Biblioteki w starożytnej Grecji i Rzymie

• Autorzy: Golasz-Szołomicka H.

Warianty tytułu

EN

Libraries in ancient Greece and Rome

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na temat bibliotek w starożytności zachowały się liczne przekazy pisane, jednak niewiele obiektów przetrwało do naszych czasów. Pierwsze biblioteki powstały w Mezopotamii i Egipcie przy świątyniach i w pałacach władców. Najstarsza znana nam biblioteka, pochodząca z VII w. p.n.e., została odkryta w Niniwie, w pałacu asyryjskiego króla Assurbanipala [11], [22]. Zachowało się z niej ponad 20 tys. glinianych tabliczek zawierających około 900 utworów. Budynek, w którym były one zgromadzone uległ zniszczeniu. Assurbanipal pragnął w swej bibliotece zgromadzić całą spuściznę kulturalną wcześniejszych czasów. W tym celu kopiści wykonywali kopie dzieł zachowanych w bibliotekach świątynnych i pałacowych w Babilonie i Asyrii. Pierwsze biblioteki w Grecji powstały w VI w. p.n.e. na dworach tyranów [10], [18]. Najbardziej znane należały do Polikratesa na wyspie Samos i Pizystrata w Atenach (600-528 p.n.e.). Władcy i uczeni zakładali prywatne zbiory ksiąg i papirusów. Pierwszą państwową bibliotekę założył Platon w swojej szkole w Akademii. W okresie IV-III w. p.n.e. Ptolomeusz I Soter (323-285 r. p.n.e.) utworzył Bibliotekę Aleksandryjską, mieszczącą się w dwóch budynkach. Attalos I (241-197 r. p.n.e.) ufundował bibliotekę w Pergamonie. Księgozbiory istniały też w Smyrnie i na Rodos [30, s. 336]. Biblioteki zakładano również przy gim-nazjonach i szkołach wyższych. Także osoby prywatne - bogaci obywatele budowali wolno stojące biblioteki, nie związane z żadną instytucją i poświęcali je bogom i cesarzom. Pierwsze rzymskie biblioteki były księgozbiorami greckimi, będącymi łupami wojennymi i stanowiły zbiory prywatne cesarzy i bogatych uczonych [10]. Bibliotekę publiczną chciał założyć Juliusz Cezar, lecz nie zdążył. Zrobił to Gajusz Azyniusz Pollion w 39 r. p.n.e., który pierwszą rzymską bibliotekę publiczną wybudował na Forum w Atrium Libertatis, na pamiątkę swego zwycięstwa nad Partami. Zawierała ona książki łacińskie i greckie. W 28 roku p.n.e. August otworzył Bibliotheca Palatina, grecką i rzymską, przy świątyni Apollina na Palatynie oraz w 23 r. p.n.e. Bibliotheca Octavia w portyku Oktawu przy świątyni Junony i Jupitera. WI wieku n.e. cesarz Domicjan odnowił je i powiększył zbiory. Cesarze rzymscy chętnie zakładali nowe biblioteki publiczne. Biblioteki powstawały nie tylko w dużych miastach, ale i na prowincjach, dzięki chojności bogatych Rzymian. Wznoszono je przy szkołach i gimnazjonach, a także przy termach cesarskich Traja-na, Karakalli i Dioklecjana (Bibliotheca Ulpia). Biblioteki w Rzymie składały się z części greckiej i rzymskiej, a na prowincjach mieściły zbiory w języku miejscowym i łacińskim. W bibliotekach starożytnych nie wypożyczano książek do domu, lecz jedynie udostępniano je w czytelniach. Czytelnicy byli obsługiwani przez wyszkolonych niewolników.

EN

There is much written information on the subject of libraries in ancient times, however, not many records have survived from the Greek times. From the Hellenic period only the library in Pergamum, built in the 2nd or 3rd century B.C., is known. From the Roman period there are 9 objects, i.e. four in Rome, two in Athens and the rest in Asia Minor. Only the library in Tivoli was private, the others were public. Public libraries were built in the town centres, on the main streets and public squares, near important municipal buildings. The library could be situated in one building or a complex of objects. The Hellenic library in Pergamum formed a complex of connected accomodations assigned to collections, the reading-room, the auditorium. Initially, the Roman libraries repeated this scheme, this is exemplified by the library of Pantajnos in Athens, in which small chambers surrounded a peristile courtyard. Later, a new type of Roman library evolved. Its main element was a large, rectangular chamber with an aedicula or a niche, on the axis, opposite the entrance, intended for a statue. In the side walls there were recesses for papyri and parchment volumes. A columnade rose along the walls, supporting platforms-galleries which enabled the use of the book collection stored in the higher parts of the library. This columnade formed a magnificent architectual setting for the inte-rior. It was also constructed in ground floor libraries as for instance in Hadrian's villa. Because of the complexity of the composition as well as the relation to other objects in the spatial system of the town, known libraries may be divided into three groups: Self-contained buildings (with or without a portico), situated on the forum (Asklepion), on a smaller town-square (Efez) or near the main street (the Pantajnos library in Athens and the library in Efez). Standing on a public square, surrounded by porticos, the entrance to the interior led through a portico. The square could be a forum (Forum Pacis, Trojan's Forum), a square with a temple (Emperor Forums and Octavia's Portico) or a square in the vicinity of hot springs (Trojan's Therms). Complexes with their own courtyard (Hadrian's library in Athens, in the Villa in Tivoli and most probably in the Palatine library in Rome).

Słowa kluczowe

PL

biblioteki; Grecja; Rzym

EN

libraries; Greece; Rome

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2000
• Tom: Nr 2(8)
• Strony: 15--30
• Opis fizyczny: bibliogr. 30 poz., rys. 19

Twórcy

autor

Golasz-Szołomicka H.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej