Głowice talerzowe w XIII-wiecznych portalach śląskich

• Autorzy: Kozaczewska-Golasz H.

Warianty tytułu

EN

Disk capitals in thirteenth century Silesian portals

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Spośród blisko stu portali uskokowych, powstałych w XIII w. w budowlach śląskich, w ponad połowie znajduje się strefa głowic wieńcząca ościeża lub tylko głowice nad kolumnami. Stosowano różne typy głowic: kielichowe gładkie, kielichowo-blokowe, kielichowe z dekoracją roślinną oraz talerzowe. Te ostatnie występują w 14 budowlach zgrupowanych w trzech ośrodkach: w okolicy Lwówek - Złotoryja, Strzelin - Brzeg, Nysy oraz po jednym koło Wrocławia i Ścinawy (ryc. 1). Formy głowic talerzowych są różne - od złożonych z torusów i wklęsków do skromnych jednotorusowych. Podobne formy występują jako przewiązki trzonów kolumn w portalach oraz jako przewiązki służek (kościół parafialny pw. NPM w Złotoryi) i głowice kolumienek w oknach (Świerzawa). W dotychczasowej literaturze przedmiotu zwrócono uwagę na podobieństwo gzymsu portalu trzebnickiego do głowic talerzowych [9], [13]. Celem artykułu jest przedstawienie zmian zachodzących w formach głowic talerzowych w ciągu XIII w., a także analiza strefy głowic portalu zachodniego w kościele św. Bartłomieja w Trzebnicy.

EN

Disk capitals occur in fourteen Silesian churches from the 13th century. Their profiles changed during the century from complex to more and more simple. The moulding of the west portal in the church of St Bartholomew in Trzebnica has a form similar to the disk capitals of the 2n<] quarter of the 13th century. An analysis of the triple area of the capitals of this portal, of various ornamentations and not well matched offset sizes, allows the author to determine that they originate from different portals made in the lsl quarter and at the end of the 2nd quarter of the 13,h century. The portal preserved, was assembled of elements probably coming from three portals, most likely during the period of building of the mediaeval west tower, after the middle of the 13th century.

Słowa kluczowe

PL

głowice portalu; głowice talerzowe; portale śląskie

EN

disk capitals; heads portal; Silesian portals

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2004
• Tom: Nr 1(15)
• Strony: 27--33
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., ryc.

Twórcy

autor

Kozaczewska-Golasz H.

• Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Białoskórska K., Tradycjonalizm i jego źródła w architekturze polskiej, [w:] Sztuka i ideologia XIV wieku, Warszawa 1975, s. 189-194.
• [2] Chrzanowski T., Kornecki M., Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 7, Warszawa 1968.
• [3] Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Śląska Opolskiego, Kraków 1974, s. 21, 22.
• [4] Frey D., Das romanische Tympanon des Westportals an der Klosterkirche in Trebnitz, Breslau 1940.
• [5] Gębarowicz M., Architektura i rzeźba na Śląsku do schyłku XIV w., [w:] Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. 3, Kraków 1936.
• [6] Kozaczewski T., O niektórych niewyjaśnionych problemach budowlanych kościoła poklasztomego w Trzebnicy, Biuletyn Historii Sztuki, nr 24, Warszawa 1962, s. 119-123.
• [7] Kozaczewski T., Portal z Dawidem i Betsabee w kościele klasztornym w Trzebnicy, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej nr 22, Seria: Studia i Materiały, nr 11, Wrocław 1989, s. 157-162.
• [8] Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku, Wrocław 1992.
• [9] Kutzner M., Cysterska architektura na Śląsku w latach 1200-1330, Toruń 1969.
• [10] Maleczyński K., Kodeks dyplomatyczny Śląska, t. 2. Wrocław 1959.
• [11] Poksińska M., Polichromia romańskiej i wczesnogotyckiej rzeźby architektonicznej. Zespół rzeźby trzebnickiej, Toruń 1993.
• [12] Rozpędowski J., Opactwo pań cysterek w Trzebnicy, [w:] Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, pod red. J. Strzelczyka, Poznań 1987, s. 261-281.
• [13] Steinborn B., Złotoryja, Chojnów, Świerzawa, Wrocław 1959.
• [14] Świechowski Z., Architektura na Śląsku do poł. XIII w., Warszawa 1955.
• [15] Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Wrocław 2000.
• [16] Świechowski Z., Wystrój rzeźbiarski kościoła klasztornego w Trzebnicy i jego związki z architekturą w Bambergu, Rocznik Historii Sztuki XXI, Warszawa 1995, s. 5-20.
• [17] Walicki M., Dekoracja architektoniczna i jej wystrój artystyczny, [w:] Sztuka Polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., pod red. M. Walickiego, Warszawa 1971.
• [18] Zinkler A., Frey D., Grundmann G., Die Klosterkirche in Trebnitz, Breslau 1940