Rewaloryzacja domu handlowego PSS "Feniks dawny " Warenhaus Gebrüder Barasch "

• Autorzy: Kirschke K. , Kirschke P.

Warianty tytułu

EN

Revalorization of the Feniks department store (the former Warenhaus Gebriider Barasch)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 1999-2002 wykonano pierwszy etap rewaloryzacji domu handlowego Feniks1, zlokalizowanego przy wrocławskim Rynku, naprzeciw wschodniej elewacji Ratusza. Działający nieprzerwanie od stu lat dom handlowy jest najciekawszym w mieście przykładem wielkiej secesyjnej budowli komercyjnej. Od chwili powstania w 1904 roku, ekspresyjna architektura tego wielkiego gmachu stanowiła wyraz ekspansji inwestora - firmy handlowej Gebriider Barasch - olśniewając współczesnych bogactwem formy, artystycznymi detalami oraz najnowszymi osiągnięciami kon-strukcyjnymi i technicznymi. Powstawanie budynku, związane z tym wyburzanie przyrynkowych kamienic, kolejne propozycje projektowe architekta Georga Schneidera2 oraz jego walka z urzędnikami o uzyskanie zezwolenia na budowę, stanowią początek pasjonującej historii Barascha, obejmującej wzloty i upadki związane z walką konkurencyjną oraz zmianami politycznymi. Początkową prosperity przerwała pierwsza wojna światowa i kryzys lat 20. XX w. Następująca po nim koniunktura zaowocowała modernistyczną przebudową budynku, wykonaną według projektu spółki Simon & Halfpaap3. Kolejne wydarzenia - załamanie gospodarcze, przejęcie przez faszystów oraz druga wojna światowa - szczęśliwie nie doprowadziły do zniszczenia obiektu, choć znacznie w tym czasie podupadł. Już od 1946 roku znacjonalizowany budynek przeznaczono na dom towarowy. W1965 roku, po generalnym remoncie, otrzymał nazwę Spółdzielczego Domu Handlowego (SDH) Feniks. W trzydzieści lat później nastąpiła prywatyzacja, i od tej pory dom handlowy nosi nazwę PSS Feniks. W 1997 roku właściciele Feniksa stanęli w obliczu konieczności sprostania fali nowych centrów handlowych. Wtedy też autorom niniejszego artykułu, architektom Krystynie i Pawłowi Kirschkom zlecono opracowanie projektu remontu i modernizacji obiektu. Zadania rewaloryzacji zostały jasno sformułowane: budynek musi być dostosowany do współczesnych metod handlu i do obowiązujących wymagań technicznych oraz na tyle atrakcyjny, by sprostać konkurencji. Były to te same cele, jakie w 1902 r. otrzymał od braci Barasch architekt Georg Schneider. Nie zawiódł on inwestorów, projektując budynek o unikatowej architekturze, zgodnej z obowiązującą modą i z wykorzystaniem najnowszych osiągnięć techniki, który niczym latarnia morska zwabiał klientów i zapewniał im taki komfort dokonywania zakupów, iż opuszczając go mieli nieodpartą chęć ponownego pozostawienia tu gotówki.

EN

The Feniks department store has been uninterruptedly active for almost a hundred years, and it is still one of the most interesting examples of a huge commercial building created in the Art Nouveau style. It was built in 1904, according to the design of Georg Schneider, as Warenhaus Gebriider Barasch it dazzled contemporaries by the richness of form, artistic details and the latest structural and technical achievements. The formation of the building and, connected with it, destruction of tenement houses in the Town Square, also four succeeding versions of the project made by Schneider, all compose the beginning of the exiting history of Barasch. In 1929, on the basis of a project by Simon & Halfpaap (a partnership of architects), a modern reconstruction planned on a wide scale was carried out. After the Second World War the department store was nationalized, and from the year 1946 began its activity as a co-operative named Feniks. During the whole period of its existence the object constituted an area of experiments leading, in the conception of succeeding owners and designers, to improvement of its form and function. The authors of the revalorization project of the building, which began at the end of the 20lh century, the architects Krystyna and Pawel Kirschke, based their work on former experiences, trying to avoid mistakes made by predecessors. The architectural project was preceded by historical and according to the programme analyses which permitted the making of best decisions for the preservation of the building. The increasing of attractiveness and competitiveness was looked for in the exposition and the recovery of its monumental architectonic value - beginning with the unique composition of the body of the building and ending with the rich detail, and also in the most favourable structure and disposition of the sales departments, taking into consideration the tradition and possibilities connected with the size and localization of the building. The revalorization of Feniks has, to a great extent, been carried out, and already positive exploitation as well as technical and marketing effects of the decisions made, are visible.

Słowa kluczowe

PL

rewaloryzacja; Renoma; Feniks; dom handlowy

EN

Renoma; Phoenix; department store; revalorization

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2003
• Tom: Nr 1-2(13-14)
• Strony: 119--139
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz.

Twórcy

autor

Kirschke K.

autor

Kirschke P.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Adrefibuch jur Breslau und Umgebung, Breslau 1907-1924.
• [2] Baugeschaft Simon & Halfpaap. Ratsbaumeister. Arcliitektur-Ate- lier Eugen Halfpaap. Architekt und Ratsbaumeister (broszura reklamowa), Breslau (po 1926).
• [3] Berlin und seine Bauten, cz. 3, Bauten fur Handel und Gewerbe, t. A, Berlin 1978.
• [4] Berlin und seine Bauten, cz. 2 i 3, Der Hochbau, Berlin 1896.
• [5] Breslauer Adrefibuch, Breslau 1927 i 1930.
• [6] Breslauer Architektur-Kritik, Streitziige durch die „Moderne", „Ostdeutsche Bau-Zeitung”, 1905 nr 20.
• [7] Das Warenhaus Wertheim in Breslau, „Deutsche Bauzeitung” 1930, nr 53-54.
• [8] Die Goldene Krone in Breslau, „Ostdeutsche Bau-Zeitung” 1905, nr 8, s. 576 i n.
• [9] Geschćiftshaus zur Goldenen Krone in Breslau, „Der Profanbau” 1905, nr 14, s. 222.
• [10] Handbuch der Architektur, cz. 4, 1. póltom, Die architektonische Composition, Darmstadt 1893.
• [11] Handbuch der Architektur, cz. 4, 2. póltom, z. 2, Geschafts- und Kaufhduser, Warenhauser und Messplatze, Passagen oder Gale- rien, Stuttgart 1902.
• [12] Irrgang T., Deutsche Warenhausbauten - Entwicklung und heuti- ger Stand ihrer Betriebs-, Bau- und Erscheinungsformen, praca doktorska, Techn. Univ., Berlin 1980.
• [13] Krasuski J„ Historia Rzeszy Niemieckiej 1871-1945, Poznań 1986.
• [14] Kirschkc K., Kirschke P., Richard i Paul Ehrlichowie budowniczowie wrocławskich domów handlowych (1900-1915), [w:] Mo- numenta conservanda sunt, Wrocław 2001, s. 216-228.
• [15] Kirschke K., Kirschkc P., Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia, [w:] Architektura Wrocławia, t. 2. Urbanistyka do roku 1945, Wrocław 1995, s. 399^29.
• [16] Kirschke K., Kirschke P., Wrocławskie domy towarowe, [w:] Architektura Wrocławia, t. 4 - Gmach, Wrocław 1998, s. 355 -386.
• [17] Kirschke K., Kirschke P., Schlimme H., Wrocławskie domy handlowe i towarowe z lat dwudziestych, [w:] Wieżowce Wrocławia 1919-1932, Wrocław 1997, s. 113-135.
• [18] Kirschke P., Architektura wrocławskich domów towarowych i handlowych oraz ich rola centrotwórcza na obszarze Starego Miasta we Wrocławiu, praca doktorska, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1993.
• [19] Kirschke P., Architektura domów handlowych nowej generacji, „Architectus” 2001, nr 1-2, s. 125-141.
• [20] Kirschke P„ Kirschke K., Domy towarowe i handlowe przy wrocławskim Rynku (XIX i XX wiek), [w:] Wrocławski Rynek, Wrocław 1999, s. 174-191.
• [21] Kronika Spółdzielczego Domu Handlowego „Feniks" we Wrocławiu, Wrocław 1993-1997 (maszynopis powielany).
• [22] Kułak T., Wrocław. Przewodnik historyczny, Wrocław 1997.
• [23] Łagiewski M., Wrocławscy Żydzi. 1850-1944, Wrocław 1994.
• [24] Małachowicz E., Stare Miasto we Wrocławiu. Rozwój urbanistyczno-architektoniczny, zniszczenia wojenne i odbudowa, Wrocław 1985.
• [25] Saraczyńska A., Świątynia komercji - dom towarowy braci Barasch, [w:] Wrocławski Rynek, Wrocław 1999, s. 192-199.
• [26] Stein R., Der GroJ3e Ring zu Breslau, Breslau 1935.
• [27] Stein R., Das Breslauer Biirgerhaus, Breslau 1931.
• [28] Warenhaus Gebr. Barasch, „Der Profanbau” 1905, nr 8, s. 129 -133.
• [29] Warenhausstil, „Ostdeutsche Bau-Zeitung” 1905, nr 27.
• [30] Zwierz M., Kamienica Sachsów na rogu ulic Oławskiej i Świdnickiej, [w:] Wrocławski Rynek, Wrocław 1999, s. 160-173.
• Projekty i prace przedprojektowe
• [1P] Inwentaryzacja budowlana D.H. „Feniks", Studio Architektoniczne FOLD, Wrocław 1998 (archiwum Społem PSS Feniks, Wrocław, ul. Szewska 75/77).
• [2P] Januszkiewicz R., Ocena (ekspertyza) zabezpieczenia przeciwpożarowego domu handlowego PSS „Feniks " we Wrocławiu, Wrocław 1999 (archiwum Społem PSS Feniks, Wrocław, ul. Szewska 75/77).
• [3P] Kirschke K„ Kirschke P., Studium konserwatorskie i wytyczne do projektu modernizacji domu handlowego PSS „Feniks" (dawny „ Warenhaus Gebriider Barasch") we Wrocławiu, Raport 1-12/ SPR-449/97, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1997.
• [4P] Kirschke K., Kirschke P., Koncepcja programowo-przestrzenna („KPP") rewaloryzacji domu handlowego PSS „Feniks" we Wrocławiu, część architektoniczno-budowlana, Wrocław 1998 (archiwum Społem PSS Feniks, Wrocław, ul. Szewska 75/77).
• [5P] Kirschke K„ Kirschke P., Projekt budowlany remontu domu handlowego PSS „Feniks" we Wrocławiu, część Al, Wrocław 1999 (archiwum Społem PSS Feniks, Wrocław, ul. Szewska 75/77).
• [6P] Kirschke K., Kirschke P., Projekt budowlany remontu domu handlowego PSS „Feniks" we Wrocławiu, część A2, Konserwacja elewacji północnej i wschodniej, Wrocław 2001 (archiwum Społem PSS Feniks, Wrocław, ul. Szewska 75/77).