, part I: arsenic and mercury.J Emerg Med., 16, 45, 1998.
18. Health Effects of Mercury. Environmental Working Group: Mercury falling: an analysis of mercury pollution from coal-burning power plants, Washington, 1999.
19. Heron J., Golding J.: Thimerosal Exposure in Infants and Developmental Disorders:A Prospective Cohort Study in the United Kingdom Does Not Support a Casual Association. Pediatrics, 114 (3), 577, 2004.
20. Houeto P., Sandouk P., Baud F. J., Levillain P.: Elemental mercury vapour toxicity: treatment and levels in plasma and urine. Hum. Exp. Toxicol., 13, 848, 1994.
21. Jakubik M.: Biomaterials for dentistry fillings – the properties. The diploma. Gdansk University of Technology, Mechanical Department, Gdańsk, 2005.
22. Juszczak L.: Chemiczne zanieczyszczenia żywności i metody ich oznaczania – cz.I. Laboratorium Przemysłowe, 3, 38, 2008.
23. Kabata-Pendias A., H. Pendias H.: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa, 1993.
24. Kiawai K., Zhang X-M., Nakagawa M. i wsp.: Allergic contact dermatitis due to mercury in a wedding ring and cosmetic. Contact Dermatitis, 31,330, 1994.
25. Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego, Strategia Wspólnoty w zakresie rtęci. Bruksela, 28 stycznia 2005.
26. Kozak E., Sebastian M., Suchy M., Szczepaniak W., Szpadt R., Zawada A.: Zanieczyszczenia środowiska rtęcią i jej związkami. PIOŚ, Warszawa 1994.
27. Krata A., Bulska E.: Critical evaluation of analytical performance of atomic absorption spectrometry and inductively coupled plasma mass spectrometry for mercury determination. Spectr. Acta, B, 60, 345, 2005.
28. Lech T.: Wpływ rtęci i jej związków na środowisko współczesnego człowieka.Wiadomości chemiczne 52, 87, 1998.
29. Leśniewska E., Szynkowska M. I., Paryjczak T.: Uwalnianie rtęci z amalgamatów dentystycznych, publikacja w przygotowaniu.
30. Malinka W.: Zarys chemii kosmetycznej. Volumed, Wrocław 1999.
31. Marek M.: Relase of mercury from dental amalgam. J. Dent. Res., 69, 1167,1990.
32. Nałęcz-Jawecki G. :Badanie toksyczności środowiska wodnego metodą bioindykacji. Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie, 2, 2003.
33. Natural Resources Defense Council. Environmental Working Group: Mercury falling: an analysis of mercury pollution from coal-burning power plants, 1999.
34. Olędzka A.: Pełzająca śmierć – rtęć w plombach. Wegetariański Świat, 5, 8, 1998.
35. Pazdro K.: Oszacowanie narażenia organizmów w morskich ekosystemach przybrzeżnych na ksenobiotyki z grupy trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO). Rozprawy i Monografie, 20, 2007.
36. Piątkowska D., (red): Kompendium próchnicy zębów. WM, Warszawa 1999.
37. Pitt Ford T. R.: Odbudowa zębów. PZWL, Warszawa 1994.
38. Plessi M. Bertelli D., Monzani A.: Mercury and selenium content in selected seafood. J. Ford Composition and Analysis, 14, 461, 2001.
39. Polak-Juszczak L., Usydus Z.: Nowe na polskim rynku gatunki ryb – ocena chemiczna. Wiadomości Rybackie, Pismo Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni, 5-6, (151), 11, 2006.
40. Praca zbiorowa,: Kryteria zdrowotne środowiska. Rtęć.Wydawnictwo Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, Warszawa 1983.
41. Protasowicki M. Ciereszko W., Perkowska A., Ciemniak A., Bochenek I., Brucka-Jastrzębska E.: Metale ciężkie i chlorowane węglowodory w niektórych gatunkach ryb z rzeki Odry. Ochrona Środowiska, 9, 95, 2007.
42. Rand G.: Fundamentals of aquatic toxicology. Taylor & Francis, Washington 1995.
43. Reichl F.X.,Walther U., Durner J., Kehe K., Hickel R., Kunzelmann K. H., Spakl W., Hume W. R., Benschop H., Forth W.: Cytotoxicity of dental composite components and mercury compounds in lung cells. Dent.Mater., 17, 95, 2001.
44. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 roku.
45. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 333/2007 z dnia 28 marca 2007 roku.
46. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 629/2008 z dnia 2 lipca 2008 roku.
47. Rymkiewicz S., Świeczko-Żurek B.: Kierunki rozwoju materiałów kompozytowych na wypełnienia stałe jako alternatywy amalgamatów stomatologicznych. Politechnika Gdańska, Wydział Mechaniczny, Gdańsk 2005.
48. Smith C. M., Trip L. J.: Mercury policy and science in northeastern North America: the mercury action plan of the New England governorsand eastern Canadian premiers. Ecotoxicology, 14, 19, 2005.
49. Stężyca E., Bzdęga J., Pawlikowska K., Siwicki A.: Zawartość rtęci w rybach z Wisły w latach 1998 – 2002. Prob. Hig. Epidemiol., 86, 27, 2005.
50. Stężyca E., Bzdęga J., Siwicki A.: Zanieczyszczenie kadmem, ołowiem i rtęcią ryb odłowionych z Zalewu Zegrzyńskiego i Wisły. Problemy Higieny, 73, 138, 2001.
51. Swaine D. J.: Why trace elements are important. Fuel Process. Technol. 21, 65, 2000.
52. Szprengier-Jurkiewicz T.: Skażenie rtęcią żywności pochodzenia zwierzęcego w Polsce. Med. Wet., 52, 163-166, 1996.
53. Szynkowska M I., Leśniewska E., Paryjczak T.: Konieczność kontrolowania rtęci w środowisku. Przem. Chem., 82(3), 240, 2003.
54. Szynkowska M.I., Albińska J., Leśniewska E., Paryjczak T.: Determination of mercury cntent in different species of fish. Chemistry for Agriculture. Development in Production and use of new Agrochemicals (ed. Górecki H., Dobrzański Z., Kafarski P.), vol.6, 533, 2005.
55. Wang Q., Kim D., Dionysiou D. D., Sorial G. A., Timberlake D.: Sources and remediation for mercury contamination in aquatic systems – a literature review. J. Environmental Pollution 131, 323, 2004.
56. WHO, Environmental health criteria 118. Inorganic mercury. Geneva, 1991.
57. www.corrosion-doctors.org/Implants/amalgam.htm.
58. Goyer R.A.: Toxic effect of heavy metals. In: Casarett and Donll’s Toxicology. The Basic Science of Poisoning. M.O. Amadur, J. Donll, C.D. Klaassen. Pergamon Press, 623-680, 1991.
59. Osame M., Hamanda R.: Minamata disease and other mercurysyndrome. In: Toxicology of Metals. Wyd. L.W. Chang. Lewis Publishers, 337-351, 1996.
60. Szkilnik R., Nowak P., Kiszka W., Brus R., Konecki J.: Zawartość amin biogennych oraz wychwyt (3H)glukozy w mózgu szczurów prenatalnie narażonych na rtęć. Konferencja „Metabolizm Leków i Ksenobiotyków”. Bukowina Tatrzańska. Streszczenia 20 (P–1–4), 2000.
61. Szkilnik R., Durczok A., Brus R., Konecki J., Kuballa G.: Wpływ kwimpirolu (agonisty receptorów dopaminowych D2) na wychwyt (3H) glukozy w mózgu dorosłych szczurów narażonych na rtęć we wczesnym okresie rozwoju osobniczego. XXXVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Biochemicznego, Toruń, streszczenia 360 (P–14D–72), 2001.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BPW9-0008-0043