The Wall Painting in the Franciscan Church of St. John the Baptist in Holszany: History and Conservation Works

• Autorzy: Klajumiene D , Święcka E

Warianty tytułu

PL

Malowidło ścienne w kościele franciszkanów p. w. św. Jana Chrzciciela w Holszanach: historia i prace konserwatorskie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Holszany is a town located on the territory of today's Belarus which was originally known as the estates of Lithuanian Dukes of Holszany, and since the 16th century - the Sapieha family. Initially, it belonged to Bogdan Sapieha who granted the local Catholic church to Evangelicals but when he got converted to Catholicism he took it back. In 1618, the Great Deputy Chancellor of Lithuania Paweł Stefan Sapieha granted the foundation to the Franciscans in Holszany; he also built the Church of St. John the Baptist and a residential building for them. In 1774, the church was remodeled for the Franciscans' money. Its main facade was decorated with paintings of scenes from the life of its patron - St. John the Baptist, and new altars were added in about 1790. The preserved copies of the foundation documents and information from inventory records and inspection certificates from the end of the 18th century and the 1st half of the 19th century testify to those changes.

PL

W artykule omówiono historię i konserwację reliktów bogatego wyposażenia we wnętrzu dawnego kościoła franciszkańskiego św. Jana Chrzciciela w Holszanach. Kościół ten ufundował w 1618 r. podkanclerz wielki litewski Paweł Stefan Sapieha. Później ze środków franciszkanów dokonano w 1774 r. przebudowy kościoła. Jego fasada główna została ozdobiona malowidłami przedstawiającymi sceny z życia patrona - św. Jana Chrzciciela, a nowe ołtarze dostawiono ok. 1790 r. W latach 30-tych XX w. władze sowieckie zamknęły kościół, jak wiele innych zamieniając go na warsztaty. Dopiero w 1990 r. zwrócono go wiernym, a pod sam koniec XX w. powrócili tu także zakonnicy franciszkańscy. Dawniej słynącą bogactwem dzieł sztuki sakralnej świątynię bracia znaleźli zniszczoną i spustoszoną. W latach 2006-2007 na zlecenie Departamentu Ochrony Dziedzictwa Ministerstwa Kultury RP i w porozumieniu z Akademią Sztuk Pięknych w Wilnie przeprowadzono prace konserwatorskie, którym towarzyszyły prace badawcze. Pracami objęto zdobione polichromią ołtarze boczne i monumentalne, dwukondygnacyjne iluzjonistyczne malowidło. Zajmuje ono całą ścianę prezbiterium z centralnie umieszczoną sceną chrztu Jezusa w Jordanie i postacią św. Jana Ewangelisty na łączeniu kondygnacji. Dzięki tym pracom ta iluzjonistyczna kompozycja, charakteryzująca się wyjątkowym pięknem i monumentalizmem, odzyskała swą świetność.

Słowa kluczowe

EN

paintig; church; Holszany; consrvation

PL

malowidło; kościół; Holszany; konserwacja

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2011
• Tom: Nr 1(29)
• Strony: 11--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys.

Twórcy

autor

Klajumiene D

autor

Święcka E

• Academy of Fine Art, Wilno

Bibliografia

• [1] Adamowiĉ S., Cud adradžennâ, “Naša wera” 1998, no 1 (4), p. 14.
• [2] Baženava B., Typalagijâ ilûziânistyĉnaga žyvapisu, “Naša wera” 1999, no. 2 (8), p. 34–40.
• [3] Borejko-Chodźko J., Wiadomości historyczno-statystyczne o kościołach rzymsko-katolickich w diecezyji mińskiej, ułożone i spisane w 1845 r., v. 1–2, Kraków, Jagiellonian Library, sign. 6039/IV.
• [4] Compendium omnium Documentorum Conventus Budensis ad S. Mariam Assumptam in Eremo Fratru Min: Obser. [...] Dispositum Anno Domini 1769, lt. Lietuvos mokslų akademijos bibliotekos Rankraščių skyrius, f. 18, b. 170, l. 37–38.
• [5] Dekanat Oszmiański 1930 rok. lt. Lietuvos mokslų akademijos bibliotekos Rankraščių skyrius, f. 43-5470.
• [6] Dokumenty fundacyjne franciszkanów w Holszanach, 1618 r., It.Lietuvos valstybės istorijos archyvas, f. 694, op. 1, b. 4425, no. 36–1618, p. 2–17.
• [7] Fundušowaâ zapis’ na Gol’šanskij Franciskanskij monastyr’, [in:] Opisanie rukopisnago otbeleniâ Wilenskoj publiĉnoj biblioteki, Wilna 1906, p. 41–46.
• [8] Gabus’ T., Tut guĉala malitwa Franciška z Asizi, “Naša wera” 2002, no. 1 (19), p. 12–21.
• [9] Inwentarz Koscioła, Zakrystyi, Klasztoru, Sprzętów, Apparatów, Majątków i całego Funduszu Xxi Franciszkanów Hołszańskich na Zalecienie pod Nm 156 Dnia 26 Czerwca 1804 Roku przez Jwo Pasterza Różnych Orderow Kawalera Jana Nepomucena Korwina Kossakowskiego Biskupa Wileńskiego wydane, Sporządzony, lt. Vilniaus universiteto bibliotekos Rankraščių skyrius, f. 57 Б 53–314, l. 1–7.
• [10] Kałamajska-Saeed M., Freski kościoła Bernardynów w Budsławiu, [in:] Sztuka kresów wschodnich, Institute of Art History at the Jagiellonian University, Kraków 1996, p. 409–423.
• [11] Klajumienė D., XVIII a. sienų tapyba Lietuvos bažnyčių architektūroje, Vilniaus dailės akademijos leidykla, Vilnius 2004.
• [12] Klajumienė D., Tapyti altoriai (XVIII–XIX a. I p.): nykstantys Lietuvos bažnyčių dailės paminklai, Vilniaus dailės akademijos leidykla, Vilnius 2006.
• [13] Konserwacja polichromii prezbiterium kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Holszanach. Prace konserwatorskie. Etap I. Prace techniczne. By E. Święcka, 2006, Ewa Święcka’s private archives.
• [14] Kukunâ V., Gal’šanskij klaštar franyskancay, [in:] Wâlikae Knâstwa Litoyskae, vol. 1, Belaruskaâ encyklapedyâ imâ Petrusâ Broyki, Minsk, 2007, p. 491.
• [15] Kukunâ V., Gal’šanskij klaštar franyskancay, [in:] Arhitektura Belarusi, Minsk 1993, p. 141–142.
• [16] Lietuvos dailininkų žodynas, vol. 1: XVI–XVIII a, ed. Aistė Paliušytė, Kultūros, filosofijos ir meno institutas, Vilnius 2005, p. 68–69.
• [17] Morelowski M., Znaczenie form baroku wileńskiego XVIII stulecia. Studia nad dawną sztuką wileńską, vol. 1, Wilno, 1940, p. 194.
• [18] Otĉet na soberžanie Gol’šanskago Rismsko Katoliĉeskago Prihobskago Kostela za 1844 god’, It. Lietuvos valstybės istorijos archyvas, f. 604, op. 1, b. 7833, l. 1–2.
• [19] Raport Do Jego Ekscelencji Księdza Arcybiskupa Archidjecezji Wilenskiej Proboscza parafji Staro-Wasiliskiej ks. Wacława Rodżki; Inwentarz Holszanskiego R. K. Parafialnego kościoła sporządzony w czasie przyjącia kościoła przez ks. Jana Matulewicza od ks. Wecesława Rodżki, 1929–1933, It. Lietuvos valstybės istorijos archyvas, f. 694, op. 5, b. 908, l. 1–15.
• [20] Slûnkowa I.N., Monastyri wostoĉnoj i zapabnoj tradicii: Nasledie arhitektury Belarusi, Progress-Tradiciâ, Moscow 2002, p. 194–199.
• [21] Sprawozdania proboszczów holszańskich i dziekana holszańskiego dla kurii diecezjalnej w Wilnie w sprawie remontów przeprowadzonych w kościele w Holszanach i jego stanu w roku 1913, It. Lietuvos valstybės istorijos archyvas, f. 604, op. 1, b. 7830, l. 1–15.
• [22] Stan Kościoła Holszanskiego Parafialnego w Rządzie Ichmięciow Xiąży Franciszkanow będącego pod czas Generalney Wizyty Dziekanskiey [...] Opisany Roku 1788 Miesiąca Nowembra 30 Dnia, lt. Lietuvos mokslų akademijos bibliotekos Rankraščių skyrius, f. 43–5449, l. 329–343.
• [23] Wizyta Generalna Kościoła Parafialnego Holszanskiego w Rządzie Ichmę XXźy Franciszkanow będącego [...] w Roku 1797 Mca Nowembra 11 Dnia zaskuteczniona, It. Lietuvos valstybės istorijos archyvas, f. 694, op. 1, b. 3562, l. 109–114v.
• [24] Wizyta Klasztoru Xięży Franciszkanow y Kościoła Parafialnego Holszańskiego w Guberni Wileńskiej w Powiecie y Dekanacie Oszmiańskim w Miasteczku Holszanach, przez naznaczonego Wizytatora z Rządu Diecezjalnego Wileńskiego za Rok 1830 odprawiona y we Czterech Exemplarzach Opisana, It. Lietuvos valstybės istorijos archyvas, f. 694, op. 1, b. 3651, l. 105–139v.