Wrocławska rezydencja Gauleitera Hankego

• Autorzy: Jędrzejewska E. Ł.

Warianty tytułu

EN

The Wrocław residence of Gauliter Hanke

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Sztuka Niemiec lat 1933-1945 stanowi dla badacza specyficzny obszar. Jest bowiem wspólnym polem dwóch zbiorów: faktów artystycznych i faktów historycznych, które do lat 60. XX w. stanowiły tabu kulturowe. Dyskusja nad metodologią i narzędziami badania historii nazizmu oraz artystycznych zjawisk tego okresu jest żywa po dzień dzisiejszy i pozostawia więcej niedopowiedzeń niż zamkniętych wątków. Intelektualny proces kształtowania się nowych metod badawczych nad fenomenem nazizmu od lat 60. do końca lat 70. przedstawia Richard Grunber-ger [11]. Najobszerniejszy w literaturze polskiej materiał źródłowy do stanu badań nad polityką kulturalną i socjotechniką lll Rzeszy zawiera praca habilitacyjna Eugeniusza C. Króla [16]. Stan badań nad sztuką III Rzeszy oraz pierwsze w polskim środowisku naukowym próby wprowadzenia jej "na salony" historii sztuki, zawdzięczamy Ernestowi Niemczykowi [20], Piotrowi Krakowskiemu [15] oraz Januszowi L. Dobeszowi [10]. Najbardziej sporną kwestią jest przyjęcie wspólnych kryteriów i standardów porównawczych, które umożliwiłyby uporządkowanie dyskusji na podstawowym - wyjściowym poziomie. Najtrafniej skomentował tę sytuację angielski historyk Norman Davies - badacz działający na styku dwóch kultur - Wschodu i Zachodu - w monografii Europa, pisząc o swoistej obsesji i jednocześnie traumie, jaką prezentują politolodzy i badacze kultury, chcący dokonać teoretycznej klasyfikacji hitleryzmu. Bezpośrednią inspiracją artykułu stała się teczka odnaleziona w Archiwum Budowlanym Miasta Wrocławia, zatytułowana Oberprasidial - Dienstwohngebaude 1939 -1940*. Wobec dużych zniszczeń wrocławskich obiektów budownictwa rządowego, pochodzącego z okresu III Rzeszy, każdy nowo odkryty budynek, który może mieć dla historii miasta źródłowe znaczenie, wymaga analizy oraz towarzyszącej jej historycznej kwerendy. Architektura wnętrz obiektów użyteczności publicznej stanowi specyficzny problem badawczy, łączący kilka wzajemnie ze sobą powiązanych wątków.

EN

The residence of Gauliter Hanke at no.17/19 Akacjowa Avenue in Wroclaw, was designed by Gottfried Muller and built in the years 1939 -1942. The object is one of the few examples of such buildings, preserved in Wroclaw, uniting an official and a private function. Alternative designs of the official living quarters for the oberpresident of the city (Oberprasidial-Wohndienstgebauche), from 1939 and 1941, preserved in the Wroclaw City Building Archives, have formed the basis of the object's analysis which embraces four mutually bound themes. On account of the meaning of this object in the history of the city, a wider historical background bound with the location of the Borek housing estate has been pre-sented. The estate became a place of property investments and habitation of the intellectual elite of Jewish origin at the rum of the 19th century. The location of Gauleiter Hanke's villa in the place belonging to the family of Professor Perls - a researcher of cultures of the East, a linguist, specialist in matters of religion, rabbi of the New Synagogue in Munich - constituted an enormously significant point of reference for the ideological meaning and symbolic sense of this project. The official villa of a party fuctionary became a manifestation of the Nazi policy of race purity and State authority, on the other hand, as living quarters it was to establish publicity for the model German family. A successive theme is the analysis of two designs of the front elevation of the villa. The elevation was treated as a social announcement, it was analysed through use of classification of the information functions of a transmission, introduced to aesthetics by Roman Jacobson. A stylistic analysis of alternative designs of the villa's elevation was carried out, showing the process of departing from an excess of detail and architectonic elements, to endowing the elevation with features of historizing romantic classicism. The problem of joining in one object public and private functions has been discussed - the investor and designer having taken into regard the norms of buildings assigned for habitation, obligatory in the Reich up to the end of 1940. It was surprising to ascertain that beyond elements necessary for the spatial disposition of the official interiors of the lsl storey - mainly expressed through an arrangement of the rooms en suite - the private 2nd storey together with the guest rooms, exceeded the norms obligatory for five-roomed living quarters only to a slight degree. So, the symbolic representation of the object was not a result of the architectonic scale, it was contained, to a greater degree, in the ostentatious simplicity promoted by the Third Reich.

Słowa kluczowe

PL

rezydencja Gauleitera Hankego; elewacja willi

EN

residence Gauliter Hanke; elevation of the villa

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2003
• Tom: Nr 1-2(13-14)
• Strony: 97--110
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz.

Twórcy

autor

Jędrzejewska E. Ł.

• doktorantka w Instytucie Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Balhcke J., Schlesien und Sclilesier, Monachium 1996.
• [2] „Baumeister”, 1941, z. 1.
• [3] Binkowska 1., Park Południowy we Wrocławiu, [w:] Acta Universitalis Wratislaviensis, nr 1678.
• [4] „Brcslauer Adressbuch”, Breslau, lata 1933, 1935, 1940, 1941.
• [5] Davies N., Eumpa, Kraków 1998.
• [6] Davies N„ Moorhousc R., Mikrokosmos, Kraków 2002.
• [7] „Der Baumeister”, 1936, z. 5.
• [8] „Der deutsche Baumeister”, 1940, z. 4.
• [9] „Der deutsche Baumeister”, 1940, z. 11.
• [10] Dobesz L.J., Wrocławska architektura spod znaku swastyki na tle budownictwa III Rzeszy, Wrocław 1999.
• [11] Grunberger R., Historia społeczna III Rzeszy, t. 1-2, Warszawa 1987.
• [12] Jońca K., Konieczny A., Etapy polityki rasistowskiej w Trzeciej Rzeszy (ze szczególnym uwzględnieniem Śląska), „Dzieje Najnowsze”^ . XVIII, 1986.
• [13] Konieczny A., Pozbawienie Żydów stopni doktorskich na Uniwersytecie Wrocławskim w latach 1940—1941, [w:] Acta Universitatis Wratisłaviensis, nr 63, Wrocław 1967.
• [14] Kononowicz W., Przemiany formy urbanistycznej Wrocławia w XIX i na pocz. XX wieku, Wrocław 1974, maszynopis pracy doktorskiej, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, maszynopis.
• [15] Krakowski P., Sztuka III Rzeszy, Kraków 1994.
• [16] Król E. C., Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919-1945, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk Warszawa 1999.
• [17] Łagiewski M., Macewy mówią, Wrocław 1999.
• [18] Łagiewski M., Założyciel Parku Południowego we Wrocławiu, „Kultura Dolnośląska”, 1987, nr 4.
• [19] Móbelbuch, Schónheit der Arbeit, Berlin 1940.
• [20] Niemczyk E., Kamienne słowa - architektura III Rzeszy – próba charakterystyki, „Pismo Literacko-Artystyczne”, R. 3, 1984, nr 4.
• [21] Połomski F., Deportacje Żydów z Dolnego Śląska w latach 1941-1944, próba rekonstrukcji, Acta Universitatis Wratislaviensis, Wrocław 1990.
• [22] Porębski M., Sztuka a informacja, t. 1-2, Kraków 1986.
• [23] Scheuermann G., Das Breslauer Lexikon, Diilmen 1994.
• [24] Sebzda B., Dawne wrocławskie osiedla willowe w lewobrzeżnych Starych Szczytnikach, [w:] Architektura Wrocławia - Dom, Wrocław 1995
• [25] Speer A., Wspomnienia, Warszawa 1973.
• [26] Szymański-Storthkul B., Landliaus - typ podmiejskiego domu z pocz. XX wieku na przykładzie Wrocławia, [w:] Architektura Wrocławia - Dom, Wrocław 1995.
• [27] Witruwiusz, O architekturze ksiąg 10, przekt. Kazimierz Kumaniecki, Warszawa 1956.