Sacrum w architekturze

• Autorzy: Wąs C.

Warianty tytułu

EN

Sanctity in architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Różnego rodzaju przedmioty towarzyszyły nawet najbardziej pierwotnym obrzędom religijnym. Później, gdy przedmioty takie można już było określać jako dzieła sztuki, nadal były częścią takich obrzędów. Estetyczne właściwości dzieł sztuki zostały wprzęgnięte w służbę zbliżania człowieka do bytu świętego. Wskazuje to na zaskakującą nieodzowność rzeczy materialnych i ich cech w nawiązywaniu kontaktu z bos-kością. Czy jednak przedmioty służące liturgicznym czynnościom mogą lub muszą być święte? Czy zwłaszcza w religii chrześcijańskiej można dopuścić świętość przedmiotów i objawianie się Boga w rzeczach czy cechach tych rzeczy? Czy również miejsce objawiania się Boga jest święte? Czy święta jest budowla, w której człowiek spotyka się z Bogiem? Gdyby brać pod uwagę częstość używania w XX wieku przymiotnika sakralny, to wówczas na każde z zadanych pytań należałoby odpowiedzieć pozytywnie. Wszak przedmioty służące czynnościom liturgicznym określamy jako przedmioty sakralne. Podobnie dzieła sztuki o treściach religijnych to - według tego samego obyczaju językowego - sztuka sakralna, budynki kościelne zaś to architektura sakralna. Odpowiedzi te jedynie pozornie są oczywiste. Po bliższym poznaniu budzą bowiem różnorodne wątpliwości.

EN

The notion of "sacra! architecture" used with reference to Christian buildings is not fully correct, because in Christianity is not a material but a personal category. However, such a univocal doctrinal stand was in practice ignored, and in the history of Christianity it was often possible to come into contact with the opinion that sanctity is an attribute of works of art of the church. This kind of comprehension of sacredness, which finds its counterpart in the notion of sanctity, may be sought in the material components of works of art, in the substance of the work or in its aesthetical values. Besides sacredness being understood as sanctity there also exists, sacredness comprehended as "sacrificing", i.e. separating from the real world such features, which are reserved for God. In the history of Christianity buildings of cult attained this dimension of sacredness in many ways. The article presents the theory and history of sacredness of buildings of cult, from the time of the Old Testament to the end of the 20th century.

Słowa kluczowe

PL

świętość w sztuce; sacrum; przemiany sakralności w architekturze; architektura sakralna

EN

holiness in the arts; sacrum; transformation of sacral architecture; church architecture; sacral architecture

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2002
• Tom: Nr 2(12)
• Strony: 39--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Wąs C.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• 1. Blachnicki F., Świątynia czy zbór? Wnętrze kościoła w świetle rozdziału V „Wprowadzenia ogólnego" do „Mszału Rzymskiego, „Collactanea Theologica" 1975, nr 3, s. 67-69.
• 2. Bogdan M., Ołtarz — centrum przestrzeni sakralnej, Gliwice 1993.
• 3. Chmiel J., Rozwój pojęcia sanktuarium, „Ruch Biblijny i Liturgiczny" 1984, nr 3, s. 200-208.
• 4. Chenu M.D., Koniec ery konstantyńskiej, [w:] tegoż, Wybór pism, Warszawa 1971.
• 5. Durand G., Wyobraźnia symboliczna, Warszawa 1986.
• 6. Grzybek S., Świątynia znakiem obecności Bożej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny, 1982, nr 4, s. 243-251.
• 7. Iwaszkiewicz-Wronikowska B., Domus-ecclesia-aedes. Powstawanie świątyni chrześcijańskiej, [w:] Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, red. B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, Lublin 1998.
• 8. Kłoczowski J.A., Sacrum —fascynacje i wątpliwości, „Znak", 1991, nr 12, s. 5-11.
• 9. Nadrowski H., Ołtarz jego charakter koncentrujący 'funkcjonalny, „Ruch Biblijny i Liturgiczny", 1972, nr 25, s. 316-329.
• 10. Nyga J., Architektura sakralna a ruch odnowy liturgicznej na przykładzie obiektów diecezji katowickiej, Katowice 1990.
• 11. Olszewski A.K., Architektura sakralna w nurcie nowych stylów, kierunków i tendencji artystycznych, „Ateneum Kapłańskie", 1989, nr 1, s. 25-36.
• 12. Olszewski A.K., Próba typologii współczesnych kościołów w Polsce, [w:] Sacrum i sztuka, red. N. Cieślińska, Kraków 1989.
• 13. Paweł VI do artystów [fragmenty przemówienia papieża Pawła VI do artystów wygłoszonego w Kaplicy Sykstyńskiej oraz zamieszczonego w „L'Osservatore Romano" z 10 maja 1964 r.], „Znak",1964, nr 12, s. 25-26.
• 14. Popiel J., Sakralny wyraz dawnych i współczesnych form architektury sakralnej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny", 1984, nr 3, s. 225-229.
• 15. Romboid G., Anmerkungen zum Problem des Sakralen und des Profanen, [w:] Kirchen furdieZukunft bauen, red. G. Romboid, Wiedeń 1969.
• 16. Rosier-Siedlecka M.E., Odpowiedź przestrzenna na nowe założenia liturgii i duszpasterstwa. Przegląd kościołów Europy Zachodniej, [w:] Sacrum i sztuka, red. N. Cieślińska, Kraków 1989.
• 17. Rydiger M., Najnowsza architektura sakralna w Polsce — główne tendencje i problemy. Pluralizm form współczesnych kościołów, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury", 1988, nr 22, s. 81-88.
• 18. Schnell H., Der Kirchenbau des 20. Jahrhunderts inDeutschland. Dokumentation, Darstellung, Deutung, Monachium 1973.
• 19. Snela B., Sacrum i profanum w przestrzeni kościelnej, „Collactanea Theologica", 1971, nr 41, s. 61-79.
• 20. Stróżewski W., O możliwości sacrum w sztuce, [w:] Sacrum i sztuka, red. Nawojka Cieślińska, Kraków 1989, s. 23-37.
• 21. Świerzawski W., Przestrzeń sakralna i misterium liturgii, „Ruch Biblijny i Liturgiczny", 1982, t. 35, nr4, s. 269-276.
• 22. Szymski A., Kanon formy architektonicznej w kościele katolickim współczesna koncepcja przestrzeni sakrum, t. 1-2, „Prace Naukowe Politechniki Szczecińskiej", nr 410, Szczecin 1990.
• 23. Węcławowicz-Gyurkovich E., Polska architektura sakralna. Tradycja i współczesność. Kierunki poszukiwań twórczych w najnowszej architekturze, „Nasza Przeszłość", 1992, nr 78, s. 329-372.
• 24. Węcławowicz-Gyurkovich E., Współczesna polska architektura sakralna w twórczości krakowskich architektów. Wybrane zagadnienia, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1996, nr 2-3, s. 321-329.
• 25. Węcławowicz-Gyurkovich E., Postmodernizm w polskiej architekturze, Kraków 1998.