Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Kościół minorytów

• Autorzy: Lasota C. , Jędrusik M.

Warianty tytułu

EN

Research on the Gothic architecture of Namysłów. Church of the Friars Minor

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kościół, dawniej franciszkański, pw. Najświętszej Marii Panny, obecnie parafialny pw. św. Franciszka z Asyżu i Piotra z Alkantary, jest zlokalizowany na zachodnim krańcu Starego Miasta, w pobliżu zamku1. Jego układ przestrzenny tworzą czteroprzęsłowe, zamknięte od wschodu poligonalnie prezbiterium i trójnawowy, trójprzęsłowy, halowy korpus o planie zbliżonym do kwadratu (ryc. 1). Wszystkie elewacje kościoła są wyeksponowane w ceglanym, gotyckim wątku. Wspierają je skarpy z pokrywami ceramicznymi, z wyjątkiem ściany północnej prezbiterium, na której, ponad dachem niedawno wzniesionej przybudówki, widać ślady dwuspadowego dachu rozebranego skrzydła wschodniego klasztoru i zamurowane okno przęsła zachodniego. W przęśle zachodnim elewacji południowej również jest zablokowane gotyckie okno z pozostałościami maswerku. W pozostałych ostrołucznych oknach prezbiterium występują maswerki wykonane z betonu. Także gotyckie są fryz i zniszczony cokół obiegające elewacje południową i wschodnią, wieloboczną. Korpus, górujący nad prezbiterium, nakrywa dach czterospadowy. W górnej partii jego ściany wschodniej i opartym na niej półszczycie, ponad dachem prezbiterium wyróżnia się mur szczytu gotyckiego. W ścianie tej, na zamknięciu nawy południowej, znajdują się zamurowane ostrołuczne okno i skarpa ze strzępiami. Każde z czterech ostrołucznych okien elewacji południowej korpusu zostało podzielone w okresie baroku na dwa prostokątne. W jej przyziemiu zarysowują się dwa zamurowane portale średniowieczne. Elewację zachodnią korpusu, oprócz skarp, rozczłonkowujądwa gotyckie otwory ostrołuczne, blenda po stronie nawy południowej i zamurowane okno umiejscowione na osi kościoła. Korpus obiega cokół, z wyjątkiem ściany północnej, do której - po stronie zachodniej - przylega budynek stanowiący przekształcone zachodnie skrzydło klasztoru. Z czterech wysoko umiejscowionych w tej ścianie ostrołucznych okien dwa, wychodzące ponad dach budynku, są zamurowane, pozostałe natomiast uległy przebudowie na mniejsze, prostokątne. W przyziemiu odcinka wschodniego ściany północnej widać opory sklepień krużganka.

EN

The oldest source references on the Friars Minor in Namysłów come from the year 1285. At first the Franciscan monks abided somewhere near Namysłów, and in 1321 an area of ground, near the castle, was bestowed upon them by Konrad I. Here, they built a brick church and monastery. The church presbytery, on the plan of an elongated rectangle, with slight changes introduced in later times, has preserved to the present. It is closed off, from the east, in a polygonal manner; illuminated through tall pointed arch windows. The presbytery is constructed of four spans supported by buttresses. Its interior, apart from the east span, is covered with cross vaults, the ribs resting on cantilevers. In the lower part of the pointed arch rood-screen there was a partition forming the read-ing room, with an opening leading to the body of the construction. Door openings in the north wall of the presbytery connected it with the ground floor and the upper floor of the two-storey monastic building, and also with the later east wing constructed on the plan of an elongated rectangle too. The original body of the building was to be three-aisled, four-spanned, covered with vaults. However, this project was not carried out and the building constructed was much simpler. It was two-aisled, with no vaults, and lower than the presbytery. According to reference contained in a chronicle from 1420, a monastery with a church was being built. Investigations have demonstrated that the west wing of the monastery was raised at that time, also cloisters and a new church body of a pseudo-hall form, with three aisles, four spans, covered with vaults, twice larger than the original. Of this church body only the outer walls have preserved, also pillars, built over in the Baroque period. There were five entries leading into the building. Windows in the north wall were located high up, due to monastic buildings adjoining this wall. The location of pillars, with reference to the axes of windows in the side walls of the building's body, points to the fact that the aisles were covered with three-abutment vaults. The nave, which was higher than the aisles, was probably covered with stellar vaults. Some time after the body had been raised, in the corner between it and the presbytery, the construction of a tower was began, but its realization was stopped after the walls had been built to the height of several meters.

Słowa kluczowe

PL

architektura gotycka; kościół w Namysłowie

EN

gothic architecture; church in Namyslow

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2003
• Tom: Nr 1-2(13-14)
• Strony: 29--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz.

Twórcy

autor

Lasota C.

autor

Jędrusik M.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Architektura gotycka w Polsce. Katalog zabytków, red. T. Mrocz- ko, M. Arszyński, Warszawa 1995, s. 162, 163.
• [2] Bimler K., Quellen zur schlesischen Kunstgeschiclite, Zur Bau- geschichte von Stadt und Kreis Namslau, Breslau 1941, s. 65-67.
• [3] Czerner R., Lasota C., Rozwój architektury kościoła Franciszkanów we Lwówku Śląskim, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej nr 19, Studia i Materiały nr 9, Wrocław 1988, s. 75-97.
• [4] Degen K., Bleyl W., Werbick W., Focke F., Die Bau und Kunst-denkmdler des Kreises Namslau, Breslau 1939, s. 154-160.
• [5] Eysymontt J., Architektura pierwszych kościołów franciszkańskich na Śląsku, [w:] Z dziejów sztuki śląskiej, red. Z. Świechowski, Warszawa 1978, s. 63-68.
• [6] Galicka J., Sygietyńska H., Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 7, z. 7, Powiat namysłowski, Warszawa 1965, s. 39-41.
• [7] Kozaczewski T., Pierwotny kościół franciszkanów we Wrocławiu, Prace Komisji Historii Sztuki Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, t. 3, Wrocław 1963, s. 199-249.
• [8] Kozaczewski T., Założenie franciszkańskie w Głogowie z połowy XIII iv., [w:] Ze studiów nad średniowiecznym Głogowem i Krosnem, t. 7, Komisja Historii, z. 3, Zielona Góra 1970, s. 95-101.
• [9] Lasota C., Badania architektoniczno-archeologiczne kościoła franciszkanów w Namysłowie, 1983, maszynopis, Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Opolu.
• [10] Liebich H., Chronić der Stadt Namslau von Begriindungderseł- ben bis auf neueste Zeit, Namslau 1862, s. 57.
• [11] Lutsch H., Yerzeichnis der Kunstdenkmaler der Provinz Schlesien, Die Kunstdenkmaler der Landkreisise des Reg.-Bez., Breslau, t. 2, Breslau 1889, s. 504.
• [12] Rainczak K., Studium historyczne kościoła pofranciszkańskiego w Namysłowie, Wrocław 1963, maszynopis, Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Opolu.
• [13] Regestenzurschlesisclten Geschichte. Codexdiplomaticus Silesiae, t. 7, cz. 3, wyd. C. Griinhagen, Breslau 1886, nr 1867, 1877, 1929; Bd. 18, wyd. C. Griinhagen, K. Wutke, Breslau 1898, nr 4113.
• [14] Różycka-Rozpędowska E., Studium historyczno-architektoniczne kościoła franciszkanów w Namysłowie, 1982, maszynopis, Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Opolu.
• [15] Wąs G., Klasztory franciszkańskie w miastach śląskich i górno- łużyckich XIII-XIV wieku, Wrocław, 2000.