Architecture of industrial complexes of the Central Industrial Region (COP) in south-east Poland

• Autorzy: Przesmycka E.

Warianty tytułu

PL

Architektura zespołów przemysłowych Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) w Polsce południowo-wschodniej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The process of building the Central Industrial Region (COP) was preceded by a period of intensive investments aimed at improving the living conditions of the citizens of the reborn state. The period from November 1918 until 1922 can be described as the time of building the economic basis of new Poland. It was during this difficult time that the administration and army were created from scratch, provision control was organized by the state and the agriculture and industry were reconstructed after the war destruction. The basis for the state development policy was formed. New migration processes from rural areas to cities occurred. Despite all these activities, not all the regions of the state developed equally. The first problems with the balanced level of life on the whole territory of Poland began to appear. The basic components of a change in the image of Poland were the agricultural reforms and the reconstruction of the Polish industry. The year 1923 can be treated as the end of the postwar industrial reconstruction. The years of hyperinflation slowed down these reconstruction processes, but very soon a stabilization was achieved due to the fiscal reforms. In 1927 the government exempted the enterprises created or developed in Gdynia harbor from taxes and fees. In 1928 Poland reached the highest level of the industrial production and the lowest unemployment.

PL

W artykule przybliżono niektóre wybrane realizacje z obszaru Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) i pokazano charakterystyczne cechy zarówno ich form architektonicznych, techniki wznoszenia, jak i układów urbanistycznych. Do analizy wybrano reprezentatywne przykłady z miast obszarów A, B, C, tj. z Lublina, Skarżyska-Kamiennej, Ostrowca Świętokrzyskiego, Chełma Lubelskiego i Stalowej Woli. Omówiono wybrane przykłady zabudowy związanej z tworzącym się okręgiem przemysłowym w okresie 1918-1939. Realizując program COP, w Polsce międzywojennej rozpoczęto i dokończono budowę wielu zakładów przemysłowych. Po doświadczeniach wojny polsko-sowieckiej, w roku 1921 powstała koncepcja zlokalizowania polskiego przemysłu zbrojeniowego w tzw. trójkącie bezpieczeństwa - w widłach Wisły i Sanu. W latach 1923-1929 w Polsce udało się zbudować kilka zakładów przemysłu zbrojeniowego na terenach staropolskiego zagłębia przemysłowego. Budowa tzw. COP stała się największym przedsięwzięciem gospodarczym Rzeczpospolitej. Oceniając dziś realizację tych zamierzeń, można stwierdzić na wielu przykładach pozostałych jeszcze obiektów, iż był to proces kompleksowej przebudowy sposobu życia wielu mieszkańców. Budowie zakładów przemysłowych w COP towarzyszyło budownictwo mieszkaniowe dla ich pracowników. Łącznie zbudowano lub rozpoczęto budowę około 7100 budynków mieszkalnych. Wznoszono zarówno kolonie mieszkaniowe dla robotników, jak też osiedla dla kadry urzędniczej. Towarzyszące fabrykom osiedla mieszkaniowe lokalizowano w ich pobliżu tak, aby pracownicy mieli blisko do pracy. Formy układów urbanistycznych osiedli i ich wyraz architektoniczny nawiązywał do zespołów fabrycznych. Techniki wznoszenia uwzględniały najnowsze rozwiązania konstrukcyjne, ale jednocześnie respektowały miejscowe tradycje i materiały budowlane. W artykule omawiono przykłady zabudowy COP powstałe w Polsce południowo-wschodniej oraz przedstawiono ich stan zachowania.

Słowa kluczowe

EN

Central Industrial Region; COP; industrial architecture; housing; modernism

PL

Centralny Okręg Przemysłowy; COP; architektura; architektura przemysłowa; budownictwo mieszkaniowe; modernizm

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2010
• Tom: Nr 2(28)
• Strony: 159--169
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys.

Twórcy

autor

Przesmycka E.

• Wrocław University of Technology, Faculty of Architecture

Bibliografia

• [1] Dzieje Lublina, Vol. II, S. Krzykała (ed.), Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1975.
• [2] Dziennik Nr 21 Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 5 czerwca 1923 roku.
• [3] Garbacz D., Narodziny, Stalowa Wola 1937–1939, Stalowa Wola 2005.
• [4] Juchnowicz B., Szkice o państwowej Fabryce Amunicji w Skarżysku-Kamiennej w latach 1922–1939, typescript.
• [5] KaczuraW., Struktura przestrzenna miasta Chełma, Chełm 1997.
• [6] Kierek A., Rozwój gospodarczy Lublina w latach 1918–1939, [in:]Dzieje Lublina, Vol. II, S. Krzykała (ed.), Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1975.
• [7] Kuncewicz A., Paprocki A., Opis techniczny do szkicu rozbudowy miasta Chełma, 1926.
• [8] Kotarba Z.P., 1924–2004. Monografia Zakładów Metalowych MESKO S.A., Skarżysko-Kamienna 2004.
• [9] Koziejowski W., Chełm – „Dyrekcja”, Studium historyczno-‑urbanistyczne, Vol. I., 1988.
• [10] Przesmycka E., Problemy konserwacji architektury modernistycznej w Polsce, Wiadomości Konserwatorskie nr 26/2009, Warszawa 2009, pp. 415–426.
• [11] Przesmycka E., Pytlarz E., Chełm – „Nowe miasto”, modernistyczne założenie urbanistyczne, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, PAN/O Lublin, Vol. IVA, Lublin 2008, pp. 244–260.
• [12] Radzik T., W latach dwudziestolecia międzywojennego, [in:] Lublin dzieje miasta, Vol. II. XIX i XX wiek., Lublin 2000.
• [13] Stańkowski M., Myśliwiec M., Stalowa Wola, Architektura sztandarowej Inwestycji COP-u, Libra 2008, p. 28.