The architecture of the church and cloister of nuns of the Order of St. Clare in Stary Sącz in the light of written sources and literature of the subject

• Autorzy: Przybyłowicz O. M.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The issues of architecture of the cloister of nuns of the Order of St. Clare, in particular the ones referring to the Poor Ladies cloisters, which were endowed in the territory of Poland in the Middle Ages, have been discussed only marginally so far . These issues have been considered by historians as well as by other researchers who represent various branches of science but in comparison with other research examinations on monastic communities, their achievements appear to be meager . The issues of architecture of the St. Clare cloister - definitely more often concerning churches than convents - were most often presented on the margin of research examinations concerning the architecture of époques, styles of buildings and finally monographs of towns in which cloisters of St. Clare nuns were situated (Zawichost, Wrocław, Skała, Stary Sącz, Gniezno, Strzelin, Głogów).So far, the only authors who have covered the issues of architecture of Franciscan monasteries in Poland are M. Kutzner [38] and P. Pencakowski [51], [52]. M. Kutzner presented an outline of the state of research examinations on Polish and European Franciscan architecture in the Middle Ages putting emphasis on showing the peculiarity of the Polish model of Franciscan cloister architecture. The main goal of his research was a comparative analysis of Polish Franciscan churches but he marginally refers to the architecture of the female branch of the Franciscan monastery. P. Pencakowski presented stylistic features of the Mediaeval churches of St. Francis monasteries in Małopolska.

Słowa kluczowe

PL

klasztor św. Klary w Starym Sączu; architektura kościelna

EN

architecture of church; cloister of nuns of the Order of St. Clare in Stary Sącz

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2008
• Tom: Nr 2(24)
• Strony: 19--37
• Opis fizyczny: Bibliogr. 83 poz., rys.

Twórcy

autor

Przybyłowicz O. M.

• Institut of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences in Warsaw

Bibliografia

• [1] Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie, vol. 1, vol. 4, (ed.)X. Liske, Lwów 1868, 1873.
• [2] Alberti L.B., Dziesięæ ksiąg o sztuce budowania, (ed.) P. Biegański,Warszawa 1960.
• [3] Andrzejewska A., Kajzer L., Badania zespołu podominikańskiego w Brześciu Kujawskim, [in:] J. Olczak (ed.),Materiały z I Sesji Naukowej Uniwersyteckiego Centrum Archeologii Średniowiecza i Nowożytności, Toruń 1995,p. 127–149.
• [4] Andrzejewski A., Opactwo cysterskie w Rudach w świetle badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych w latach 1992–1993, [in:] A. Pobóg-Lenartowicz, Derwich M. (eds.), Klasztor w kulturze Polski średniowiecznej, Opole 1995, p. 373–388.
• [5] Architektura gotycka w Polsce, vol. 2, parts 1–3, (eds.) T. Mroczko,M. Arszyński, Warszawa 1995.
• [6] Arendy klasztoru starosądeckiego w XVI–XVII wieku, (ed.)J. Sygański, Lwów 1904.
• [7] Barbara Domicella Fox, Pamiętniki, Archiwum klasztoru klarysek w Starym Sączu, sig. Rk/b-4.
• [8] Bazielich A., Kardynał Jerzy Radziwiłł (1556–1600). Wybrane zagadnienia, [in:] M. Żywczyński, Z. Zieliński (ed.), Studia historyczne,vol. 1, (Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego TN KUL, 34/1), Lublin 1968, p. 163–265.
• [9] Bazielich W., Klaryski starosądeckie a sztuki piękne w XVII i XVIII w., „Nasza Przeszłośæ” 1966, vol. 25, p. 179–220.
• [10] Beiersdorf Z., Kornecki M., Krasnowolski B., Sztuka Starego Sącza, [in:] H. Barycz (ed.), Historia Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 roku,, Kraków 1979, p. 304–340.
• [11] Beiersdorf Z., Krasnowolski B., Architektura kościoła i klasztoru PP. klarysek w Starym Sączu, „Currenda” 1981, 1431, p. 133–138.
• [12] Beiersdorf Z., Krasnowolski B., Stary Sącz – zarys historii rozwoju przestrzennego, Kraków 1985.
• [13] Białoskórska K., Czy o wyborze miejsca na założenie opactwa cysterskiego decydowały zawsze wskazania reguły? Między teorią a rzeczywistością, [in:] J. Strzelczyk (ed.), Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, Poznań 1992, p. 149–179.
• [14] Białoskórska K., Klasztory a zagadnienia kształtowania się lokalnych polskich środowisk i tradycji artystycznej w XIII stuleciu,[in:] M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz (ed.), Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym, Opole–Wrocław 1996, p. 311–343.
• [15] Biernacki A., Speculum Minorum, Cracovia 1660, Archiwum Franciszkanów w Krakowie msz p. sig. E I 327.
• [16] Bihl P. M., Statuta generalia Ordinis edita in Capitulo generalibus celebratis Narbonae an. 1260, Assisi an. 1279 atque Parisiis an.1292, „Archivum Franciscanum Historicum” 1941, vol. 34, fasc.I–II, p. 13–94.
• [17] Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1997.
• [18] Bullarium Poloniae, vol. 1–3, (ed.) I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś,Romae–Lublin 1982–1988.
• [19] Chudziakowa J., Zespół architektury romańskiej w Strzelnie w świetle najnowszych badań, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”,Archeologia, vol. 13, Toruń 1987, p. 5–27.
• [20] Desbonnets T., Na szlakach św. Franciszka z Asyżu. Przewodnik po sanktuariach franciszkańskich, Kraków–Asyż 1981.
• [21] Domańska H., Klasztor benedyktynek w Żarnowcu na Pomorzu,„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1973, vol. 18, p. 285–310.
• [22] Domasłowski J., Kościół i dawny klasztor cysterek w Chełmnie, Warszawa–Poznań–Toruń 1983.
• [23] Gruszecki A., Projekt a ostateczny kształt detalu architektonicznego w XVI–XVII wieku, [in:] Z. Bania et al. (ed.), Podług nieba i zwyczaju polskiego: studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988,p. 253–257.
• [24] Inventarium bonorum conventus in Antiqua Sandecz, Archiwum Klasztoru Klarysek w Starym Sączu, sig. Gr/a-1.
• [25] Ioannis Dlugosii, Annales seu cronicae inlicti Regni Poloniae, lib.VII–VIII, Varsaviae 1975.
• [26] Ioannis Dlugosii, Liber beneficiorum diścesis Cracoviensis,vol. I–III, [in:] Opera omnia, (ed.) A. Przezdziecki, vol. 8–10,Kraków 1863–1864.
• [27] Ioannis Dlugosii, Vita beatae Kunegundis, [in:] Opera omnia, vol. I,(ed.) I. Polkowski, Ż. Pauli, Kraków 1887, p. 183–336.
• [28] Karwacki A., Materiały do historii konwentów franciszkańskich Prowincji Polskiej, vol. 9, Bd. Kraków, typescript Essen–Gdańsk 1999, Archiwum Franciszkanów w Krakowie sig. E I 7.
• [29] Karwacki A., Materiały do historii konwentów OO. Franciszkanów w Prowincji Polskiej i częściowo w Prowincji Ruskiej, vol. 10, bd,Kraków, typescript Watykan 2000, Archiwum Franciszkanów w Krakowie, sig. E I 9.
• [30] Katalog zabytków sztuki w Polsce, vol. 1 Województwo krakowskie, (ed.) J. Szablowski, Warszawa 1953, p. 328–329.
• [31] Kiryk F, Miasto średniowieczne, [in:] H. Barycz (ed.), Historia Starego Sącza od czasów najdawniejszych do 1939 roku, Kraków 1979, p. 39–75.
• [32] Kodeks dyplomatyczny Małopolski, vol. 1–4, (ed.) F. Piekosiński,Kraków 1876–1905.
• [33] Kornecki M., Stary Sącz, Kościół pw. św. Trójcy, klasztorny PP.klarysek, „Rocznik Diecezji Tarnowskiej za rok 1972”, Tarnów 1971, p. 459–470.
• [34] Kornecki M., W kręgu sztuki klasztoru starosądeckich klarysek,„Currenda” 1981, 1431, p. 139–146.
• [35] Krasnowolski B., Kraków, Zawichost, Nowe Miasto Korczyn,Skała, Sącz: plany urbanistyczne jako Źródło do badań nad epoką Bolesława Wstydliwego, Błog. Salomei, Św. Kingi, „Nasza Przeszłośæ” 2004, vol. 101, p. 149–195.
• [36] Kroniki Bernardynów poznańskich, (ed.) S.B. Tomczak,J. Wiesiołowski, Poznań 2002.
• [37] Kurowski B.B., Franciszkanie w Gliwicach, „Rocznik Muzeum w Gliwicach” 2000, vol. 17, p. 410–440.
• [38] Kutzner M., Architektura średniowiecznych klasztorów i kościołów franciszkańskich w Polsce, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”,Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XIII, Nauki Humanistyczno-Społeczne, no. 176, 1989, p. 3–46.
• [39] Lenkiewicz T., Wyniki obserwacji wykopów przypadkowych i archeologicznych badań sondażowych prowadzonych na terenie klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, no. 51, Prace Archeologiczne, 1962, no. 4,p. 157–166.
• [40] Łuszczkiewicz W., Architektura najdawniejszych kościołów franciszkańskich w Polsce, „Sprawozdanie Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce” 1891 [1899], vol. 4, no. 4, p. 139–182.
• [41] Łuszczkiewicz W., Sprawozdanie z wycieczki naukowej w okolice Sącza i Biecza, „Sprawozdanie Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce” 1889, vol. 4, no. 1, col. LXXVII–XCII, nuns of the Order of the St ClareLXXXIV–LXXVI.
• [42] Łużyniecka E., Architektura klasztorów cysterskich: filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Wrocław 2002.
• [43] Łużyniecka E., Marszalska J.M., Szczyrzyc, Wrocław 2005.
• [44] Makowski B., Thesaurius Provinciae Poloniae, Cracovia 1764,Archiwum Franciszkanów w Krakowie.
• [45] Małachowicz E., Książęce rezydencje, fundacje i mauzolea w lewobrze żnym Wrocławiu, Wrocław 1994.
• [46] Małachowicz E., Średniowieczne budowle jednofilarowe na Śląsku, „Prace Naukowe Instytutu Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej” no. 7, Monografie no. 6, Wrocław 1973.
• [47] Monasticon Cisterciense Poloniae, (ed.) A. M. Wyrwa,J. Strzelczyk, K. Kaczmarek, vol. 1–2, Poznań 1999.
• [48] Moulin L., Życie codzienne zakonników w średniowieczu, trans.E. Bąkowska, Warszawa 1986.
• [49] Młynarska-Kaletynowa M., W sprawie finansowania budowy klasztoru cysterek trzebnickich w XIII wieku, [in:] A. Abramowicz,J. Maik (ed.), Budownictwo i budowniczowie w przeszłości, ŁódŹ 2002, p. 281–287.
• [50] Nawracki M., PóŹnośredniowieczne i nowożytne szkło okienne z zespołu poklasztornego norbertanek w Strzelnie, woj. bydgoskie,[in:] J. Olczak (ed.), Archaeologia Historica Polona, vol. 2, Z badań nad dziejami klasztorów w Polsce, Toruń 1995, p. 211 – 260.
• [51] Pencakowski P., Architektura zakonu św. Franciszka w Małopolsce w epoce średniowiecza – wybrane zagadnienia, [in:] E. Mańkowska(ed.), Kościół i klasztor franciszkański w Krośnie, Krosno 1998, p. 21–42.
• [52] Pencakowski P., Gotyckie kościoły zakonu Św. Franciszka w Starym i Nowym Sączu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”1991, no. 2, vol. 36, p. 83–102.
• [53] Percepta 1602–1604, Archiwum Klasztoru Klarysek w Starym Sączu, sig. D.W.1a.
• [54] Pietrzykowska J., Próba rekonstrukcji budowy klasztoru w oparciu o Źródła archeologiczno-architektoniczne. Materiały sprawozdawcze z badań zespołu pobenedyktyńskiego w Mogilnie, no. 3, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków” series B, vol 62,Warszawa 1983, p. 7–25.
• [55] Piotra Crescentina Księgi o gospodarstwie i o opatrzeniu rozmnażania rozlicznych pożytków każdemu stanowi potrzebne, trans.A. Trzycieski, Kraków 1549, p. 488–491.
• [56] Jan de Simoni, (ed.) K. Mikocka-Rachubowa, [in:] Polski Słownik Biograficzny, vol. 37, Warszawa–Kraków 1996–1997, p. 524–525.
• [57] Reformatia od Ieo Xti M. X.a Jerzego Kardynała Radziwiłła biskupa krakowskiego, pannom klasztoru starosądeckiego zostawiona roku 1599 dnia X sierpnia, Archiwum Klasztoru Klarysek w Starym Sączu, sig. Rf/a-1.
• [58] Reformatia biskupa Maciejowskiego dana w Starym Sączu dnia 20 sierpnia 1601 roku, Archiwum Klasztoru Klarysek w Starym Sączu, sig. Rf/a-2.
• [59] Reformatya klasztoru starosądeckiego przez X. Mikołaja Dobrocieskiego kanonika krakowskiego visitatora Wielebnej w P. Bodze Hewie Gostwickiej Ksieniej zostawiona dnia 1 Septembris 1607, Archiwum Klasztoru Klarysek w Starym Sączu, sig. Rf/a-3.
• [60] Reformatya klasztoru starosandeckiego przez X. Hieronima Reczajskiego i Xa Piotra Skydzieńskiego zawichowskiego archidiakony visitatory Wielebnej w Panu Bogu Pannie Ewie Gostwickiej Ksieniej zostawiona 11 Maja 1609, Archiwum Klasztoru Klarysek w Starym Sączu, sig. Rf/a-4.
• [61] Reguła Zakonu Świętej Klary, z tekstu łacińskiego przełożył na język polski i odnośnymi dekretami oraz rezolucyami Stolicy Świętej opatrzył ks. Józef Bąba dziekan tarnowskiej kapituły katedralnej,komisarz biskupi PP. Klarysek w Starym Sączu, Stary Sącz–Tarnów 1911.
• [62] Rozpędowski J., Opactwo pań cysterek w Trzebnicy, [in:] J. Strzelczyk (ed.),Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historyczny UAM w Błażejewku k/Poznania (22–24 maj 1985 r.), Poznań 1987, p. 263–281.
• [63] Rutkowska-Płachcińska A., Sądeczyzna w XIII i XIV wieku-przemiany gospodarcze, społeczne, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961.
• [64] Soukupová H., Anežský klášter v Pradze, Praha 1989.
• [65] Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu sądeckiego,Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków 2007.
• [66] Szczebak W., Z dziejów kościoła i klasztoru oraz z mecenatu artystycznego starosądeckich klarysek, „Tarnowskie Studia Teologiczne”,1986, vol. 10, p. 165–178.
• [67] Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., (ed.)Walicki M., Warszawa 1975.
• [68] Sztuka ziemi krakowskiej, T. Chronowski, M. Kornecki, Kraków 1982.
• [69] Szydłowski T., Architektura kościołów franciszkańskich w Polsce piastowskiej, [in:] Święty Franciszek z Asyżu. Zbiór odczytów,Kraków 1928, p. 153–171.
• [70] Śnieżyńska-Stolot E., Odkrycie klasztoru klarysek i grobu Elżbiety Łokietkówny na Węgrzech, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1979, vol.41, no. 1, p. 21–26.
• [71] Świechowski Z, Architektura sakralna XIII–XV w., [in:] Z. Świechowski (ed.), Wrocław, jego dzieje i kultura, Warszawa 1978,p. 91–131.
• [72] Świechowski Z., Architektura cystersów w Polsce, Czechach i na Węgrzech, [in:] A.M. Wyrwa, J. Dobosz (ed.), Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej: materiały z konferencji naukowej odbytej w klasztorze OO. Cystersów w Mogile z okazji 900 rocznicy powstania Zakonu Ojców Cystersów Poznań––Kraków–Mogiła 5–10 paŹdziernika 1998, Poznań 2000, p. 54–78.
• [73] Świszczowski S., Materiały do dziejów kościoła klasztornego SS.Klarysek w Starym Sączu, „Rocznik Sądecki” 1982, vol. 17,p. 291–297.
• [74] Tomkowicz S., Przyczynki do Historyi Kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII wieku, Lwów 1912, col. 121–124.
• [75] Witkowska A., Kinga, [in:] Polski słownik hagiograficzny, (ed.)A. Witkowska, Poznań 1999, p. 380–394.
• [76] Witkowska M.H., Kinga, Kunegunda, [in:] Hagiografia Polska.Słownik bio-bibliograficzny, vol. 1, Poznań 1971, vol. 2, p. 773–779.
• [77] Wyrobisz A., Budownictwo murowane w Małopolsce w XIV i XV w., „Studia z dziejów Rzemiosła i Przemysłu”, vol. 3,Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
• [78] Załęski S., Ś. Kinga i jej klasztor starosądecki, Lwów 1892.
• [79] Z badań nad średniowieczną architekturą Kujaw i Wielkopolski Wschodniej, (ed.) J Chudziakowa., „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, p. B. vol. 86, Warszawa 1990.
• [80] Zbiór dokumentów małopolskich, parts 1–8, (ed.) S. Kuraś,I. Sułkowska – Kuraś (from part 4), Kraków–Wrocław 1962–1975.
• [81] Ziółkowski M., Badania archeologiczno-architektoniczne klasztorów cysterek w Polsce, [in:] A. Wyrwa, M., J. Dobosz (ed.), Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej: materiały z konferencji naukowej odbytej w klasztorze OO. Cystersów w Mogile z okazji 900 rocznicy powstania Zakonu Ojców Cystersów Poznań–Kraków––Mogiła 5–10 paŹdziernika 1998, Poznań 2000, p. 549–564.
• [82] Żurek M., Czy istniał modelowy kościół benedyktyński? Benedyktyni a architektura Polski wczesnośredniowiecznej, [in:] Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, (ed.) A. Pobóg-Lenartowicz, M Derwich., Opole 1995, p. 333–364.
• [83] Żywot Świętej Kingi księżnej krakowskiej, (ed.) B. Przybyszewski,Tarnów 1997.