Podziemia i zaświaty w wizjach i dokonaniach architektury antycznej

• Autorzy: Niemczyk E.

Warianty tytułu

EN

The Underworld and the Beyond in visions and achievements of antique architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Uwagę człowieka od najdawniejszych czasów przyciągał monumentalny spektakl niezmiennego rytmu przemian: po nocy następował nieodmiennie słoneczny dzień. Obserwacja tego zjawiska stała się zarówno podstawą refeksji o nieuchronności przemijania, jak i źródłem idei stałego powrotu. Rytm dnia i nocy, życia i śmierci obejmował i otoczenie człowieka, i jego samego. Majestatyczny cykl przemian zawierał uzupełniające się i wzajemnie warunkujące przeciwieństwa: tryumfalny moment przebudzenia natury z letargu i narodziny nowego życia były możliwe jedynie po nieuchronnym pogrążeniu się ? po upływie określonego czasu ? w otchłani ciemności, snu i śmierci. Ślady tych wyobrażeń są czytelne w większości religii świata. Miejsce pozornej śmierci, zimowego i nocnego letargu " zaświaty " lokowano zarówno w obszarze wygwieżdżonego firmamentu, a więc na niebieskim sklepieniu, jak i w podziemiach - w głębinach łona Ziemi. Liczne pieczary i jaskinie z ich labiryntem korytarzy, komór, podziemnych rzek i syfonów musiały prehistorycznego człowieka fascynować i przerażać martwą ciszą, światem niekończącej się nocy, wszystko pochłaniającej ciemności i zmienionych odczuć przestrzeni. Ślady pozostawione w jaskiniach przez człowieka, poczynając od całkowicie przypadkowych, a kończąc na wyeksponowanych tam przez niego wizerunkach i znakach, świadczą o szczególnych funkcjach tych wnętrz w jego systemie wierzeń.

EN

Convictions about the perpetual rhythm of regeneration and rejuvenation in the Beyond, contained in myths and later in religious concepts, reaches deeply into prehistory. The most splendid architectonic dramaturgy and scenography of these changes was created and described by The Underworld and the Beyond in visions and achievements of antique architecture antique Egyptians in their tombs and the "Books of the Underworld". Through the power of magic endeavours they assisted the dead in their metamorphosis in the depths of the Earth, so that similarly to gods, they could accompany the victorious Ra in his regenerating journey to the Earth, from where after coming back to life Oziris triumphantly returned in the morning, beginning a new journey during the day. The tombs of the Egyptians are in reality the bringing of Heaven to the Underworld. Whereas, the Greeks - like many other people - were convinced about the darkness and sadness of the world of shadows, from which none returned. However, according to the account of Homer from the Odyssey, they practiced necromancy, i.e. they made contact with the dead, craving from them desired information. This aim was serviced by the greatest and most renowned oracle of the dead in Ephyra. The personnel of this oracle - the priests of Hades - could magni cently, through various sociopsychological techniques, prepare the suppliants to perceive the illusion of the "Palace of Percephona and Hades" ? created for them, as the authentic sphere of the Beyond. And so, that which the Egyptians tried to acquire through magical achievements, the Greeks accomplished through illusion and sensory delusion, in this way conquering natural scepticism found in their culture and mental life.

Słowa kluczowe

PL

podziemia; architektura antyczna; grób skalny; architektura grobowców

EN

underground; antique architectura; rock tomb; architecture of tombs

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2008
• Tom: Nr 1(23)
• Strony: 7--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., rys.

Twórcy

autor

Niemczyk E.

• Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Abitz F., Die Religiose Bedeutung der sogenannten Grabräuber-schächte in den ägyptischen Königsgräben des 18. bis 20. Dynastie, „Ägyptische Abhandlungen” 1974, no 26.
• [2] Andronikos M., Totenkult (Archeologia Homerica), Göttingen 1968.
• [3] Ankermann B., Totenkult und Seelenglaube bei afrikanischen Völkern, „Zeitschrift für Ethnologie” 1918, no 50, s. 89–153.
• [4] Apulejusz, Metamorfozy albo zoty osio, przekł. E. Jędrkiewicz, Warszawa 1976.
• [5] Arnolad D., Die Tempel Ägyptens. Götterwohnungen, Kultstätten, Baudenkmäler, Zürich 1992.
• [6] Behm-Blancke G., Höhlen, Heiligtümer, Kannibalen, Leipzig 1962.
• [7] Connolly P., Colosseum. Arena der Gladiatoren, Stuttgart 2005.
• [8] Dakaris S.I., Das Taubenorakel von Dodona und das Totenorakel bei Ephyra, „Neue Ausgrabungen in Griechenland”, 1 Breiheft zur „Antike Kunst”, Olten 1963.
• [9] Dakaris S.I., The Acheron Necromanteion or oracle of the dead Ephyra – Pandosia – Cassope, Athens, br. [ok. 1980].
• [10] Drewermann E., Zstpuj na bark Soca. Medytacje o mierci i zmartwychwstaniu, przekł. M.L. Kalinowski, Gdynia 2000.
• [11] Durando F., Grecja. Przewodnik po zabytkach staroytnoci, przekł. G. Karolewski, Warszawa 2006.
• [12] Ekschmitt W., Das Totenkult von Ephyra, „Antike Welt” 1998, no 29, s. 225–230.
• [13] Hahn W., Heimkehr aus Hellad. Mythen, Vergangenheit, Gegenwart, München 1992.
• [14] Hammer S., O bizantyjskich podróżach do piekieł, „Meander” 1948, nr 3, s. 27–33.
• [15] Herodot, Dzieje, przekł. S. Hammer, Warszawa 2002.
• [16] Homer, Odyseja, przekł. L. Siemieński, Warszawa 2000.
• [17] Hornung E., Das Totenbuch der Ägypter. Eingeleitet, übersetzt und erläutet von E.H., Zürich−München 1990.
• [18] Hornung E., Die Nachtfahrt der Sonne. Eine atlägyptische Beschrei-bung des Jenseits, Zürich−München 1991.
• [19] Hornung E., Die Unterweltsbücher der Ägypter, Zürich−München 1992.
• [20] Hornung E., Tal der Könige. Die Ruhestätte der Pharaonen, Zürich−München 1990.
• [21] Laskowski P., Literatura imperium, [w:] Lipińska J. (red.), Tajemnice papirusów, Wrocław−Warszawa−Kraków 2005, s. 125–193.
• [22] Mertens-Horn M., BiLąder heiliger Spiele. Zur Deutung der sogenannten „Thron aus Marmor” in Rom und Boston, „Antike Welt” 1997, no 28, s. 217–231.
• [23] Moortgat A., Die Kunst des Alten Mesopotamien. Sumer und Akkad, Köln 1982.
• [24] Moortgat A., Tammuz. Der Unsterblichkeitsglaube in der Altorientalischen BiLądkunst, Berlin 1949.
• [25] Neugier L.R., Die Welt der Höhlenmenschen, DüsseLądorf 2004.
• [26] Ozols J., Über die Jenseitsvorstellungen des vorgeschichtlichen Menschen, [w:] H.J. Klimkeit (red.), Tod und Jenseits im Glauben der Völker, Wiesbaden 1978, s. 14–39.
• [27] Paget R.F., In the Footsteps of Orpheus: The Discovery of Ancient Greek UnterworLąd, London 1967.
• [28] Parnicki-Pudełko O., Architektura staroytnej Grecji, Warszawa 1985.
• [29] Pauzaniasz, U stóp boga Apollona. Z Pauzaniasza „Wędrówki po Helladzie”, przekł. H. Podbielski, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź 1989.
• [30] Pianko S., Greckie podróe do piekie i Tymon z Fleius, „Meander” 1946, nr 1, s. 240–251.
• [31] Plöger O., Tod und Jenseits im Alten Testament, [w:] H.J. Klimkeit (red.), Tod und Jenseits im Glauben der Völker, Wiesbaden 1978, s. 77–85.
• [32] Popielska-Grzybowska J., Zaranie dziejów, zaranie pisma. Inskrypcje okresu Starego Pastwa, [w:] J. Lipińska (red.), Tajemnice papirusów, Wrocław−Warszawa−Kraków 2005, s. 41–81.
• [33] Popko M., Huryci, Warszawa 1992.
• [34] Rohde E., Psyche, Seelenkult und Unterblichkeitsglaube der Griechen, Freiburg−Leipzig 1894.
• [35] Rosenberger V., Griechische Orakel. Eine Kulturgeschichte, Darmstadt 2001.
• [36] Sadurska A., Sztuka ziemi wydarta. Archeologia klasyczna 19451970. Najnowsze odkrycia i metody bada, Warszawa 1972.
• [37] Schele L., Friedel D., Die unbekannte Welt der Maya. Das Geheimnis ihrer Kultur entschlüsselt, Augsburg 1995.
• [38] Schmidt K., Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger, München 2006.
• [39] Schott S., Die Schrift der verborgenen Kammer in Königsgräbern der 18. Dynastie (Gliederung, Titel und Vermarke), „Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, I Philologisch − historische Klasse”, 1958, z. 1, s. 315–372.
• [40] Schützinger H., Tod und ewiges Leben im Glauben des Alten Zweistromlandes, [w:] H.J. Klimkeit (red.), Tod und Jenseits im Glauben der Völker, Wiesbaden 1978.
• [41] Stierlin H., Majowie. Pałace i piramidy w dżungli, przekł. A. Tomalik, Warszawa 1998.
• [42] Temple R.K.G., Rozmowy z wiecznością, przekł. M. Kuźniak, Poznań 1991.
• [43] Thiel J.F., Tod und Jenseitsglaube in Bantu Afrika, [w:] H.J. Klimkeit (red.), Tod und Jenseits im Glauben der Völker, Wiesbaden 1978, s. 40–47.
• [44] Wujewski T., Symbolika architektury greckiej, Poznań 1995.