Wczesnośredniowieczny kościół obrządku słowiańskiego w Niemczy

• Autorzy: Małachowicz E. , Szynkiewicz A.

Warianty tytułu

EN

Early mediaeval church of Slavonic ritual in Niemcza

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Odkrycie X-wiecznego kościoła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1997 r. nasunęło przypuszczenie, że w większej w X w. i starszej Niemczy musiała także istnieć świątynia chrześcijańska. Wskazywać na to mogła też znana wzmianka "mnicha z Sazawy" dotycząca 990 r. Powszechnie uważano, że dotyczy ona tylko zajęcia Niemczy przez Mieszka, ale dokładniejsza jej analiza pozwala sądzić, że może zawierać także inną informację. Przypuszczenia te skłoniły do kilkukrotnych w latach 2005-2007 badań terenowych przeprowadzonych za pomocą geora-daru, w szczególności w najwyższej partii grodu - połu-dniowo-zachodniej (ryc. 1-3). Badania kulminacyjnego wzniesienia w części północno-zachodniej, gdzie spodziewano się znalezienia reliktów siedziby księcia - naczelnika z ewentualną kaplicą (podobnie jak we Wrocławiu), nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, ale inne, nie mniej ważne odkrycia. Stwierdzono relikty wału i muru zamykającego trójkątny fragment tej kulminacji, niewątpliwie siedziby władzy, a także większy wał. Odcinał on górną dużą część terenu przyległą od strony południowej do stromych zboczy skalnych, tworząc naturalny układ obronny -"cyplowy". Odkrycie to zmienia dotychczasowe poglądy o rozwoju grodu i wymaga odrębnego omówienia. W tym miejscu wspomniane jest dlatego, że wiąże się z lokalizacją odkrytego kościoła wczesnośredniowiecznego. Poszukując bowiem kontynuacji tego wału w kierunku wschodnim, znaleziono nad urwiskiem dwa ślady rowów, uznane za pozostałości wałów od tej strony.

EN

The discovery of an early mediaeval church in Niemcza is the third such discovery (from the 2nd half of the 10th c.) in Silesia -after the cathedral in Wroclaw and the chapel on the Gromnik mountain. They testify to an early process (from the end of the 9th c.) of Christianization in Polish lands. In the years of 2005-2007 terrain investigations were carried out in Niemcza. RAMAC/GPR georadar was used. As a result of works carried out several traces were discovered - fragments of ramparts surrounding the stronghold in Niemcza, amongst them the oldest ramparts, originating not later then the 8th c. In the east corner of these ramparts relics of a church were found. The plan of the church in the form of a rectangle with a smaller rectangle of the choir, of a Moravian type, and the information from 1960 of finding at that time a fragment of the foundation wall proved consistent and allowed dating the building in this period. Additionally, the mention of a "monk from Sazawa" from the year 990 allowed constructing the hypothesis on the Slavonic ritual. The monastery in Sazawa (the Czech Republic) was the last existing, since 1096, mainstay of this ritual in the Czech land, which at that time (until 990) ruled over Silesia.

Słowa kluczowe

PL

wczesnośredniowieczny kościół; kościół w Niemczy; klasztor w Sazawie

EN

early mediaeval church; church in Niemcza; monastery in Sazawa

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2007
• Tom: Nr 1-2(21-22)
• Strony: 17--23
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz.

Twórcy

autor

Małachowicz E.

autor

Szynkiewicz A.

• Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu

Bibliografia

• [1] Atłas historyczny miast polskich, pod red. M. Młynarskiej-Kalety-nowej, t. 4, Niemcza, Wrocław 2003, s. 10.
• [2] Blahova M., Pokraćovatele Kosmovi, Praha 1974.
• [3] Fontes Rerum Bohemicarum, red. J. Emler, t. 2, Praha 1874,s. 240.
• [4] Hołubowicz W., Z prac wykopaliskowych w Niemczy Śląskiej (IX-XIV w. n. ery) w roku 1960, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne" 1960, t. 3, s. 36-10.Omówiona wzmianka i prawdopodobne jej losy są jedynym dowodem źródłowym dotyczącym obrządku niem-czańskiego kościoła. Jednakże niebudzące istotnych wątpliwości datowanie budowli, jej forma architektoniczna i technika budowy wskazują na wysoki stopień prawdopodobieństwa przedstawionej hipotezy.
• [5] Merhautowä A., Rane stfedoveka architektura v Cechach, Praha 1971.
• [6] Rozpędowski J., Sprawozdanie z badań architektonicznych prowadzonych w kościele św. Piotra i Pawła w Niemczy w 1960 r, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne" 1960, t. 3, s. 46-48.
• [7] Sommer P., Das Kloster Sozau (Säzava), [w:] A. Wieczorek, H.M. Hinz (red.), Europas Mitte um 1000, Theiss, Stuttgart 2000, t. 1, s. 422-423.
• [8] Sommer P., Zaćatki kfestanstvi v Cechach, Praha 2001.