Krajobraz zapomnianej Twierdzy Wrocław z lat 1890-1914

• Autorzy: Potyrała J.

Warianty tytułu

EN

Landscape of the forgotten Wroclaw Stronghold in the years of1890-1914

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Historia rozwoju nowożytnych fortyfikacji to ciągły wyścig między techniką artyleryjską i oblężniczą a wciąż doskonalonymi sposobami odpierania ataków i odpowiednim kształtowaniem architektury obronnej. Rewolucja techniczna w drugiej połowie XIX w. sprawiła, że minął czas wielkiej architektury fortecznej, łączącej cechy estetyczne stylu epoki ze specyficzną i technicznie skomplikowaną funkcją militarną. Skończyła się era wybitnych architektów-inżynierów wojskowych, takich jak Vo-uban, Pinto, Regeler, Walrave, Montalembert czy Brese. Ich wspaniałe i monumentalne dzieła, tak wyraziste w krajobrazie, a dla nas dziś wręcz romantyczne w swej formie, stały się łatwym celem dla strzelających z odległości kilku kilometrów szybkostrzelnych, bo już odtylcowych dział o gwintowanych lufach, miotających pociski kruszące o dużej mocy. Odpowiedzią sztuki fortyfikacyjnej było rozproszenie obiektów obronnych na dużym obszarze, ukrycie ich pod ziemią, zamaskowanie w krajobrazie. Betonowe, wielowarstwowe pancerze ochronne stały się budowlami czysto inżynierskimi. Zadaniem architekta stało się takie kształtowanie obiektów obronnych, by wtopiły się w otaczający krajobraz. Polegało to na doborze odpowiedniego koloru i pokrycia powierzchni elementów obronnych, zastosowaniu najwłaściwszych gatunków roślin do maskowania oraz korzystnym ukształtowaniu nasypów ziemnych. Można powiedzieć, że wyścig ten budowlana architektura przegrała. Ciężar rywalizacji przejęła na siebie architektura krajobrazu, rozumiana tu jako sztuka kamuflażu. Autor niniejszego opracowania, we współpracy z dr. inż. arch. Maciejem Małachowiczem, wraz ze studentami IV roku architektury krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu wykonał w roku akademickim 2005/2006 inwentaryzację architektoniczną i dendrologiczną ponad 30 obiektów Twierdzy Wrocław z przełomu XIX i XX w. Były wśród nich bierne schrony piechoty, forty piechoty, schrony mobilizacyjne i blokhauz kolejowy. W artykule przedstawiono formę architektoniczną wybranych obiektów obronnych z tego okresu oraz podano rodzaj otaczającej je zieleni. Związek budowli z zielenią na opisanym terenie ma bardzo swoisty charakter. Mieszają się tam celowe nasadzenia maskujące z sukcesją naturalną zieleni. Ręka człowieka wespół z przyrodą stworzyła niezwykły krajobraz, wart poznania.

EN

The history of development of temporary fortifications is a continuous race between siege artillery technique and persistently improved ways of repelling attacks and suitable shaping of defensive architecture. The technical revolution in the second half of the 19th century caused the passing of the time of great fortification architecture, which connected aesthetic feature of style of the epoch with a specific and technically complicated military function. The answer of the art of fortification, at the turn of the 19th century, was to disperse objects of defense across a wide area, to hide them underground or mask them in the landscape. The responsibility of rivalry was undertaken by landscape architecture, understood as a part of camouflage. At that time the form and structure of defensive buildings became purely a problem of engineering and technique, in principle reduced to achieving utmost resistance of building partitions to bombardment. The problem for the architect was to embed the defensive object in the surrounding landscape in such a way as to make its recognition by enemy reconnaissance more difficult in peacetime, and to hinder bearing indications of artillery centres in wartime. The terrain, which was radically reconstructed and shaped according to precisely determined military functions, was to look natural. In effect the recognition of fortifications, which in substance performed an equivalent role to the defense buildings, is very difficult for the contemporary investigator. The basic source of information in this matter is to determine the age of trees and dominating kinds of plants both in the area of fortifications as well as in the surrounding area. The Wrocław Stronghold, from the years of 1890-1914, is not very well known and as a matter of fact it does not function in currant awareness of the city's inhabitants. It was designed as a ring of permanent and field fortifications. It consists of almost forty objects located within a radius of several kilometers from the centre. At the beginning of the 20Ih century these were terrains of a suburban character, of buildings, barren land or land under cultivation. At present, most often, the area of historical points of defense has been surrounded, to a maximum, by housing estates or by various services. Fortification elements left on purpose bear witness to not only the form of the object itself but also to the landscape of neighbouring terrains at the turn of the 19,h and 20,h centuries. The fortified landscape of the Wroclaw Stronghold of 1890-1914 in which tactical verdure of a hindering and concealing function plays a leading role, is still legible despite the passing of almost a century since it was built and the devastation of the city at the end of the Second World War. The historical complexes of the fortification verdure have grown into the urban tissue of Wrocław, and they also create the suburban landscape. Unquestionably they merit an effective conservation protection, within the frames of which cultivation works relating to the verdure will be carried out on the same level as the building conservation activities. The purposeful elements of the fortification should be made readable, likewise young units should be selected to assure the continuation of the historical system. After all this is a fragment of the great history of our city.

Słowa kluczowe

PL

twierdza Wrocław; fortyfikacje; architektura forteczna

EN

forgotten Wroclaw; fortifications; fortress architecture

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2007
• Tom: Nr 1-2(21-22)
• Strony: 57--66
• Opis fizyczny: Bibliogr. 5 poz.

Twórcy

autor

Potyrała J.

• Instytut Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Bibliografia

• [1] Biskup K., Fortyfikacje pruskie i niemieckie na ziemiach polskich,[w:] Fortyfikacja, t. 5, pod red. L. Narębskiego, Warszawa-Kraków 1998, s. 215-217.
• [2] Małachowicz M., Wrocław na wyspach, Wrocław 1987.
• [3] Małachowicz M., Kompanijne schrony bierne Twierdzy Wrocław,[w:] Fortyfikacja, t. 5, pod red. L. Narębskiego, Warszawa-Kraków 1998, s. 123-136.
• [4] Potyrała J., Zasypany schron z okresu 1 wojny światowej, „Kopaliny" 2006, r. 65, nr 4, s. 33-36.
• [5] Technische Vorschrift A. 27. Massnahmen gegen die Erkennbarkeit von Befestigungsanlagen, Berlin 1905.