Koszty środowiskowe w rachunku kosztów funkcjonowania kopalni węgla kamiennego

• Autorzy: Piontek B.

Warianty tytułu

EN

Environmental costs in the calculation of hard coal mine functioning costs

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Problematyka kosztów środowiskowych w rachunku kosztów działalności gospodarczej należy do kluczowych zagadnień związanych z ochroną środowiska. Człowiek zaspokajając swoje potrzeby, zawsze lub prawie zawsze, korzysta z trzech rodzajów kapitału: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego. W procesie gospodarowania istotne jest, aby jeden kapitał nie był powiększany, czy też angażowany kosztem drugiego - a w przedmiocie niniejszej pracy - kosztem kapitału przyrodniczego. Dążenie do kształtowania właściwych proporcji dotyczących zużywania kapitału przyrodniczego w procesie wytwarzania produktów i usług jest zadaniem jakie stoi przed rachunkiem kosztów środowiskowych. Przedmiotem i celem niniejszego artykułu jest określenie miejsca kosztów środowiskowych w rachunku kosztów działalności sektora górnictwa węgla kamiennego, a przede wszystkim odpowiedź na pytanie, czy koszty środowiskowe w rachunku kosztów funkcjonowania kopalni są odzwierciedlane w sposób właściwy, odpowiadający sferze realnej, w której koszty te powstają i są ponoszone. W niniejszym artykule przyjmuje się następującą hipotezę badawczą: W rachunkowości jednostek gospodarczych - na obecnym etapie badań - nie prowadzi się rachunku kosztów środowiskowych umożliwiającego analizę tych kosztów i efektywne wybory. Kategoria ta jest wyłącznie pojęciem literaturowym i nie znajduje umocowania w unormowaniach prawnych. Aktualnie w praktyce koszty środowiskowe ujmowane są w rachunku kosztów funkcjonowania kopalni w sposób cząstkowy i nie zawsze odzwierciedlający ich rangę. Niniejszy artykuł ma charakter interdyscyplinarny, gdyż dotyczy problematyki stanowiącej przedmiot zainteresowania zarówno rachunkowości, jaki ekonomii środowiskowej. Sformułowane na bazie niniejszych rozważań wnioski potwierdzają prawdziwość przyjętej hipotezy badawczej. Koszty środowiskowe jako składowa kategorii efektywności Powszechnie środowisko przyrodnicze było i jest rozumiane jako swoistego rodzaju naturalny kapitał : "habitat" człowieka, źródło materii, energii, zbiornik odpadów bytowych i produkcyjnych. Dodatkowo i nierzadko zakłada się nieograniczoną wydajność środowiska oraz nieograniczoną jego pojemność do przyjmowania odpadów. Zasoby przyrody do niedawna rozumiane były jako dobra wolne, tj. powszechnie dostępne i gotowe do użytkowania bez ponoszenia nakładów na ich pozyskanie. Skutkiem takiego podejścia jest wiele występujących zagrożeń zarówno dla środowiska, jak i życia samego człowieka. Zjawisko takie syntetycznie określane jest mianem rozwoju niezrównoważonego, który charakteryzuje się naruszaniem proporcji między angażowaniem i zużywaniem w procesie gospodarowania poszczególnych rodzajów kapitału: uprzedmiotowionego, ludzkiego i przyrodniczego. Wartościowym odbiciem proporcji odzwierciedlających zużywanie poszczególnych rodzajów kapitału są ponoszone koszty i straty, których rozpoznanie i określenie posiada kluczowe znaczenie dla rachunku kosztów środowiskowych. Na obecnym etapie badań pojęcia koszty i straty środowiskowe nie są jednoznacznie zdefiniowane. Trudności wynikają przede wszystkim z ich złożonego charakteru. Punktem wyjścia do dalszych rozważań są straty środowiskowe. Działalność człowieka - bez względu na jej rodzaj - odznacza się wpływem na środowisko. Pozbawiona kontroli przeciwdziałania negatywnemu wpływowi na środowisko narusza równowagę środowiska, co prowadzi do powstawania szeregu rodzajów strat. Ekonomiczna definicja rozumie stratę jako ubytek wartości, ubytek środków rzeczowych, nieekwiwalentne zmniejszenie zasobów dóbr będące uświadomionym, niezamierzonym lub w danych warunkach nieuniknionym skutkiem działalności produkcyjnej albo też następstwem działania sił przyrody. Straty środowiskowe w ujęciu globalnym są stratami społecznymi. Straty społeczne to te negatywne zjawiska, które mają znaczenie dla gospodarki narodowej jako całości, a w szczególności zjawiska obniżające poziom zaspokajania potrzeb społecznych i poziom jakości życia, ponoszone przez całe społeczeństwo [24, s.72]. Pojęcie strat środowiskowych jest zagadnieniem szerokim i zjawiskiem zarówno globalnym, jak i w wymiarze podmiotów gospodarujących.

EN

Topic and aim of this paper is an answer to the question: are environmental costs in a mine functioning costs reflected in an actual way, suitable for the real sphere, where those costs arise and are borne. In this paper it is assumed that: In the accountancy of economic units - in the present stage of investigation - calculation of environmental costs, allowing analysis of those costs and efficient choices, is not done. This category is exclusively a literature conception and is not placed in the legal standards. At present, in practice, environmental costs are present in the calculation of mine functioning costs in a partial way and not always reflecting their importance. Environmental cost issues in the cost calculation of economical activity is the key issue connected with environment protection. Human satisfying his needs always or almost always, uses three kinds of capital: economical, human and environmental. It is important in the management that one capital is not enlarged or engaged at the cost of the other especially the environmental capital. This is the subject of this paper. Aspiration for shaping right proportions concerning the environmental capital usage during the process of products and services creation is a task that environmental costs calculation has to fulfil. Analysis of environmental costs calculation done in this paper leads to the following conclusions: There are two kinds of environmental costs calculation: in the macroeconomical dimension (global) and in the microeconomical dimension (individual), i.e. economic entities. Calculation in global dimension was made among other for exploitation of hard coal deposits in the area of former Katowice Province. Realisation of ecological efficiency assumes running environmental calculation costs in the global scale. Running environmental costs calculation in the individual dimension has no reflection in any legal acts. You can for sure say, that environmental costs calculation issues is first of all literature issue. Methodology concerning environmental cost calculation as well as database allowing running such calculation requires further improvement. Conducted research shows, that on the current stage there is no environmental costs calculation in the individual dimension. There are only environmental costs in the cost calculation of the economical entities activity. Environmental costs in hard coal mines activity have a significant role in the mine's plan of accounts used in hard coal mines. They find more and more wide reflection in comparison with costs calculations of activity of other branches. But the way that environmental costs are recorded in hard coal mines causes that these costs are not properly separated. They are only recorded on the analytical accounts, and there are no synthetic accounts concerning environmental costs. Nowadays these costs are not treated as components of calculations, which make possible improvement of efficiency of management in hard coal mines and companies, which belong to other branches. This issue will be important for the proper functioning of our companies on the markets of the European Community.

Słowa kluczowe

PL

kopalnia węgla kamiennego; rachunek kosztów; koszty środowiskowe; straty środowiskowe; straty społeczne

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 1999
• Tom: Tom 1
• Strony: 157--204
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz.

Twórcy

autor

Piontek B.

• Akademia Ekonomiczna, Katowice