Współczesny obraz założeń pałacowo- i dworsko-folwarcznych na wybranych przykładach z Niziny Wrocławskiej

• Autorzy: Gubańska R.

Warianty tytułu

EN

Present-day representation of palace, mansion and grange complexes according to selected examples located in Nizina Wroclawska

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 1995-2000 były prowadzone badania nad zabudową gospodarstw wielkoobszarowych oraz ich układami funkcjonalno-przestrzennymi. Za obszar badań wybrano Nizinę Wrocławską, która swym zasięgiem obejmuje Wysoczyznę Sredzką, Równinę Kącką (zwaną również Równiną Wrocławską) oraz Równinę Grodkowską. Rozpościera się ona między Pradoliną Wrocławską a Przedgórzem Sudeckim, od doliny Ka-czawy na północnym zachodzie po dolinę Nysy Kłodzkiej na południowym wschodzie. Na podstawie prowadzonych prac w terenie zauważono stosunkowo dużą różnorodność typów i form zabudowy oraz układów funkcjonalno-przestrzennych. Jest to jednak ściśle związane z dawną świetnością, bujnym rozkwitem założeń pałacowo- lub dworsko- -folwarcznych, kiedy to pieczę nad całym zespołem sprawował jeden właściciel ziemski. Wraz ze zmianą uwarunkowań formalno-prawnych po 1945 r., kiedy zdecydowana większość gospodarstw wielkoobszarowych przeszła pod zarząd Państwowych Gospodarstw Rolnych; widoczne jest stopniowe, systematyczne niszczenie zarówno obiektów budowlanych, jak i układów przestrzennych. Nowy właściciel był nastawiony na branie, tzn. uprawiał pola, eksploa-tował budynki, budował nowe, nie zwracając uwagi na układ kompozycyjny gospodarstwa, nie dając w zamian nic, tzn. nie był zainteresowany naprawą, konserwacją istniejących już obiektów, które - w danej chwili - nie były zagospodarowane. W ten sposób budynki powoli popadały w stan ruiny.

EN

A relatively large variety of types and forms of development and functional (spatial) arrangements have been observed during research works carried out in the years 1995-2000. This is, however, closely related to the past glamour of grange complexes when one landowner had charge of the whole complex. The situation, having been undergoing modifications over long years, has been discussed in detail in the main body of the paper for selected examples of Mańczyce, Brzezinka Sredzka and Kadłub. Though for an overwhelming number of palace, mansion and grange complexes their time of splendour ended after 1945, it is encouraging that examples of their positive use and development may also be encountered. What remains is to hope that in the nearest future more and more grange arrangements will find new owners or tenants who prove to be worthy of their splendid past.

Słowa kluczowe

PL

folwark; budynki folwarczne; rozplanowanie

EN

grange; farm buildings; grange complexes according

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2004
• Tom: Nr 2(16)
• Strony: 37--42
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., ryc.

Twórcy

autor

Gubańska R.

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Architektury Krajobrazu

Bibliografia

• [1] Encyklopedia Rolnicza i wiadomości związek z niem mających, Warszawa 1873.
• [2] Holewiński Józef, Budownictwo wieyskie. Podręcznik praktyczny dla właścicieli ziemskich, Warszawa 1919.
• [3] Giżycki Franciszek, O przyozdobieniu siedlisk wiejskich, t. 1 i 2, Warszawa 1827.
• [4] Gostomski Anzelm, Gospodarstwo, Wrocław 1951.
• [5] Jamka Rudolf, Popiołek Kazimierz, Przeszłość Śląska w zwięzłym zarysie, Katowice 1948.
• [6] Konracki Jerzy, Geografia Polski, Mezoregiony fizyczno-geograficzne, Warszawa 1994.
• [7] Krassowski Wojciech, Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach Polski, t. 4, Warszawa 1991.
• [8] Śreniowski Stanisław, Historia ustroju Śląska, Katowice 1948.
• [9] Karty ewidencji zabytków architektury i budownictwa ‒ Archiwum Konserwatora Wojewódzkiego we Wrocławiu.