Obiekty przemysłu cukrowniczego w strukturze funkcjonalno-przestrzennej Wrocławia

• Autorzy: Godlewska M.

Warianty tytułu

EN

Sugar industry objects in the functional and spatial structure of Wroclaw

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Historia przemysłu cukrowniczego ściśle związana jest z Dolnym Śląskiem, między innymi z Wrocławiem. Od momentu powstania tej niezwykle ważnej gałęzi przemysłu spożywczego obiekty przemysłowe Wrocławia i jego okolic odgrywały w nim znaczącą rolę. W 1772 r. na Kępie Mieszczańskiej powstała (według projektu Langhansa Starszego) rafineria cukru, której budynek zachował się w dobrym stanie do dziś [1]. Pierwsza fabryka cukru została założona w 1802 r. (przebudowę istniejących obiektów na potrzeby przyszłej cukrowni rozpoczęto w 1801 r.) przez Karola Acharda w podwołowskich Konarach (około 50 km od Wrocławia)1. Właśnie z niej większość surowego cukru z kampanii 1803/1804 była wysyłana do warzelni wrocławskiej. Tereny Wrocławia i okolic charakteryzują się występowaniem gleb o wysokiej przydatności rolniczej, koniecznych do uprawy buraków cukrowych, oraz klimatem sprzyjającym hodowli buraków o odpowiednio wysokiej wydajności produkcyjnej (niska zawartość cukru w burakach miała duży wpływ na nieopłacalność produkcji w pierwszych fabrykach cukru). Znakomite skomunikowanie tych terenów sprawiło, że oprócz rafinerii powstawały tu w XIX w. kolejne cukrownie. Najstarszą taką fabryką we Wrocławiu jest cukrownia "Klecina", która została założona w 1834 r.2 Następnie otworzono cukrownie: "Różanka" w 1835 r. (do 1945 r. była to najdłużej działająca cukrownia niemiecka), "Muchobór Wielki" * w 1841 r. oraz "Wrocław" w 1881 r. Należy zwrócić tu uwagę, że Wrocław jest jedynym miastem na Śląsku, jeśli nie w całej Polsce, a może i w Europie, w którego strukturze funkcjonalno-przestrzennej znajdowała się tak duża liczba obiektów związanych z przemysłem cukrowniczym. Wszystkie cukrownie szybko się rozwijały, stając się dużymi fabrykami, zatrudniającymi na stałe i sezonowo znaczną liczbę robotników oraz odgrywającymi niemałą rolę w kształtowaniu krajobrazu miasta i jego okolic.

EN

The history of the sugar industry is very much bound with Lower Silesia, among other places, with Wroclaw. From the very beginning of development of this very important branch of food industry the objects in Wrocław and its neighbourhood played an important role. Terrains of Wroclaw and its surroundings are characterized by the occurrence of soil of high farming usefulness, essential in cultivation of sugar-beet and also a climate appropriate for farming of sugar-beet with a suitable production output. Very good communication in these terrains resulted in the fact that apart from sugar refineries successive sugar factories were built here in the 19th century: "Różanka", "Klecina", "Muchobór Wielki" and "Wrocław". Attention should be paid to the fact that Wroclaw is the only city in Silesia, maybe in Poland, and perhaps in Europe, in whose functional and spatial structure there were so many objects bound with the sugar industry. The oldest sugar-factory in Wrocław is Klecina, founded in 1834. Then there originated: "Różanka" in 1835 (this was the longest working German sugar-factory, until 1945), "Muchobór Wielki" in 1841 and "Wrocław" in 1881. Buildings of Wrocław sugar-factories survived in various degrees of form - from rudimentary survival, as in the case of "Muchobór Wielki", through partial survival, as "Klecina" (without production buidings) and "Różanka" (with partial survival of the production complex) to "Wrocław", which is the only fully surviving factory and active to the present. Also, much varied is the state of investigations of particular objects - from objects completely forgotten, such as the "Muchobór Wielki" sugar-factory to "Klecina" for which a historical and urbanistic study has been prepared. Wroclaw is unique considering the number of sugar industry objects. Unfortunately, many of them have been destroyed and no affirmation has been left in the form of archives. The expansion of housing and commercial areas has led to the degradation of original systems. A plan of complex protection of these monumental complexes never came into existence, and some objects, which are not in private hands, are in bad technical state and slowly deteriorating instead of being preserved as historical and cultural heritage. Consequently, it is necessary to embrace the surviving complexes of sugar-factories with protection as they constitute an important historical and cultural element not only of Wroclaw, but the whole of Lower Silesia, and even Europe.

Słowa kluczowe

PL

przemysł cukrowniczy; budynki cukrowni; cukrownia

EN

sugar industry; sugar factory; sugar factory buildings

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2007
• Tom: Nr 1-2(21-22)
• Strony: 145--150
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz.

Twórcy

autor

Godlewska M.

• Doktorantka w Zespole Dydaktycznym Konserwacji i Rewaloryzacji Krajobrazu Kulturowego Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2000.
• [2] Gerber P., Januszewski S., Zabytki techniki w cukrowniach Dolnego Śląska, cz. 1., Raport Serii Sprawozdania nr 69, Politechnika Wrocławska, Wrocław 1983.
• [3] Ostrowski W., Lokalizacja i planowanie terenów przemysłowych, Warszawa 1953.
• [4] Warulik W., 100 lat cukrowni „ Wrocław", Wrocław 1990.
• [5] Wilk A., Dolnośląskie cukrownie, „Spotkania z Zabytkami" 2002, vol. 181, nr 3, s. 26-27.
• [6] Wilk A., Franz Carl Achard i początki cukrownictwa buraczanego na ziemi wołowskiej, Wołów 2002.
• [7] Wilk A., Skalski K., Kołwzan M, Dmochowski G., Studium historyczno-urbanistyczne dla obszaru Cukrowni Klecina, Wrocław 1997.