Mieszkaniowe struktury przestrzenne i społeczne w norweskich założeniach gniazdowych

• Autorzy: Cisek E.

Warianty tytułu

EN

The architectural and social structures of Norwegian round villages

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przypatrując się bliżej norweskiej architekturze można zauważyć, że wszystkie działania związane ze sposobem kształtowania przestrzeni mieszkaniowej wypływają z biegu struktury naturalnych zjawisk, będąc wyrazem widzenia ludzkiego życia jako nieodłącznej cząstki powszechnego i naturalnego procesu, zgodnego z istotą ogólnie pojętej Natury. Siedlisko ludzkie stanowi dynamiczny proces połączonego pola, na które składają się: genius loci, architektoniczna forma oraz struktura społeczna zamieszkującej ją społeczności. Najlepszym przykładem tego typu zależności są zespoły gniazdowe wspólnot rodzinnych i sąsiedzkich, godzące w sposób harmonijny aspekt małej populacji z kontekstem miejsca. Założenia grupowe występują głównie we wschodniej Norwegii i sporadycznie w centralnej części kraju. Forma gniazdowa pojawia się zwykle tam, gdzie przyroda nie oferuje zbyt wyrazistych miejsc. Układ grupowy jednostek mieszkaniowych jest próbą kosmizacji istniejącego otoczenia - porządkuje przestrzeń, "stwarza" i podkreśla miejsce. Wydzielając bezpieczną przestrzeń pełni on rolę "ogrodzenia", stanowiącego bezpośredni wyraz potrzeby funkcji i społecznego "bycia razem". Niewielka gęstość zaludnienia - średnio ok. 13 osób/km2 - sprawia, że substytutem wsi stała się zabudowa farmerska. We wschodniej Norwegii farmy mają charakter głównie hodowlany lub agroturystyczny. Większość terenów w tej części kraju to bezkresne, otwarte przestrzenie porośnięte świerkowo-brzozowymi lasami i rozległe płaskowyże z błękitnymi lustrami jezior. Występujątu założenia gniazdowe, zamieszkałe przez wielopokoleniowe wspólnoty rodzinne, tworzące niepowtarzalne, rozbudowane układy przestrzenne, oparte na układzie jednego lub dwóch placów. Integralną częścią farm hodowlanych są pasterskie szałasy, z osobno stojącą sauną, zlokalizowane na płaskowyżach Pallestowa i Hardangervidda. Krajobraz fieldów to porośnięte tundrową roślinnością tereny usiane malowanymi na szaro lub czerwono chatami, otoczonymi zwykle stadami kóz lub owiec (ryc. 6). Wiele z nich wykupują obecnie mieszkańcy miast z prze-znaczeniem na domki letniskowe - tzw. hyty (ryc. 7). Malownicze fieldowe płaskowyże, z budowanymi z drewna i kamienia domostwami, rozciągają się na wysokości ponad 800 m ponad poziomem wielkich dolin, gdzie położone są właściwe gospodarstwa farmerskie.

EN

Norway is often called "a country unlike all others". Its unique character results from its specific location, special shaping of the terrain as well as national pride and the consciousness of individual character of its inhabitants. All activities connected with the manner of shaping the space of habitation arise from the structure of natural phenomena. Human habitation consists of: genius loci, architectural form and social structure. The best example of this kind of dependence are family and neighbourhood communities in round villages. Farms have become a very popular way of living in Norway. They have different forms depending on the context of place as well as regional and historical conditions. There are round villages in eastern and central Norway. They are inhabited by multi-generation families, creating unique structures based on one or two inner courtyards. Norwegians identify nature with a shrine. Trees and stones are a part of this sacredness and the ..natural, secular world". The richness of forms in contemporary Norwegian architecture depends on two basic constructional principles: the Norwegian laft and stav. Norwegian architecture is distinguished by a classical character - stability, harmony and romanticism - manifesting itself in being close to nature and being a part of it. Norwegian houses seemingly grow out of the ground surface like plants. The space of the inner courtyards is shaped through the use of huge field stones. The round villages and the plan of hqases have cosmic features. The hearth is usually the heart of the house, while the central part of the building complex is its inner courtyard. Stones accentuate the central part or the border of the habitation complex. Two-, three- or four-family houses comprise over 50% of Norway's habitation resources. In 60% of Norwegian housing complexes private property dominates. The complexes create open structures allowing unconstrained penetration of nature into the inner courtyards.

Słowa kluczowe

PL

farmy hodowlane; wspolnoty sąsiedzkie; Norwegia; gospodarstwo domowe

EN

breeding farms; commonwealth neighborhood; family community; Norway; households in Norway

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2005
• Tom: Nr 1-2(17-18)
• Strony: 87--95
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz.

Twórcy

autor

Cisek E.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Bresson Therese et Jean-Marie, Maisons de bois architectures Scandinaves, Bordas, Paryż, 1986.
• [2] Cisek Ewa, Przestrzeń egzystencjalna w norweskich założeniach mieszkaniowych, [w:] Psychologia organizacji przestrzeni środowiska mieszkaniowego, Habitaty 2003, Wrocław 2004.
• [3] Cisek Ewa, Zabudowa mieszkaniowa gniazdowa zdefiniowana przez symbol, formą, funkcją i uwarunkowania kulturowe, praca doktorska, maszynopis dostępny na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1997.
• [4] Norberg-Schulz Christian, Bycie, przestrzeń i architektura, „Murator” 2000, nr 11.
• [5] Norberg-Schulz Christian, Im Dialog mit der Tradition, „Bauwel” 1996, nr 6-9.
• [6] Pawlikowska-Piechotka Anna, Zrównoważone budownictwo mieszkaniowe w Norwegii, „Przegląd Budowlany” 2003, nr 10.
• [7] Rączko Dariusz, Pamiąć długich lodzi, „Dom i Wnętrze” 1995, nr 6(18).
• [8] Watts Allan, Tao strumienia, Zysk i S-ka, Poznań 1996.