Drewniane przysłupowe domy łużyckie. Konserwacja i kontynuacja

• Autorzy: Trocka-Leszczyńska E.

Warianty tytułu

EN

Lusatian wooden pillared houses. Preservation and continuation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Unikatową formą drewnianego budownictwa ludowego, występującą na styku Polski Niemiec i Czech, jest konstrukcja przysłupowa, zwana też łużycką (niem. Umgebincle lub Umschrotx, czes. hrazdena stavba). Łączy ona w sobie różne rozwiązania: wieńcowe, ryglowe, słupowe, ale też murowane i polega na opasaniu zrębu parteru niezależną konstrukcją nośną, złożoną z rzędu pionowych słupów, podtrzymujących dach lub ścianę ryglową piętra (lub wieńcową3), a niekiedy ściankę kolankową (ryglową lub wieńcową). Budynki przysłupowe, pochodzące najczęściej z XVIII i pocz. XIX w., występują jeszcze stosunkowo licznie na obszarze Sudetów Zachodnich, jednak wobec braku planowych remontów i modernizacji szybko popadają w ruinę. Rozwijające się górnictwo odkrywkowe na obszarze Worka Żytawskiego (Elektrownia Turów), stopniowo pochłania otaczające tereny, powodując niszczenie wielu cennych przykładów budownictwa przysłupowego. Tak zanikają kolejne wsie, a wraz z nimi wspaniałe domy drewniane, z których tylko nieliczne udaje się ocalić. Wzrastające zainteresowanie budownictwem łużyckim w Polsce, po dziesięcioleciach zapomnienia, może jeszcze obecnie przynieść efekty w postaci uratowanych domów przysłupowych i zachowanych tradycyjnych układów wsi łanów leśnych (tzw. wsi łańcuchowych).

EN

The pillared construction, also called Lusatian, is a unique form of wooden folk building occurring in the frontier zone of Poland, Germany and the Czech Republic. It unites various forms of constructions: curb-plate, spandrel beam and also brick built. It consists of binding the floor framework with an independent load bearing construction of a row of perpendicular pillars supporting the roof or the spandrel beam wall of the upper storey, sometimes an elbowed wall. The pillared buildings are, most often, of a 19,h century or beginning of the 20lh century provenience. They occur fairly frequently in the area of West Sudeten Mountains. However, due to the lack of planned renovation and modernization, they are falling into ruin. After years of oblivion, interest with Lusatian building may yet bring effects in the form of saving the pillared houses and the preserved traditional arrangement of wood-fief villages (the so-called villages of chain-like arrangement). Complexes of renovated pillared buildings in Saxony, may here serve as an example. In areas of compact occurrence of pillared buildings, not only the buildings but also the order of the old-time, mediaeval villages of chainlike arrangement, should be included in a programme of protection of relics. The voids created by devastated objects should be filled with new constructions, which will be a continuation of the Lusatian building features. It is absolutely necessary to work out a method of shaping the new structures, so as not to disturb the harmonious village landscape either with the scale, the architecture or the detail.

Słowa kluczowe

PL

konstrukcje przysłupowe; domy łużyckie; budownictwo przysłupowe; konserwacja

EN

pillared houses; pillared structures; pillared construction; preservation

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2002
• Tom: Nr 2(12)
• Strony: 61--77
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz.

Twórcy

autor

Trocka-Leszczyńska E.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej