Wybrane teatry rzymskie w Azji Mniejszej

• Autorzy: Golasz-Szołomicka H.

Warianty tytułu

EN

Selected Roman theatres in Asia Minor

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest przedstawienie nieznanych w literaturze polskiej teatrów rzymskich na terenie Azji Mniejszej. W trakcie badań prowadzonych przez międzynarodową misję Karola hrabiego Lanckorońskiego [15], potem przez Darię de Bernardi Ferrero [5] i innych badaczy [1], [3], [6], [17], [25] odsłonięto i przebadano na tym obszarze' wiele teatrów antycznych. Zachowały się one w różnym stanie. Z czasów hellenistycznych pozostały tylko dwa - w Priene, z ok. 350 r. p.n.e. [1], [5], [22] i Pergamonie z III wieku p.n.e. [1], [5], [25]. W okresie rzymskim rozbudowywano i przebudowywano inne teatry hellenistyczne, budowano także nowe obiekty, głównie w II w. n.e., a także w III-V w. Do analizy wybrano 6 dobrze zachowanych teatrów, które powstały na tym terenie dopiero w okresie panowania rzymskiego. Różnią się one między sobą planem, układem przestrzennym, rozwiązaniami architektonicznymi i konstrukcyjnymi. Odbiegają też znacznie od ukształtowania teatru rzymskiego, przedstawionego przez Witruwiusza . Autorka miała możność przeprowadzenia ogólnych badań architektonicznych teatrów; szczególnąuwagę zwróciła na zróżnicowane, rozbudowane systemy komunikacyjne. Dzięki życzliwości Pani Darii de Bernardi Ferrero możliwe się stało wykorzystanie rzutów i przekrojów teatrów zamieszczonych w jej pracy.

EN

The aim of the paper is to present Roman theatres in Asia Minor, which are not known in Polish literature. 6 well preserved theatres have been chosen for analysis. These theatres were created in this area during the Roman rule. They differ from each other in plan, spatial arrangement, architectonic and construction solutions. Also, they essen-tially depart from the shaping of the Roman theatre presented by Vitruvius [29]. Natural land slopes were utilized in all the objects to seat the audience, and according to need they were supplemented with stone constructions. As a result, only the theatre in Side was located in the centre of the town, on the outskirts - in Hierapolis and Aspendos, while the rest were situated far from the centre. Compared to Greek and Hellenistic theatres the communication system was changed and this facilitated the entrance and exit from the theatre. In objects, in which the audience was located on the natural slope, wide vaulted tunnels were constructed, some with ramps. The stage buildings were constructed on the plan of a rectangle with a rectangular proscenium. Side wings were raised only in Aspendos -paraskenions joining the stage with the cavea. In other objects the proscenium was embraced by walls at the sides, which in_Perge and Hierapolis reached the analema joining the audience with the building into one whole. The author had the possibility of carrying out general architectonic investigations of the theatres, and paid special attention to the differentiated, developed communication systems.

Słowa kluczowe

PL

początki teatrów; teatr rzymski; budynek sceniczny

EN

beginnings theaters; Roman theater; building stage

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2006
• Tom: Nr 2(20)
• Strony: 3--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz.

Twórcy

autor

Golasz-Szołomicka H.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Akurgal E., Ancient civilizations and ruins of Turkey, bm. 1990.
• [2] Akurgal E., Griechische und Römische Kunst in der Türkei, Monachium 1987.
• [3] Baran M., Maeandertal von Priene bis Hierapolis, Izmir, bd.
• [4] Benndorf O., Niemann G., Reisen in Südwestlichen Kleinasien I, Reisen in Lykien und Karten, Wiedeń 1884.
• [5] Bernardi Ferrero de D., Tealri classici in Asia Minore, t. 1-3, 5, Rzym 1966, 1969, 1970, 1974.
• [6] Bieber M., 77ie history of the Greek and Roman theater, New Jersey 1961 (1 wyd. 1939 r.).
• [7] Broniewski T., Historia architektury dla wszystkich, Wroclaw 1980.
• [8] Can T., Türkei, Wiege der Zivilisation, Istambuł 1994.
• [9] Carcopino J., Życie codzienne w Rzymie, Warszawa 1966.
• [10] Cornell T., Matthews J., Rzym, [w:] Wielkie kultury świata,Warszawa 1995.
• [11] Cramer J.A., A geographical and historical description of Asia Minor, Oksford 1832.
• [12] Encyklopedia sztuki starożytnej. Warszawa 1974.
• [13] Erdemgil S., Alpözen O., Pamphilie, Guide archéologique, Istambuł 1977.
• [14] Historia teatru, pod red. J.R. Browna, Warszawa 1999.
• [15] Lanckoroński K., hr., przy współudziale G. Niemanna i E. Petersena, Miasta Pamfili i Pizydyi, t. 1, Pamfila, Kraków 1890, t. 2, Pizydya, Kraków 1896.
• [16] Mala encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1966.
• [17] Mansel A.M., Die Ruinen von Side, Berlin 1963.
• [18] Müller W., Vogel G., Atlas architektury, t. 1, Warszawa 2003.
• [19] Müller-Wiener W., Greckie budownictwo antyczne, bm. 2004.
• [20] Plinius Secundus Maior (Pliniusz Starszy), Naturalis historlae (Historia naturalna), tum. I. i T. Zawadzcy, Wrocław 1961.
• [21] Polibiusz, Historlae, tłum. S. Hammer, Wrocław 1957.
• [22] Swiderkówna A., Hellenika, Warszawa 1974.
• [23] Stierlin H., Imperium Romanum, Architektura Świata, Warszawa 1997.
• [24] Strabon, Geografia w 17 knigach, Leningrad 1964.
• [25] Schede M., Die Ruinen von Priene, Berlin 1964.
• [26] Toksöz C, Anclent eitles of Western Anatolla, Istambuł 1979.
• [27] Toksöz C, Pamukkale, Hierapolis, Denizli 1995.
• [28] Turkey - A Phaldon cultural ąulde, bm. 1989.
• [29] Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, Warszawa 1956.