W kręgu warsztatowym budowniczego Jana Baptysty z Wenecji

• Autorzy: Łużyniecka E.

Warianty tytułu

EN

Within the workshop circle of John Baptist, the builder from Venice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W czasie panowania w Królestwie Polskim dwóch ostatnich Jagiellonów na teren Mazowsza przybywali budowniczowie północnowłoscy i - korzystając ze wzmożonego ruchu budowlanego - osiedlali się najczęściej w miastach. Zaowocowało to licznymi realizacjami kościołów, w których łączono tradycje lokalnego gotyckiego budownictwa z wpływami włoskiego renesansu. Jednym z takich budowniczych był Jan Baptysta z Wenecji, mieszkający co najmniej od 1538 r. w Płocku, autor przebudowy tamtejszej katedry i kościoła farnego [10, s. 26]. Janowi Baptyście przypisuje się także autorstwo przebudowy kolegiaty w Pułtusku oraz wzniesienie kościołów z tzw. grupy pułtuskiej, do której zalicza się między innymi kościół św. Doroty w Cieksynie (ryc. 1), miejscowości położonej na północny zachód od Warszawy. W roku 2005, z inicjatywy ks. proboszcza Józefa Szczecińskiego1, rozpoczęto remont obiektu, w czasie którego usunięto tynk z wnętrza budowli. Dzięki temu można było przeprowadzić badania architektoniczne, które dostarczyły kilku nowych informacji o początkach i sposobie budowy kościoła oraz umożliwiły włączenie się w dyskusję o twórcach tej świątyni. Pierwsza wzmianka pośrednio związana z kościołem pochodzi z XV w. Podczas wizytacji w 1609 r. [18] umieszczono zapis, że w dokumencie erekcyjnym z roku 1449 umieszczono imię Palenty, pierwszego fundatora kościoła w Cieksynie. Według Kaspra Niesieckiego [12, s. 144] Biliński, herbu Junosza z Cieksyna, był wymieniany w listach księcia mazowieckiego Bolesława z 1478 r. O średniowiecznej metryce kościoła wspomina się w wizy-tacji z 1592 r. [16]. Według opisu z roku 1817 [14], na belce we wnętrzu kościoła znajdowała się data 1160, która przetrwała ponoć do I wojny światowej.

EN

Architectonic investigations in the Church of St Dorothy in Cieksyn were carried out in 2005 during repair works initiated by Father Józef Szczeciński, the parish-priest. An important conclu-sion resulting from the investigations was the confirmation that a 15,h century church existed in this place. It was also possible to determine that this was most likely a single-spaced building ending off in a three-sided manner, with a small north sacristy. The Gothic church was probably covered with a double-span vaulting, among other things strengthered by abutments surviving to the present. This building was later transformed in to the presbytery of the present church. On the basis of investigations it may be determined that the interior of the Cieksyn church in its 16th century form was much more like the works of John Baptist of Venice than it has been presumed up till now. Elements of the decoration recognized as eclectic were not original but were created in the 19th century. Inconsistencies in the solution of the presbytery resulted from the necessity of adapting the earlier building. The construction of the church in Cieksyn resembles the solution applied in the leading work of the so-called Pułtusk groups, i.e. in the Pułtusk collegiate church. Similarities to the building of John Baptist of Venice increase the probability that the author of the Cieksyn church was Master John himself. Meaningful is also the fact that three important persons took part in the foundation of the church: Bishop Jakub Biliński of Płock, and his nephews - Bishop Jan Borukowski of Przemyśl and Piotr Borukowski the Abbot of Benedictines of Płock.

Słowa kluczowe

PL

Jan Baptysta z Wenecji; Kościół św. Doroty w Cieksynie

EN

John Battista of Venice; Church of Dorothy in Cieksynie

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2005
• Tom: Nr 1-2(17-18)
• Strony: 11--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz.

Twórcy

autor

Łużyniecka E.

• Politechnika Lubelska, Wydział Inżynierii Budowlanej i Sanitarnej

Bibliografia

• [1] Acta Visitationis Generalis... Anno Domini 1693, rkps. w Archiwum Diecezjalnym w Płocku [dalej ADP], sygn. 7.
• [2] Chyczewski Jerzy, Kolegiata pułtuska na tle kościelnego budownictwa mazowieckiego XV i XVI wieku, Prace z Historii Sztuki Towarzystwa Naukowego, Warszawa 1936.
• [3] Diecezja płocka, Płock 1978.
• [4] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 10, d. woj. warszawskie, z. 16, Płock i okolice. Warszawa 1979, s. X, 4-7.
• [5] Kłus Andrzej, Cieksyn, woj.ciechanowskie. Architektura i wystrój wnętrza kościoła parafialnego w Cieksynie, Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków, Oddział w Warszawie (dalej PP PKZW), Warszawa 1985, maszynopis w Archiwum Parafialnym w Cieksynie [dalej APC], bez sygn.
• [6] „Korespondent Płocki”, 1888, R. XIII, nr 21, 22, 68.
• [7] Kościół parafialny. Cieksyn. Inwentaryzacja fotogrametryczno- -konserwatorska, PP PKZW, Warszawa 1985, maszynopis APC, bez sygn.
• [8] Kozakiewiczowa Helena, Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa 1978.
• [9] Kronika parafialna 1945-1985, rkps. APC, bez sygn.
• [10] Kunkel Robert, Jan Baptysta Wenecjanin budowniczy i obywatel płocki, Biuletyn Historii Sztuki (BHS), R. XIV, nr 1, Warszawa 1983.
• [11] Lewicka Maria, Problematyka badań architektury renesansowej na Mazowszu, BHS, R. XXV, nr 2, s. 130 i n, Warszawa 1963.
• [12] Niesiecki Kasper, Herbarz Polski, t. 2, Lipsk 1939.
• [13] Milobęcki Adam, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1968.
• [14] Opis kościoła parafialnego w Cieksynie 2 VI 1817, rkps. ADP, sygn. nr 411, z. 2.
• [15] Opis kościoła parafialnego w Cieksynie 1818-1824, APC, rkps. bez sygn.
• [16] Visitalio...Anno Domini 1592 die Juli fata, rkps. ADP, sygn. Rps. 2.
• [17] Hsitatio Eclesiorum Archidiaconatus Plocensis... Anno Domini 1598-1599, rkps. ADP, sygn. Rps. 5.
• [18] Visitationes Eclesiorum... Anno Domini 1609, rkps. ADP, sygn. Rps. 7.
• [19] Visitationes Generalis... Anno Domini 1763-1764, rkps. ADP, sygn. Rps. 8.
• [20] Wojciechowski Jan, Co zrobiono w Polsce w zakresie odbudowy sztuki w latach 1919-1920, „Ochrona Zabytków Sztuki”, 1930 -1931, z. 1.4.
• [21] Żmudziński Jerzy, Renesans, [w:] Dzieje architektury w Polsce, Kraków (2004), s. 91-114.