Wpływ budowy chemicznej bazowych olejów smarowych na ich biodegradowalność i wybrane właściwości eksploatacyjne

• Autorzy: Beran E.

Warianty tytułu

EN

Effect of chemical structure on biodegradability and some service properties of lubricating base oils

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca jest podsumowaniem wyników kilkuletnich badań, których celem była analiza wpływu budowy chemicznej bazowych olejów smarowych na ich podatność na biodegradację, a także na właściwości oceniane w aspekcie ich jakości eksploatacyjnej. Podjęta tematyka oraz wybór olejów bazowych różniących się pochodzeniem i budową chemiczną podyktowane zostały dokonującymi się w ostatnich latach dużymi zmianami w doborze olejów bazowych do produkcji olejów smarowych i różnego rodzaju cieczy eksploatacyjnych, a także kontynuowanymi pracami nad poprawą ich jakości. Stymulatorem tych działań jest postęp techniczny oraz dążenie do ograniczania negatywnego wpływu materiałów smarowych na środowisko i optymalnego wykorzystania zasobów surowcowych. Poddane analizie bazowe oleje smarowe reprezentują konwencjonalne oleje mineralne wykorzystywane wciąż w największych ilościach do produkcji materiałów smarowych, a także coraz częściej stosowane niekonwencjonalne oleje mineralne, syntetyczne oleje węglowodorowe typu PAO, oleje estrowe naturalne i syntetyczne oraz oleje typu polioksyalkilenoglikoli (PAG), w tym uzyskane w wyniku modyfikacji chemicznej estrowe pochodne PAG. Kompleksowa ocena bazowych olejów smarowych polegała na porównaniu wpływu budowy chemicznej poszczególnych olejów na ich podatność na biodegradację oraz na właściwości reologiczne (lepkość, wskaźnik lepkości, temperaturę płynięcia), stabilność termooksydacyjną i stabilność hydrolityczną. Wykazano, że znajomość podstawowych mechanizmów biodegradacji substancji organicznych w warunkach tlenowych w środowisku wodnym oraz biochemicznych przemian struktur związków jest konieczna przy wyborze metody oceny biodegradowalności olejów i interpretacji uzyskiwanych wyników. Biodegradowalność olejów oznaczano według standardowych testów, a przede wszystkim testu ISO 14593, pozwalającego wyznaczać zdolność olejów do szybkiej-ostatecznej lub potencjalnej-ostatecznej biodegradacji w środowisku wodnym. Analiza wpływu charakterystycznych elementów budowy chemicznej olejów na uzyskane wyniki ich biodegradacji, pozwoliła określić istotne elementy w strukturach cząsteczek olejów, które są odpowiedzialne za ich biodegradowalność. W podobny sposób, wykorzystując znajomość rodnikowo-łańcuchowego mechanizmu utleniania związków organicznych i analizując wyniki testów stabilności termooksydacyjnej olejów różniących się budową chemiczną, określono, które elementy w strukturach cząsteczek olejów mają istotny wpływ na ich stabilność termooksydacyjną. W rezultacie przeprowadzonych analiz wskazano w strukturach związków olejowych charakterystyczne elementy, które mają korzystny wpływ zarówno na biodegradowalność, jak i określone właściwości olejowe oraz na elementy struktury, które odgrywając korzystną rolę w kształtowaniu określonych właściwości olejowych, niekorzystnie wpływają na biodegradowalność. Zaprezentowane właściwości oleju o budowie triestrowej pochodnej polioksyalkilenotriolu (PAG) są przykładem możliwości modyfikacji biodegradowalności i właściwości użytkowych olejów, przeprowadzonej na podstawie wyników prezentowanej pracy.

EN

The monograph summarises the results of many year research into the problem of how the chemical structure influences the biodegradability of lubricating base oils and their functional properties. The subject matter of this monograph and the choice of diverse base oils for the purpose of the study have been stimulated by the recent advances in the selection of base oils for the production of lubricants and a variety of functional fluids as well as by continuing the research on upgrading their properties. Another major stimulus has been the technological progress and the tendency to minimise the environmental impact of lubricating materials and to use the available resources in an optimal way. The lubricating base oils chosen for the study differ in origin and chemical structure. They include conventional mineral oils (widely used and in large amounts for the manufacture of lubricants), unconventional mineral oils (whose applications continue to increase), synthetic hydrocarbon oils of PAO type, natural and synthetic ester oils, as well as oils of polyoxyalkyleneglycol (PAG) type (including ester derivatives obtained by chemical modification of PAGs). The assessment of the lubricating base oils under study consisted in comparing the effect of the chemical structure of particular oils on their biodegradability, rheological properties (viscosity, viscosity index, pour point), thermo-oxidative stability, and hydrolytic stability. It has been demonstrated that the understanding of the basic mechanisms underlying the biodegradation of organic substances in an aerobic aqueous environment and the biochemical changes in the structure of the compounds is a prerequisite for the choice of a reliable method of oil biodegradability assessment and interpretation of the results obtained. Biodegradability was determined by standard tests, preference being given to the ISO 14593 test, which permits the ready-ultimate or inherent-ultimate biodegradability of the oil in the aerobic aqueous medium to be established. The analysis of how the characteristic elements of the chemical structure of the oil affect the results of biodegradation made it possible to identify which of the elements of the molecular structure are responsible for the biodegradability of the oil. In the same way, considering the mechanism of the radical chain oxidation of organic compounds and taking into account the results of thermooxidative stability tests for oils differing in chemical structure, it was possible to define which of the elements in the molecular structure make a significant contribution to the thermo-oxidative stability of the oil. On the basis of relevant analyses it has been established which of the characteristic molecular structure elements exert a beneficial effect not only on the biodegradability but also on some properties of the oils, and which of these elements have a favourable influence on defined properties of the oils and an adverse effect on their biodegradability. The properties of the oil with the structure of the triester derivative of polyoxyalkylenetriol (PAG), obtained as a result of the study, exemplify the possibility of modifying the biodegradability and service properties of lubricating base oils.

Słowa kluczowe

PL

bazowe oleje smarowe; budowa chemiczna; biodegradowalność; stabilność termooksydacyjna; stabilność hydrolityczna; właściwości reologiczne

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Wydziału Chemicznego Politechniki Wrocławskiej. Monografie
• Rocznik: 2008
• Tom: Nr 5, nr 5
• Strony: 178 s.
• Opis fizyczny: Bibliogr. 213 poz.

Twórcy

autor

Beran E.

• Wydział Chemiczny, Wydziałowy Zakład Chemii i Technologii Paliw, Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław.

Bibliografia

• [1] Commission Directive, 2001/58/EC of 27 July 2001 amending for the second time Directive 91/155/EC defining and laying down the detailed arrangements for the system of specific information relating to dangerous preparations in implementation of Article 14 of European Parliament and Council Directive 1999/45/EC and relating to dangerous substances in implementation of Article 27 of Council Directive 67/548/EC (safety data sheets). 2001, Off. J. L212.
• [2] PN-ISO 1014-1: 1998 Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych. Wyd. PKN, zgodna z ISO 11014-1: 1994. Safety data sheet for chemical products – part 1. International Organization for Standarization.
• [3] Bartz W.J., Lubricants and the environment. Tribol. Int., 1998, 31(1–3), 35–47.
• [4] Bartz W.J., Ecotribology: Environmentally acceptable tribological practices. Tribol. Int., 2006, 39, 728–733.
• [5] Bongardt F. and Willing A., European ecolabels for biodegradable hydraulic oils – a challenge to base material producers and formulators. J. Synth. Lubr., 2003, 20(1), 53–68.
• [6] Battersby N.S., Biodegradable lubricants – What does “biodegradable” really mean? J. Synth. Lubr., 2005, 22(1), 3–18.
• [7] Willing A., Lubricant based on renewable resources – an environmentally compatible alternative to mineral oil products. Chemosphere, 2001, 43, 89–98.
• [8] Willing A., What lies ahead? Challenges and opportunities for the lubricants industry in the next decade. Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 23–28.
• [9] API Publication 1509. Engine oil and licensing certification system. 14th ed. American Petroleum Institute, 1996.
• [10] Goyan R.L., Melley R.E., Wissner W.C., Ong W.C., Biodegradable lubricants. Lubr. Eng., 1998, 7, 10–17.
• [11] Murphy W.R., Blain D.A., Galiano-Roth A.S., Synthetic basies – benefits of synthetic lubricants in industrial applications. J. Synth. Lubr., 2002, 18(4), 301–325.
• [12] Wagner H., Luther R., Mang T., Lubricant base fluids based on renewable raw materials. Their catalytic manufacture and modification. Applied Catalysis A: General, 2001, 221, 429–442.
• [13] Whitby R.D., Bio-lubricants: Applications and prospects. Proceedings of the 15th International Colloquium Tribology. Technische Akademie Esslingen 2006. Manuscript publ. on CD, ed. W.J. Bartz.
• [14] Stempfel E.M. Practical experience with highly biodegradable lubricants, especially hydraulic oils and lubricating greases. NLGI Spokesman, 1998, 62 (1), 8–23.
• [15] Battersby N.S. The biodegradability and microbial toxicity testing of lubricants – some recommendations. Chemosphere, 2000, 41, 1011–1027.
• [16] Beran E. Biodegradowalność jako nowe kryterium w ocenie jakości olejów smarowych. Przem. Chem., 2005, 84(5), 320–328.
• [17] Kajdas C., Industrial lubricants, w: Chemistry and technology of lubricants. R.M. Mortier, S.T. Orszulik (red.), Blackie Academic and Professional, Chapman & Hall London, 1997.
• [18] Podniało A., Paliwa oleje i smary w ekologicznej eksploatacji. WNT, Warszawa 2002.
• [19] Płaza S., Margielewski L., Celichowski G., Wstęp do tribologii i tribochemia. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2005.
• [20] Sequeira A., Lubricant base oil and wax processing. Marcel Dekker. Inc. New York, 1994.
• [21] Mortier R.M., Orszulik S.T., Chemistry and technology of lubricants. Blackie Academic and Professional, Chapman & Hall, London, 1997.
• [22] Rudnick L.R., Shubkin R.L., Synthetic Lubricants and High-Perfornance Funcional Fluids. Second Edition. Marcel Dekker Inc., New York, 1999.
• [23] Górski W., Technika smarowania w starożytnym Egipcie. Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 1996, 28, 22–26.
• [24] Scott T. J., New and unique lubricants for use in compressors utilizing R-134a refrigerant. ASHRAE – Purdue CFC Conference. Ed. by David R. Tree, Jul 1990, 145–150.
• [25] Beran E., Steininger M., Rutkowski M., Kulczycki A., Nowe kierunki w technologii olejów do sprężarek chłodniczych z ekologicznie bezpiecznymi czynnikami chłodniczymi, w: Materiały na IX Sympozjum Paliw Płynnych i Produktów Smarowych w Gospodarce Morskiej. Gdańsk: Wyd. Instytutu Morskiego, 1991, 3–14.
• [26] Beran E., Gryglewicz S., Steininger M., Układ roboczy: czynnik R-134a – olej smarowy; Problemy stosowania w chłodziarkach domowych. Klimatyzacja – Chłodnictwo K-Ch., 1993, 4, 11–12.
• [27] Gryglewicz S., Beran E., Janik R., Steininger M., R-134a compatibile lubricants based on C4–C6 esters of pentaerythritol and polyalkyleneglycol. J. Synth. Lubr., 1997, 13(4), 337–345.
• [28] Rutkowski M., Beran E., Gryglewicz S., Steininger M., Badania nad doborem środków smarowych do hermetycznych sprężarek pracujących z nową generacją ekologicznie bezpiecznych czynników chłodniczych. Raport z projektu badawczego KBN 7 0247 9101. Wyd. PWr., 1994.
• [29] Fuchs M., The World Lubricants Market – Year 2001 and Outlook, Proceedings of the 13th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2002, ed. W.J. Bartz, Supplement, 11–26.
• [30] Mang T., Future Importance of Base Oil in Lubricants, Proceedings of the 12th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2000, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 23–35.
• [31] Havet L., Blouet J., Valloire R.F., Brasseur E., Slomka D., Tribological characteristics of some environmentally friendly lubricants. Wear, 2001, 248, 140–146.
• [32] Phillips R.A., Highly refined mineral oils, w: Synthetic Lubricants and High-Performance Functional Fluids. L.R. Rudnick, R.L.Shubkin (red.), Marcel Dekker Inc., New York, 1999.
• [33] Barrett Ch.D., Another live cycle phase for PAO (Polyalphaolefin) base oil. Proceedings of the 15th International Colloquium Tribology. Technische Akademie Esslingen 2006. Manuscript publ. on CD, ed. W.J. Bartz.
• [34] Papke B.L., Heilmann W.J. at all. Composition and Tribological Properties of New High Perfornance Synthetic Hydrocarbon Fluids. Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 503–510.
• [35] Grzechowiak J., Grzechowiak J.R., Metody analizy strukturalno-grupowej wysokowrzących mieszanin węglowodorowych. Wyd. PWr., Seria Monografie 1972.
• [36] Grzechowiak J. R., Chemia ropy naftowej. Wyd. Pol. Wroc. 1987.
• [37] Kajdas C., Chemia i fizykochemia ropy naftowej. WNT, Warszawa, 1979.
• [38] Sarpal A.S., Kapur G.S., Mukherjee S., Jain S.K., Cheracterization by 13C N. M. R. spectroscopy of base oils produced by different processes. Fuel, 1997, 76(10), 931–937.
• [39] Genetti W.B., Gorshteyn A.B., Ravella A., Hilbert T.L., Gallagher J.E., Baker C.L., Tabak S.A., Cody I.A., Process options for high quality base stocks. Materiały 3rd Russian Refining Technical Conference Moscow, Russia, September 25–26, 2003.
• [40] Stolarski M., Beran E., Literaturowe rozpoznanie dearomatyzacji baz olejowych. Raport serii SPR 26/97, IChITNiW, Politechnika Wrocławska, 1997.
• [41] Tokarska S., Szpyrka R., Produkcja olejów II i III grupy w RN Glimar S.A. Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji. 2002, 109, 4–12
• [42] Beran E., Oleje smarowe. Komponenty mineralne i syntetyczne. Branż. Mag. Przem., Chem. Przem. 2004, 6, 26–28.
• [43] Publisher’s Note: The Meaning of ‘Synthetic’. J. Synth. Lubr. 2000, 17(1), 3–5.
• [44] Rudnick L.R., Shubkin R.L., Poly(α-olefins), w: Synthetic Lubricants and High-Performance Functional Fluids, L.R. Rudnick, R.L. Shubkin (red.), Marcel Dekker Inc., New York 1999.
• [45] Benda R., Bullen J., Plomer A., Synthetic Basic: Polyalphaolefins – base fluids for high performance lubricants. J. Synth. Lubr. 1996, 13(1), 41–57.
• [46] Randles S.J., Wright M., Environmentally Considerate Ester Lubricants of Automotive and Engineering Industries. J. Synth. Lubr. 1992, 9(2), 145–162.
• [47] Szałajko K., Jasiulek K., Komponenty syntetycznych środków smarowych w postaci estrów różnego typu kwasów i alkoholi. Nafta–Gaz, 1993, 49(8), 307–314.
• [48] Van der Waal G., Keinbeek D., Testing, Application and Future Development of Environmentally Friendly Ester Base Fluids. J. Synth. Lubr. 1993, 10(1), 67–83.
• [49] Bongardt F., Synthetic esters as multipurpose base stocks for lubricants, w: Jahrbuch für den Praktiker. H. Ziolkowsky (red.), Verlag für chemishe Industrie GmbH, 1996, 348–361.
• [50] Randles S.J., Esters, w: Synthetic Lubricants and High-Performance Functional Fluids. L.R. Rudnick, R.L. Shubkin (red.), Marcel Dekker Inc., New York 1999.
• [51] Tocci L., Who dominates in synthetic stocks? Lube Report, 2005, 6.
• [52] Górska K., Górski W., Materiały pędne i smary. WKiŁ, Warszawa 1986.
• [53] Gryglewicz S., Beran E., Rutkowski M., Steininger M., Poliestrowe bazy olejowe. Chemik, 1996, 49(10), 267–270.
• [54] Beran E., Gryglewicz S. Synthesis and physicochemical methods of refining polyolester base oils. Pet. Coal, 1999, 41(1), 3–47.
• [55] Beran E., Application of waste carboxylic acids to manufacture biodegradable polyolester base oils. J. Synth. Lubr., 2001, 18(1), 39–50.
• [56] Bogoczek R., Kociołek-Balawejder E., Technologia Chemiczna Organiczna. Wyd. AE we Wrocławiu, 1992.
• [57] Murrenhoff H., Environmentally friendly fluids – Chemical modifications, characteristics and condition monitoring. O+P >Ölhydraulik und Pneumatic<, 2004, 48(3), 1–31.
• [58] Paździoch W., Myszkowski J., Goc W., Synthesis of methyl esters of fatty acids. Polish Journal of Applied Chemistry 1992, 36(3–4), 335–343.
• [59] Beran E. Rola rafinacji adsorpcyjnej w otrzymywaniu biodegradowalnych olejów smarowych. Chem. Inż. Ekol., 2001, 8(10), 1011–1017.
• [60] Beran E., Effect of adsorption refining on the hydrolytic stability of biodegradable lubricants. Pol. J. Environ. Stud., 2005, 14(4), 135–138.
• [61] Duncan C.B., Manry E.E., Winkelmann D.A., Lee C. Design High Performance Biodegradable Lubricants. Proceedings of the 11th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 1998, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 291–298.
• [62] Szydywar J., Ester Base Stocks. Materiały otrzymane z firmy Nyco S.A., Paris, France 1992.
• [63] Van der Waal G., Estrowe oleje bazowe. Materiały Seminarium ITN. Kraków, 30 maja 1995.
• [64] Szałajko U., Fiszer S., Jasiulek K., Produkty utleniania parafiny jako substrat do syntezy środków smarowych typu estrów. Nafta–Gaz, 1992, 48(3–4), 71–76.
• [65] Szałajko U., Grochowska M., Fiszer S., Jasiulek K., Współdziałanie dodatku wiskozowo-depresacyjnego i składników estrowych w półsyntetycznych olejach smarowych. Nafta–Gaz, 1994, 50(6), 261–268.
• [66] Szeja W., Szałajko U., Specjał W., Bugla J., Badania biodegradowalności półsyntetycznych olejów estrowych. Nafta–Gaz, 1998, 54(7–8), 319–322.
• [67] Beran E., Gryglewicz S., Rutkowski M., Steininger M., Biskupski A., Sposób wytwarzania mieszaniny kwasów monokarboksylowych. Patent PL 177450
• [68] Beran E., Szczawnicka E., Biskupski A., Zagospodarowanie odpadowych kwasów karboksylowych w kierunku uzyskania wysokiej jakości biodegradowalnych olejów. Raport z projektu badawczego KBN 3 T09B 036 14. Wyd. PWr., 2000.
• [69] Beran E., Waste carboxylic acids from catalytic oxidation of cyclohexane as substrates for the production of biodegradable lubricants, w: Catalysis and adsorption in fuel processing and environmental protection. IV International Conference. Wrocław, Oficyna Wyd. PWr., 2002, 385–390.
• [70] The Polyglycol Handbook – katalog The DOW Chemical Company 1988.
• [71] Rokopols – Polyether polyols. Informator Wyrobów Zakładów Chemicznych „Rokita” S.A. w Brzegu Dolnym, 2002.
• [72] Bartz W.J., Food Grade Lubricants – A Review on Regulations, Formulations and Properties. Proceedings of the 12th International Colloquium Tribology 2000-Plus, Technische Akademie Esslingen, 2000, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 69–81.
• [73] Rajewski T.E., Fokens J.S., Watson M.C., The Development and Application of Synthetic Food Grade Lubricants. Proceedings of the 12th International Colloquium Tribology 2000-Plus, Technische Akademie Esslingen, 2000, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 83–88.
• [74] Matlock P.L., Brown W.L., Clinton N.A., Polyalkylene Glycols, w: Synthetic Lubricants and High-Performance Functional Fluids. L.R. Rudnick, R.L. Shubkin (red.), Marcel Dekker Inc., New York 1999.
• [75] Baumgartner W., Polyglycols – Characteristics and Applications. Proceedings of the 11th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 1998, Ed. W.J. Bartz, vol. III, 2513–2526.
• [76] Van Voorst R., Alam F., Polyglycols as Base Fluids for Environmentally Friendly Lubricants. J. Synth. Lubr. 2000,16(4), 313–322.
• [77] Buczyński P., Syntetyczne środki smarowe dla przemysłu (cz. 2). Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 1998, 56, 5–7.
• [78] Kudowicz A., Trudno palne ciecze hydrauliczne. Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 2002, 103, 5–8.
• [79] EMKAROX – Polyalkylene Glycols and EMKARATE – Esters. Katalog ICI Performance Chemicals, 1997, Anglia.
• [80] Breox Fluids and Lubricants. Katalog LAPORTE PERFORMANCE CHEMICALS UK Ltd., marzec 2001.
• [81] Breox Fluids and Lubricants – Product Guide, COGNIS PERFORMANCE CHEMICALS UK Ltd., listopad 2003.
• [82] Beran E., Structurally modified polyglycols as biodegradable base stocks for synthetic lubricants. J. Synth. Lubr., 2003, 20(1), 3–14.
• [83] Beran E., Janik R., Biskupski A., Ocena polioksyalkilenoglikoli (PAG) i modyfikacja ich struktur w aspekcie zastosowania jako bazowych olejów smarowych. Przem. Chem., 2003, 82(8/9), cz. 1, 555–558.
• [84] Beran E., Janik R., Biskupski A., Ocena polioksyalkilenoglikoli (PAG) i modyfikacja ich struktur w aspekcie zastosowania jako bazowych olejów smarowych. Raport z projektu badawczego KBN 4 T09B 069 22. Wyd. PWr., 2004.
• [85] Fuchs M., The word lubricants market – current situation and outlook. Proceedings of the 12th International Colloquium Tribology 2000-Plus, Technische Akademie Esslingen, 2000, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 9–22.
• [86] Płaza S., Celichowski G., Margielewski L., Korczak E., Środki smarowe a środowisko. Biuletyn ITN, 1999, 9(3), 193–202.
• [87] Commission Directive, 1993a. 93/21/EEC of 27 April 1993 adapting to technical progress for the 18th time Council Directive 67/548/EEC on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions relating to the classification, packaging and labeling of dangerous substances. 1993, Off. J. E.C. L110
• [88] Commission Directive, 1993b. 93/112/EEC of 10 December 1993 amending. Commission Directive 91/155/EEC defining and laying down detailed arrangements for the system of specific information relating to dangerous preparations in implementation of Article 10 to Council Directive 88/379/EEC. 1993, Off. J. E.C. L314.
• [89] Mang T., Environmentally harmless lubricants – current status and relevant environmental legislation. NLGI Spokesman 1993, 57, 233–239.
• [90] Rhee I., Evaluation of environmentally acceptable hydraulic fluids. NLGI Spokesman 1996, 60, 28–35.
• [91] RAL-UZ 48. Rapidly Biodegradable Chain Lubricants for Power Saws. Umweltbundesamt, Berlin 1991.
• [92] RAL-UZ 64. Rapidly Biodegradable Total Loss Lubricants and Shuttering Oils. Umweltbundesamt, Berlin, 1991.
• [93] RAL-UZ 79. Rapidly Biodegradable Hydraulic Fluids. Umweltbundesamt, Berlin, 1995.
• [94] ISO 15380: 2002(E), Lubricants, industrial oils and related products (class L) – Family H (Hydraulic systems). Specifications for categories HETG, HEPG, HEES and HEPR. International Organization for Standarization.
• [95] Pagga U., Testing biodegradability with standardized methods. Chemosphere, 1997, 35, 2953–2972.
• [96] Pitter P., Chudoba J., Biodegradability of organic substances in the aquatic environmen. CRS Press., Boca Raton, 1990.
• [97] Atlas R.M. Petroleum Microbiology. Macmillan Publ. Comp., New York 1984.
• [98] Gibson D.T., Microbial degradation of organic compounds. Marcel Dekker Inc. New York, 1984.
• [99] Klimiuk E., Łebkowska M., Biotechnologia w Ochronie Środowiska. PWN, Warszawa 2003.
• [100] Kołwzan B., Biodegradacja gleb skażonych produktami naftowymi wraz z oceną ekotoksykologiczną, Seria Monografie, nr 44, Oficyna Wyd. PWr., 2005.
• [101] Szałajko U., Fiszer S., Biodegradacja syntetycznych środków smarowych. Nafta–Gaz, 1996, 52(2), 71–76.
• [102] Kańska Z., Application of Biodegradation Test Methods in Environmental Biotechnology. Mat. 4th International Symposium Chemical Forum, Wydz. Chem. UW, Warszawa, 8–29 kwiecień 1998.
• [103] Gawrońska H., Górski W., Biodegradowalne ciecze eksploatacyjne a środowisko. Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 1999, 66, 25–27.
• [104] Gawrońska H., Górski W., Toksykologiczne aspekty zanieczyszczenia środowiska cieczami eksploatacyjnymi. Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 1999, 67, 12–15.
• [105] Gawrońska H., Górski W., Biodegradowalność i ekotoksyczność wybranych rodzajów cieczy eksploatacyjnych. Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 1999, 68, 5–10.
• [106] CEC-L-33-A-93 Test Method: Biodegrability of Two-Stroke Cycle Outboard Engine Oils in Water. (CEC-L-33-T-82 do 1995) Co-ordinating European Council for the Development of Performance Tests for Lubricants and Engine Fuels, 1995.
• [107] Introduction to the OECD Guidelines for the Testing of Chemicals. Section 3, part 1: Principles and strategies related to the testing of degradation of organic chemicals. Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris, 2003.
• [108] Pawlaczyk-Szpilowa M., Biologia i ekologia. Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1997.
• [109] Jawetz E., Melnick J.L., Adelberg E.A., Przegląd mikrobiologii lekarskiej. Państwowy Zakład Wyd. Lekarskich, Warszawa, 1991.
• [110] Kunicki-Goldfinger W.J.H., Życie bakterii. PWN, Warszawa, 2001.
• [111] Schlegel H.G., Mikrobiologia ogólna. PWN, Warszawa, 1996.
• [112] Kłyszejko-Stefanowicz L., Cytobiochemia. PWN, Warszawa, 1998
• [113] Chmiel A., Biotechnologia – Podstawy mikrobiologiczne i biochemiczne. PWN, Warszawa, 1998.
• [114] Solomon E.P., Berg L.R., Martin D.W., Villee C.A., Biologia. Multico, Oficyna Wyd. Warszawa, 1996.
• [115] Stryer L., Biochemia. PWN, Warszawa, 1997.
• [116] McMurry J., Chemia organiczna cz. II. PWN, Warszawa, 2000.
• [117] Malicka M., Wykorzystanie mikroorganizmów do biodegradacji produktów ropopochodnych, w: Mat. Międzynarodowego Sympozjum Szkoleniowego „Usuwanie zanieczyszczeń naftowych z gruntów i wód podziemnych. Metodyka, oceny zagrożeń”. Poznań, 1994.
• [118] Cain R.B., Biodegradation of Lubricants. 8th International Biodeterioration and Biodegradation. Ed. by Rossmoore H.W.; Elsevier Science Publisher, 1991, 249–275.
• [119] Croci C., Senorre M., Townsley C., Rozkład biologiczny substancji smarujących opartych na olejach roślinnych. Nafta–Gaz, 1993, 59(9), 349–355.
• [120] Honary Lou A.T., A status raport on promoting the use of biobased lubricants made of commodity and enhanced vegetable oils. NLGI Spokesman, 2002, 66(3), 14–18.
• [121] Herdan J.M., Rolling fluids based on vegetable oils. J. Synth. Lubr., 1999, 16(3), 201–210.
• [122] Walisiewicz-Niedbalska W. i inni: Synteza pochodnych hydroksylowych i hydrometoksylowych triacylogliceroli. Przem. Chem., 2001, 80(4), 154–157.
• [123] Szałajko U., Fiszer S., Modyfikacja chemiczna olejów roślinnych w aspekcie ich wykorzystania w produkcji paliw silnikowych i środków smarowych. Przem. Chem., 2003, 82(1), 18–21.
• [124] Miles P., Synthesis versus vegetable oils: applications, options and performance. J. Synth. Lubr., 1998, 15(1), 43–52.
• [125] Fiszer S., Szałajko U., Oleje roślinne jako substytuty środków smarowych pochodzenia naftowego. Nafta–Gaz, 2000, 56(3), 181–188.
• [126] Käb H., Very high oleic sunflower oils – chemical basis and aspects of application. Proceedings of the 13th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2002, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 279–292.
• [127] Szwach I., Bekierz G., Nowe poglądy na oddziaływanie substancji powierzchniowo czynnych na naturalne środowisko. Przem. Chem., 1996, 75(2), 49–52.
• [128] Woyciechowska J., Dojlido J., Dmitruk U., Podatność na biodegradację niektórych środków do prania używanych w Polsce. Przem. Chem. 1997, 76(4), 147–148.
• [129] PN EN ISO 10634; 1995E; Jakość wody – Wytyczne dotyczące przygotowania i obróbki słabo rozpuszczalnych związków organicznych w celu oceny ich biodegradacji w środowisku wodnym. PKN, Warszawa, 2001.
• [130] OECD Guidelines for Testing of Chemicals. Draft Document. Proposal for a new Guideline 302D Inherent Biodegradability – CONCAWE Test. Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 2001
• [131] Battersby N.S., Ciccognani D., Evans M.R., King D., Painter H.A., Peterson D.R., Starkey M., An inherent biodegradability test for oil products. Description and results of an international ring test, Chemosphere, 1999, 38, 3219–3235.
• [132] ISO Standard 9888. Water quality – Evaluation of ultimate aerobic biodegradability of organic compounds in aqueous medium – Static test (Zahn-Wellens method). International Organization for Standardization, 1999.
• [133] OECD Guidelines for Testing of Chemicals. 302B Inherent Biodegradability: Zahn-Wellens/EMPA Test. Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 1992.
• [134] Water Analysis Handbook. Methods 8000 and 8328. 3rd Ed. Hach Company Loveland, Colorado, USA, 1997.
• [135] ISO Standard 6060. Water quality – Determination of chemical oxygen demand. International Organization for Standardization, 1989
• [136] PN – EN ISO 9439: 2000. Oznaczanie całkowitej biodegradacji tlenowej związków organicznych w środowisku wodnym. Metoda z oznaczaniem wytworzonego dwutlenku węgla. PKN, Warszawa, 2002.
• [137] OECD Guidelines for Testing of Chemicals. 301B Ready Biodegradability: CO2 evolution test (modified Sturm test). Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 1992.
• [138] ISO Standard 14593. Water quality – Evaluation of ultimate aerobic biodegradability of organic compounds in aqueous medium – Method by analysis of inorganic carbon in sealed vessels (CO2 headspace test). International Organization for Standardization, 1999.
• [139] OECD Guidelines for Testing of Chemicals. 310 Ready Biodegradability: CO2 in sealed vessels (Headspace Test). Organization for Economic Co-operation and Development, Paris, 2006.
• [140] Beran E., Experience with evaluating biodegradability of lubricating base oils. Tribiol. Int. (2008) doi: 10.1016/j.triboint.2008.03.003.
• [141] Beran E., Effect of chemical structure on biodegradability of polyester and polyalkylene glycol base oils, w: Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 2, 743–749.
• [142] Beran E., Grzyb B., Zastosowanie lipaz jako katalizatorów w syntezie estrowych olejów bazowych. Chem. Inż. Ekol., 2001, 8(10), 1019–1024.
• [143] Weytjens D., Van Ginneken I., Painter H.A., The recovery of carbon dioxide in the Sturm test for ready biodegradability. Chemosphere, 1994, 28(4), 801–812.
• [144] Battersby N.S., Fieldwick P.A., Ablitt T., Lee S.A., Moys G.R., The interpetation of CEC L-33-T-82 Biodegradability test data. Chemosphere, 1994, 28(4), 787–800.
• [145] Battersby N.S., Pack S.E., Watkinson R.J., A correlation between the biodegradability of oil products in the CEC L-33-T-82 and modified Sturm tests, Chemosphere, 1992, 24(12), 1989–2000.
• [146] Cornish A., Battersby N.S., Watkinson R.J., Environmental fate of mineral, vegetable and transesterified vegetable oils. Pestic. Sci., 1993, 37, 173–178.
• [147] Novick N.J., Metha P.G., McGoldrick P.B., Assessment of the biodegradability of mineral oil and synthetic ester base stocks, using CO2 ultimate biodegradability tests and CEC L-33-T-82. J. Synth. Lubr., 1996, 13(1), 19–30.
• [148] Völtz M., Yates N.C., Gegner E., Biodegradability of lubricant base stocks and fully formulated products. J. Synth. Lubr. 1995, 12, 215–230.
• [149] Basu B., Singh M.P., Kapur G.S., Ali N., Sastry M.I.S., Jain S.K., Srivastana S.P., Bhatnagar A.K., Periodiction of biodegradability of mineral base oils from chemical composition using artificial neural networks. Tribol. Int., 1998, 31, 159–168.
• [150] Haus F., German J., Junter G.-A., Viscosity properties of mineral paraffinic base oils as a key factor in their primary biodegradability. Biodegradation, 2000, 11, 365–369.
• [151] Haus F., German J., Junter G.-A., Primary biodegradability of mineral base oils in relation to their chemical and physical characteristics. Chemosphere, 2001, 45, 983–990.
• [152] Haus F., Boissel O., Junter G.-A., Multiple regression modelling of mineral base oil biodegradability based on their physical properties and overall chemical composition. Chemosphere, 2003, 50, 939–948.
• [153] Haus F., Boissel O., Junter G.-A., Primary and ultimate biodegradabilities of mineral base oils and their relationships with oil viscosity. Int. Biodeterioration & Biodegradation, 2004, 54, 189–192.
• [154] Carpenter J.F., Biodegradability and toxicity of polyalphaolefin base stocks. J Synth Lubr., 1995, 12(1), 13–20.
• [155] Corsico G., Mattei L., Roselli A., Gommellini C., Poly(internal olefins), w: Synthetic Lubricants and High-Performance Functional Fluids, L.R. Rudnick, R.L. Shubkin (red.), Marcel Dekker Inc., New York, 1999.
• [156] Staples C.A., Davis J.W., An examination of the physical properties, fate, ecotoxicity and potential environmental risks for a series of propylene glycol ethers, Chemosphere, 2002, 49, 61–73
• [157] Kawai F., Microbial degradation of polyethers. Appl. Microbiol. Biotechnol., 2002, 58, 30–38.
• [158] Tachibana S., Kuba N., Kawai F., Duine J.A., Yasuda M., Involvement of a quinoprotein (PQQ-containing) alcohol dehydrogenaze in the degradationof polypropylene glycols by the bacterium Stenotrophomonas maltophilia. FEMS Microbiol. Lett., 2003, 218, 345–349.
• [159] Zgola-Grześkowiak A., Grześkowiak T., Zembrzuska J., Łukaszewski Z., Comparison of biodegradation of poly(ethylene glucol)s and poly(propylene glycol)s. Chemosphere, 2006, 64, 803–809.
• [160] Zgola-Grześkowiak A., Grześkowiak T., Zembrzuska J., Franska M., Franski R., Kozik T., Łukaszewski Z., Biodegradation of poly(propylene glycol)s under the conditions of the OECD screening test. Chemosphere, 2007, 67(5), 928–933.
• [161] Huang Yi-Li, Li Qing-Biao, Deng Xu, Lu Ying-Hua, Liao Xin-Kai, Hong Ming-Yuan, Wang Yan, Aerobic and anaerobic biodegradation of polyethylene glycols using sludge microbes. Proc. Biochem., 2005, 40, 207–211.
• [162] Lisik A., Beran E., Ocena podatności na biodegradację bazowych olejów smarowych. Pr. Nauk. Wydz. Chem. PWr., Pr. Badaw. Stud., 2004, z. 2, 177–180.
• [163] Biskupski P., Beran E., Ocena przydatności polialkilenoglikoli (PAG) jako komponentów olejów smarowych. Pr. Nauk. Wydz. Chem. PWr., Pr. Badaw. Stud., 2003, z. 1, 143–146.
• [164] ISO 3448: 1992, Industrial Liquid Lubricants, ISO Viscosity Classification. International Organisation for Standarisation, 1992.
• [165] Dudek A., Oleje smarowe Rafinerii Gdańskiej. Gdańsk, Wyd. MET-PRESS, 1997.
• [166] SAE viscosity grades for engine oils. Society of Automotive Engineers, SAE J 300, Dec. 1999.
• [167] Górski W., Pluta D., Zalecenia eksploatacyjne producentów pojazdów w zakresie klas lepkości wg SAE J 300 (samochody osobowe i dostawcze). Paliwa, Oleje i Smary w Eksploatacji, 2000, 77, 24–35.
• [168] Boyde S. Low-temperature characteristics of synthetic fluids. J. Synth. Lubr., 2001, 18(2), 99–114.
• [169] Ridderikhoff H., Oosterman S., Biodegradable hydraulic fluids: Rheological behaviour at low temperatures of several oleochemically derived synthetic esters, w: Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 2, 751–757.
• [170] Boyde S., Green lubricants. Environmental benefits and impacts of lubrication. Green Chemistry, 2002, 4, 293–307.
• [171] Pettersson A., High performance base fluids for environmentally adapted lubricants. Tribol. Int. 2007, 40(4), 638–645.
• [172] Klamann D., Lubricants and related products. Wyd. Verlag Chemie GmbH, Weinheim, 1984.
• [173] Barman B.N., Behavioral differences between group I and group II base oils during thermooxidative degradation. Tribol. Int., 2002, 35, 15–26.
• [174] Von Fuchs G.H., Diamond H., Oxidation characteristics of lubricating oils. Ind. Eng. Chem., 1942, 34(8), 927–937.
• [175] Burn A.J., Greig G., Optimum aromaticity in lubricating oil oxidation. J. Inst. Petrol., 1972, 58, 346–350.
• [176] Krocek S., Jansen R.K., Relation between base oil composition and oxidation stability at increased temperatures. ASLE Trans., 1976, 19(2), 83–94.
• [177] Rasberger M., Oxidative degradation and stabilization of mineral oil based lubricants, w: Chemistry and technology of lubricants. R.M. Mortier, S.T. Orszulik (red.) Blackie Academic and Professional, Chapman & Hall, London, 1997.
• [178] Igarashi J., Yoshida T., Watanabe H., Concept of optimal aromaticity in base oil oxidative stability revisited. Am. Chem. Soc. Div. Pet. Chem. Preprints, 1997, 42(1), 211–217.
• [179] Cerny J., Pospisil M., Seber G., Composition and oxidative stability of hydrocracked base oils and comparison with PAO. J. Synth. Lubr., 2001, 18(3), 199–214
• [180] Blenda R., Palmer A., Reboul P., Polyalphaolefins – base fluids for modern heavy duty diesel oils. J. Synth. Lubr., 1998, 15(2), 117–125.
• [181] Ochrimienko J.S., Wierchołoncew W., Chemia i technologia substancji błonotwórczych. WNT Warszawa, 1982.
• [182] Mallegol J., Gonon L., Commereuc S., Verney V., Thermal (DSC) and chemical (iodometric titration) methods for peroxides measurements in order to monitor drying extent of alkyd resins. Progress in Organic Coatings, 2001, 41, 171–176.
• [183] Kodali D.R., High performance ester lubricants from natural oils, w: Proceedings of the 13th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2002, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 257–265.
• [184] Adhvaryu A., Erhan S.Z., Liu Z.S., Perez J.M., Oxidation kinetic studies of oil derived from unmodified and genetically modified vegetables using pressurized differential scanning calorimetry and nuclear magnetic resonance spectroscopy. Thermochim. Acta, 2000, 364, 87–97.
• [185] Wheatley R.A., Some recent trends in the analytical chemistry of lipid peroxidation. Trends in Analytical Chemistry, 2000, 19(10), 617–628.
• [186] Fox N.J, Stachowiak G.W., Vegetable oil-based lubricants. A review of oxidation. Tribol. Int., 2007, 40(7), 1035–1046.
• [187] Nakanishi H., Onodera K., Inoue K., Yamada Y., Hirata M., Oxidation stabiliy of synthetic lubricants. Lubr. Eng., 1997, 53(5), 29–37.
• [188] Hamblin P.C., Oxidative stabilisation of synthetic fluids and vegetable oils. J. Synth. Lubr., 1999, 16(2), 157–181.
• [189] Rohrbach P., Hamblin P.C., Ribeaud M., Benefits of antioxidants in luricants and greases assessed by pressurized differential scanning calorimetry (PDSC), w: Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 185–191.
• [190] Zhang X., Schmidt M., Murrenhoff H., Ageing mechanisms of ester based Lubricants. O+P Olhydraulik und Pneumatik, 2002, 46(4), 1–16.
• [191] Zhang X., Murrenhoff H., Weckes P., Hölderich W., Effect of temperature on th ageing behaviour of unsaturated ester-based lubricants. J. Synth. Lubr., 2004, 21(1), 3–11.
• [192] Erhan S.Z., Sharma B.K., Perez J.M., Oxidation and low temperature stability of vegatable oilbased lubricants. Industrial Crops and Products, 2006, 24, 292–299.
• [193] Szałajko U., Fiszer S., Stabilność oksydacyjna mineralnych, syntetycznych i roślinnych olejów smarowych. Nafta–Gaz, 1998, 54(9), 373–379.
• [194] Fuchs H.J., Zeman A., Polymer formation during thermal-oxidative ageing of aviation turbine oils. J. Synth. Lubr., 1993, 10(1), 3–22.
• [195] Bartl P., Völkl Ch., The application of matrix-assisted laser desorption/ionization-time-of-flight mass spectrometry (MALDI-TOFMS) to the analysis of lubricants. J. Synth. Lubr., 1999, 16(2), 99–113.
• [196] Kohler M., Herb N.V., Characterization of ageing products of ester-based synthetic lubricants by liquid chromatography with electrospray ionization mass spectrometry and by electrospray ionization (tandem) mess spectrometry. J. Chromatogr. A, 2001, 926, 161–165.
• [197] Adhvaryu A., Erhan S.Z., Sahoo S.K., Singh I.D., Thermo-oxidative stability studies on some new generation API group II and III base oils. Fuel, 2002, 81(6), 785–791.
• [198] Morrison R.T., Boyd N., Chemia organiczna. Tom 1, PWN Warszawa 1985.
• [199] Kajdas C., Podstawy zasilania paliwem i smarowania samochodów. Wyd. WKiŁ, Warszawa, 1983.
• [200] Płaza S., Fizykochemia procesów trybologicznych. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 1997.
• [201] Hamblin P., Rohbbach P., Piston deposit control using metal free additives, w: Proc.12th International Collogium Tribology 2000-Plus. Techn. Akad. Esslingen, 2000, ed. W.J. Bartz, vol I, 415–423
• [202] Duncan C., Reyes-Gavilan J., Costantini D., Oshode S., Ashless additives and new polyol ester base oils formulated for use in biodegradable hydraulic fluid applications. Lubr. Eng., 2002, 58(9), 18–28.
• [203] Kajdas C., Majzner M., CHO ester-type Compounds/Products as ecologically accepted tribological additives, w: Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 117–130.
• [204] Pauschitz A., Kenesey E., Franek F., Dörr N., Kajdas C., Majzner M., Tribological investigation of environmentally acceptable lubricants, w: Proceedings of the 14th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2004, ed. W.J. Bartz, vol. 2, 769–778.
• [205] Płaza S., Margielewski L., Celichowski G., Tribological properties of polyalkoxy glycol ditiophosphate derivatives, w: Proceedings of the 13th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 2002, ed. W.J. Bartz, vol. 2, 1115–1123.
• [206] Erhan S., Asadauskas S., Lubricant basestocks from vegatable oils. Industrial Crops and Products, 2000, 11, 277–282.
• [207] Lal K., Carrick V., Performance testing of lubricants based on high oleic vegatable oils, w: Proceedings of the 9th International Colloquium Tribology, Technische Akademie Esslingen, 1994, ed. W.J. Bartz, vol. 1, 2.9(1–14).
• [208] Birova A., Pavlovičova A., Cvengroš J., Lubricating oils based on chemically modified vegatable oils. J. Synth. Lubr., 2002, 18(4), 291–300.
• [209] Muik B., Lendl B., Molina-Diaz A., Ayora-Canada M.J., Direct monitoring of lipid oxidation in edible oils by Furier transform Raman spectroscopy. Chemistry and Physics of Lipids, 2005, 134, 173–182.
• [210] Beran E., Łoś M., Kmiecik A., Influence of thermo-oxidative degradation on the biodegradability of lubricant base oils. J. Synth. Lubr., 2008, 25, 75–83. DOI: 10.1002/jsl.52.
• [211] Janik R., Termoutleniający i biologiczny rozkład niejonowych związków powierzchniowo czynnych typu pluroników. Praca doktorska. Politechnika Wrocławska, Wrocław, 1976.
• [212] Boyde S., Hydrolitic stability of synthetic ester lubricants. J. Synth. Lubr., 2000, 16(4), 297–313.
• [213] Frydrych J., Wykonanie badań fizykochemicznych i użytkowych dla dostarczonych próbek olejów podstawowych typu polialkilenoglikoli. Raport z realizacji zlecenia Z-16. Centralne Laboratorium Naftowe, Warszawa, 2003. _____________________