Kolor i faktura w budownictwie wsi regionu Jury Krakowsko-Częstochowskiej

• Autorzy: Wróblewski S.

Warianty tytułu

EN

Colour and texture treatment of village architecture in the region of the Jura Krakowsko-Częstochowska

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Malowniczość siedzib wielu regionów wiąże się z umiejętnym wykorzystaniem występującego w tych miejscach kamienia, nie tylko jako materiału konstrukcyjnego, ale i wykończeniowego. Bardzo charakterystycznym rejonem pod tym względem w Polsce jest Jura Krakowsko-Częstochowska. W okolicach Częstochowy widać wyraźne, specyficzne powiązania architektury i budownictwa z materia-łem petrograficznym, zastosowanym jako materiał ozdobny, wykończeniowy, oprócz ściśle utylitarnego zastosowania budowlanego. Masowe występowanie wapienia jurajskiego w naturalnym krajobrazie z jednej strony, a w budownictwie i architekturze z drugiej, nadaje regionowi specyficzny charakter i wyróżnia go w skali kraju. Jednak prawie do końca XIX stulecia dominującym materiałem budowlanym w budownictwie wiejskim, nie tylko w tym regionie, ale i w skali całego kraju, było drewno. Ono też zadecydowało o charakterze i konstrukcji zabudowy ludowej w regionie. W dużo mniejszym stopniu, ze względu na jego gorsze właściwości izolacyjne, stosowano kamień wapienny; początkowo używano go głównie w fundamentach domów i budownictwie inwentarskim. Później, stosując nowe metody budowania ścian warstwowych, wprowadzano wapień do konstrukcji ścian szczytowych, a następnie do wszystkich ścian budynków mieszkalnych.

EN

In the surroundings of Częstochowa specific relations between architecture and pétrographie materials are clearly seen. These materials are used not only as strictly constructional but also as decorative elements. In this region, limestone is a basic construction and decorative element and it gives a special picturesque aspect to the local natural landscape. Although limestone was widely accessible, nearly till the end of the 19th century, the main material which was used in the countryside dwellings was wood. Today, only a few wooden objects are preserved on the territory of the former Częstochowa voivodship. Not many of them are on the coservatory list of historical monuments. Most of the preserved objects are dated from the end of the 19th century, although there are some buildings from the 18th century (among them the manor granary in Borowno). The picturesque view of these buildings results from their construction materials: wood and straw. Thatched roof dominated over the mass of the building - some manor buildings were covered with shingle roofs. In the second part of the 19th century, walls of the wooden houses v^re whitewashed with lime inside and outside. Sometimes, to tne white colour of the walls blue belts were added, in some villages an intensive ultamarine used instead of white was a kind of "matrimonial announcement" ultramarine was used on the walls of houses where maidens lived. Limestone has been used in the buildings of the region since the 12th century, but its large expansion could be noticed at the end of the 19th century. Because of its texture and qualities (fragility, absorbability) limestone was never used as construction material for sculptures and architectonic details. Moulds, lintels, finials in representative buidings were made of sandstone and granite, in others, of brick. The advantages of limestone were its accessibility and inex-pensiveness. The homogeneity of white lime stone walls was complemented with the dark-red of bricks used in door and window lintels, corners and moulds. The facture treatment of limestone walls was supplemented with ammonites and fossils. The fossils were a natural decorative element - characteristic of the Jura region. Other decorative elements were: the erection dates of the buildings, forms of the cross and niches which contained figures of saints. These forms of architecture dominated in the landscape of the Jura until the middle of the 19th century. Since the fifties however, systematic devastation of the land-scape began - many limestone buildings were destroyed or completely rebuilt.

Słowa kluczowe

PL

budownictwo wsi; Jura Krakowsko-Częstochowska; materiał konstrukcyjny; zabudowa mieszkalna

EN

rural housing; Krakow-Czestochowa Jura; construction materials; residential buildings

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2000
• Tom: Nr 1(7)
• Strony: 137--141
• Opis fizyczny: Bibliogr. 4 poz., rys.

Twórcy

autor

Wróblewski S.

• Politechnika Wrocławska