Rozwój architektury górskiej. Od szałasu do schroniska

• Autorzy: Kronowski D.

Warianty tytułu

EN

Development of mountain architecture. From a shepherd's hut to a shelter-house

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Począwszy od wieku XIX architektura górska związana z turystyką i rekreacją rozwijała się bardzo intensywnie, przy czym początkiem jej rozkwitu było zainteresowanie góralską architekturą tradycyjną, charakterystyczną dla tego regionu. W tej mierze najbardziej wyrazista była forma szałasu pasterskiego, którego strome i płaskie dachy oraz ciekawe kształty stały się inspiracją dla wielu schronisk górskich na świecie, w tym również w Polsce. Architektura' schronisk w Polsce jest również najbliższa formą do szałasów, które od wieków stanowiły schronienie dla ludności zamieszkującej tereny górskie, głównie dla sezonowych pasterzy, pracujących przy wypasie owiec albo bydła. Równie ciekawe obiekty nawiązujące stylistycznie do szałasów pasterskich można napotkać np. w Alpach. Szałasy górskie - zarówno dawniej, jak i obecnie -służąschronieniu przed uciążliwymi warunkami atmosferycznymi oraz są miejscem pracy. Pasterze korzystali z nich do produkcji pożywienia oraz prac związanych z wyprawianiem skór. Z tego typu schronień korzystano przede wszystkim w okresie wiosenno-letnim. Opuszczone, służą niejednokrotnie turystom jako miejsca noclegu. W okresie II wojny światowej dawały schronienie uciekinierom, partyzantom czy kurierom. Obiekty górskie pozostają zatem także nieodłączną częścią historii, skrywając tajemnice i dramaty, które rozegrały się w górach. Dzięki opisanym przykładom jest widoczny ewolucyjny zarys rozwoju architektury górskiej od szałasu do schroniska (ryc. 6). Stosowanie tradycyjnej formy budownictwa pasterskiego, konserwującej swoje pierwotne rozwiązania muratorsko-ciesielskie, splata się z wprowadzaniem podwyższonych standardów mieszkaniowych i przekształcaniem obiektów w schroniska turystyczne i miejsca wypoczynku. Odchodzi się od rozwiązań zdeterminowanych podstawowymi potrzebami życiowymi, przede wszystkim zdobywaniem pożywienia, zmierzając do kreowania schronień o charakterze głównie komercyjnym, skoncentrowanych na turystyce i zadaniach rekreacyjnych. Modyfikacje te są inspirowane przede wszystkim odmiennymi potrzebami, pojawiającymi się wraz ze zmieniającym się duchem czasów oraz pomysłami wykorzystania już istniejących obiektów do nowych celów. s. 81-- 88 8

EN

Beginning from the 19th century mountain architecture bound with tourism and recreation developed very intensely. It began to flourish with rising interest in traditional mountain architecture, characteristic to the region. Here, the most distinct example is a shepherd's hut, whose steep and flat roofs and intriguing shapes became an inspiration for many mountain shelter-houses in the world, and also in Poland. Excellent carpentry know-how, at the turn of the 19lh and 20Ih centuries, influenced the durability and look of the shepherd's hut, slowly transforming it into a tourist object. The huts, situated in accessible glades, were given different architectonic and constructional forms than those localized in high mountain pastures and those above the forest border. Accessible material, such as wood and stones were used abundantly. The types of huts - stone shepherd's huts and other kinds, were slowly transformed into characteristic buildings - high mountain shelter-houses.

Słowa kluczowe

PL

architektura górska; szałasy górskie; schroniska turystyczne

EN

mountain architecture; shepherd's hut; shelter-house

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2006
• Tom: Nr 2(20)
• Strony: 81--88
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz.,

Twórcy

autor

Kronowski D.

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• [1] Buszko J., Wielka historia Polski, t. 8, Od niewoli do niepodległości, Fogra, Kraków 2000.
• [2] Kulig M., Architektura schronisk tatrzańskich, Neriton, Warszawa 2003.
• [3] Mokrzyński J., Architektura wolnego czasu. Arkady, Warszawa 1990.
• [4] Oppenheim J., Gentil-Tippenhauer, Pamięci zmarłych schronisk, „Wierchy" 1948, nr 18, s. 240.
• [5] Radwańska-Paryska Z., Paryski W.l I., Wielka encyklopedia tatrzańska, Wydawnictwo Górskie, Poronin 1995.
• [6] Szafer T.P., Tatrzańskie szałasy pasterskie". Warszawa 1961.
• [7] Smiałowski R., Architektura i budownictwo pasterskie w Tatrach Polskich, PWN, Kraków 1959.
• [8] Teka architektury współczesnej ziem górskich, praca zbiorowa pod redakcjąT.P. Szafera, Sezon, Kraków 1993.