Dominikanie w dolnej Saksonii

• Autorzy: Heutger N.

Warianty tytułu

EN

The Dominicans in Lower Saxony

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jak głosi legenda, pierwsi dominikanie przybyli na teren Dolnej Saksonii do Hildesheim już w 1217 r., natomiast w pierwszych wzmiankach źródłowych wymieniany jest dopiero rok 1231, gdy dominikanie mieszkali przed południowym murem miejskim Hildesheim nad Briihlem. Biskup Konrad II (1222-1246) obdarował ich potrzebnym majątkiem ziemskim, który nabył od pobliskiego klasztoru Św. Krzyża. W roku 1233 siedziba w Hildesheim została uznana przez kapitułą generalną zakonu za zgromadzenie klasztorne. W Dolnej Saksonii było to najstarsze zgromadzenie i jedno z najstarszych w Europie Środkowej. Mieszkał tu w latach trzydziestych XIII w. jeden z największych uczonych średniowiecza - Albert z Kolonii, od 1931 roku św. Albert Wielki, który przekazywał braciom zakonnym wiedzę praktyczno-teologiczną. W roku 1244 w Hildesheim nastąpiło pierwsze spotkanie kapituły dominikańskiej prowincji Teutonia. Budowę kościoła zakonnego rozpoczęto już zapewne w XIII w. Relikty z tego czasu w postaci portalu odkryto w roku 1945 w zachodniej fasadzie kościoła, w 1979 natomiast pod-czas prac budowlanych, prowadzonych na obszarze dominikańskiego klasztoru, odkryto kapitel kolumny pochodzący już z 2. połowy XII w. Obecną świątynię klasztorną pw. św. Pawła budowano od początku XV w. do około 1480 r. Powstał wówczas trójnawowy kościół halowy, maksymalnej szerokości 23,50 m i długości wnętrza 62,0 m. Znaczną część świątyni zajmował okazały, trój-bocznie zakończony chór długości 25 m, wskazujący na znaczną liczebność tamtejszego zgromadzenia dominikanów w średniowieczu. Po rozebraniu chóru, późnogotyc-kie figury apostołów Piotra i Pawła zostały umieszczone nad portalem pobliskiego kościoła św. Lamberta. Wiadomo także, że na kolumnach i oknach budowli znajdowały się niegdyś herby darczyńców, zwłaszcza rodów miejskich i arystokracji z okolicy. Znaleziono tu m.in. herby rodzin Rauschenplat, Rheden, Saldem, Steinberg i Wallmoden. W latach. 1550-1810 świątynia była kościołem ewangelickim, od 1869 r. - miejską halą zgromadzeń. W roku 1945 spłonęła, dwanaście lat później, w 1957 r., władze miasta zezwoliły na zburzenie olbrzymiej ruiny i poleciły jednoczesne przeprowadzenie badań wykopaliskowych. W latach 1980-1981 w miejscu naw kościoła został wzniesiony dwupiętrowy dom spokojnej starości, którego kaplica urządzona jest wysoko w górze, przed starymi oknami chóru. Kolejny dolnosaksoński dom zakonny dominikanów ufundowali w roku 1264 trzej rycerze z Norden - Reiner Eggers, Hicko Idzinga i Haiko Udenga. Poprosili oni obradującą w Paryżu kapitułę generalną o zezwolenie na założenie klasztoru w Norden, na terenie prowincji Teutonia i kapituła takie zezwolenie wydała. W roku 1269 zakończono budowę klasztoru, którego pozostałości odkryto w czasie badań terenowych. W roku 1294 książę Welfów Albrecht II Tłusty zezwolił dominikanom na założenie klasztoru w Getyndze; iolnej Saksonii.

EN

As the legend proclaims, the first Dominicans arrived in Lower Saxony from Hildesheim in 1217, however in some source references the year 1231 is mentioned, when the Dominicans lived outside the south town wall of Hildesheim by the Bruhlem. The building of the monastic church probably began in the 13Ih century. Relics from that time, in the form of a portal, were discovered in the west facade of the church in 1945. The present monastic sanctuary, under the invocation of St Paul, was constructed from the beginning of the 15,h century up to about 1480. A hall-like three-aisled church was erected at that time with a magnificent choir of a three-sided ending. In the years 1550 -1810 the sanctuary was an Evangelical church and from the year 1869, the municipal assembly hall. It was consumed by fire in 1945 and twelve years later, in 1957, the municipal authorities allowed the huge ruins to be pulled down and at the same time gave instructions for exploratory excavations to be carried out. In place of the church aisles a two-tiered nursing home for old people was built in 1980-1981. A successive Dominican monastic house in Lower Saxony, in Norden, was founded by the local knights in 1264. Building of the monastery ended in 1269 and its relics were discovered during excavations. In 1294 Prince Albrecht II, called the Fat, allowed the Dominicans to found a monastery in Gottingen. It was built from 1294 to 1331. The monastic church is a three-aisled hall with a long choir of a polygonal ending. In the 19* and 20th centuries the university library was housed in the monastic church, the books were moved out in 1992. In 1294 Prince Albrecht II gave his permission for the Dominicans to found a seat in Brunswick, simultaneously with the monastery in Gottingen, but the municipal counsel agreed to the building of the monastery in 1319. The polyganally ending church choir began to be erected in 1319 and was concecrated in 1343. The Dominican monastery in Brunswick has not preserved to the present times. It was demolished in the years 1902-1903. The Dominican monastery of the Holy Cross was founded in 1295 in Osnabriick. The long presbytery of the church with a polygonal ending was concecrated in 1297, while the present cruciform body was raised in the first half of the 15lh century. The monastic buildings were constructed of broken stone, north of the church. Since 1893 this building is no longer a monastic sanctuary. The church furnishings dispersed and at present the interior is used for the organization of concerts and expositions.

Słowa kluczowe

PL

Dominikanie; Dolna Saksonia

EN

Dominicans; Lower Saxony

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2003
• Tom: Nr 1-2(13-14)
• Strony: 41--47
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz.

Twórcy

autor

Heutger N.

• Hanower [1932-2008]

Bibliografia

• [1] Archiv der dcutschcn Dominikaner, t. 1-4, Koln 1937-1951.
• [2] Beckschafer B., Geschichte des Dominikanerklosters zum hl. Kreuz in Osnabriick. Milleilungen des Yereins fur Geschichte und Lan- deskunde von Osnabriick, 37, 1912, Onsabriick, 1913 s. 1-107 (annehmbare Klostcrgcschichte ohne standige Berucksichtigung der Gesamt-Ordensgeschichte, wertvoll wegen Benutzung von heute nicht mehr vorhandenen Quellen).
• [3] Binding Gunthcr i Untermann Matthias, Kleine Kunstgeschichte der mittelalterlichen Ordensbaukunst in Deutschland, Darmstadt 1985
• [4] Borchers Walter, Von der alten Ausstattung der Dominikanerkirche in Osnabriick, „Osnabriickcr Mitteilungen”, 1973, t. 80, s. 192 -201.
• [5] Engfer Hermann, Geschichte der katholischen Pfarrgemeinde und des Dominikanerklosters Gronau (Hann), Hildesheim 1957.
• [6] Hoogeweg Hermann, Yerzeichnis der Stifter und Kloster Nieder- sachsens, Hannover-Leipzig 1908.
• [7] Jaszai Geza i in., Monastisches Westfalen (Ausstellung), Munster 1982, s. 127 i n.
• [8] Kramer Monika, Architektur und Kunst der Orden im Fiirstbistum Osnabriick von 1620 bis 1803. Bestand und Rekonstruktion, Praca doktorska, Osnabriick 1997.
• [9] M.D. Kunst iibers.: Das Buch von den Anfangen des Prediger- ordens, Kevelaer 1949.
• [10] Lehnhofif Hans W.A., Ausgewahlte Forschungsbeitrdge, Hannover 1989, s. 147-196 (palingenesiert mehrere friihere Veroffentlichun- gen, caute legendum).
• [11] Lohr Gabriel M., Die Dominikaner im deutschen Spracligebiet, Dusseldorf 1927.
• [12] Lohr Gabriel M., Die Kapitel der Provinz Saxonia im Zeitalter der Kirchenspaltung 1513-1540. Quellen und Forschungen zur Geschichte des Dominikanerordens in Deutschland, z. 20, Leip- zig 1930.
• [13] Lohrum Meinolf Maria, Dominikus, Leipzig 1987.
• [14] Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum historica, (MOP) red. B.M. Reichert, Rom 1896-1904, potem Paris 1931, t. 1-14.
• [15] Muller Peter, Bettelorden und Stadtgemeinde in Hildesheim im Mittelalter, Hannover 1994. Quellen und Studien zur Geschichte des Bistums Hildesheim, t. 2 (iiberragende Arbeit unter
• [16] Norder Annalen. Aufzeichnungen aus dem Dominikanerkloster in Norden 1271-1530, red. Móhlmann Giinther, Aurich 1959. Quellen zur Geschichte Ostfrieslands, t. 2.
• [17] Paulus Nikolaus, Die deutschen Dominikaner im Kampfe gegen Luther, Freiburg i.Br. 1903.
• [18] Romer Christof, Die Dominikaner in Braunschweig, Braunschweig 1980, Yeroffentlichungen des Braunschweigischen Landesmuse- ums, 25.
• [19] Saathoff Albrecht: Aus Góttingens Kirchengescliichte, Góttingen 1929, s. 28-31.
• [20] Schafer Rolf i in, Oldenburgische Kirchengeschiclite, Oldenburg 1999.
• [21] Schcebcn Heribert Chr., Jordan der Sachse, Vechta i.O. 1937 (alle Quellen ausschópfende Vita des aus der Gegend von Dassel stammenden Ordensgenerals).
• [22] Schomburg Dietrich, Die Dominikaner im Erzbistum Bremen wdh- rend des dreizehnten Jahrhunderts, Diss. Jena 1910.
• [23] 700 Jahre Pauliner Kirche. Vom Kloster zur Bibliothek, red. Mittler Elmar, Góttingen 1994 (hervorragende Arbeit, die auch die Fran- ziskaner beachtet und die Bodenfunde besonders hcranzieht).
• [24] Springer Klaus-Bernward , Die Deutschen Dominikaner in Wi- derstand und Anpassung wahrend der Reformationszeit, Berlin 1999. Quellen und Forschungen zur Geschichte des Dominikanerordens NF, t. 8.
• [25] Streich Gerhard, Kloster, Stifte und Kommenden in Niedersachsen, Hildesheim 1986.
• [26] Suur Hemmo, Geschichte der ehemaligen Kloster in der Provinz Ostfriesland, Emden 1838.
• [27] Tornow Peter i Wóbcken Heinrich, 700 Jahre Kloster Blankenburg zu Oldenburg, Oldenburg 1994 (liebevoll gemacht, ohne die Quellen auszuschopfen),
• [28] Vicaire M.H., Geschichte des hl. Dominikus, t. 2, Freiburg i. Br. 1962 f.
• [29] Walz Angelus Maria, Kompendium Historiae Ordinis Praedicatorum, Rom 1930, wyd. 2, 1948.
• [30] Walz Angelus Maria, Wahrheitskiinder. Die Dominikaner in Geschichte und Gegenwart 1206-1960, Essen 1960.