Kamień w budowlach Krakowskich Benedyktynów

• Autorzy: Bromowicz J. , Magiera J.

Warianty tytułu

EN

Building stones in the Benedictine abbey Tyniec in Krakow

• Konferencja: Kruszywa mineralne. Surowce-rynek-technologie-jakość. Szklarska Poręba, 18-20 kwietnia 2007 r.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W trakcie badań kamieni wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa zwrócono uwagę na podobieństwo materiału użytego do budowy romańskiego kościoła św. Gereona na Wawelu i kościoła klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Są to dosyć zwięzłe, wapniste, porowate piaskowce o zróżnicowanym uziarnieniu i charakterystycznej laminacji. Specyficzny dla nich jest zawsze spory udział fragmentów igieł gąbek oraz spoiwo o zmiennym udziale krzemionki, węglanów i minerałów ilastych. Są to piaskowce karpackie z warstw gazowych, które najbliżej Krakowa odsłaniają się w okolicy Wieliczki. Różne są wymiary piaskowcowych kształtek Użytych w murach obu kościołów. W kościele tynieckim ponadto bardziej staranny jest sposób wykonania naziemnych murów apsyd w porównaniu z murami sąsiadującego prezbiterium, w ktorym można się dopatrzyć ponownego użycia kamienia. Jest wielce prawdopodobne, że kościoł św. Gereona był obsługiwany przez Benedyktynow przed fundacją tynieckiego klasztoru, a analiza materiałow kamiennych pozwala na przypuszczenie, że do budowy klasztoru użyto powtornie materiały kamienne pochodzące z budowli wawelskich. Istotne w powyzszych rozważaniach jest także to, że zarowno budowla wawelska, jak i tyniecka zostały wzniesione na wychodniach wapieni jurajskich, stanowiących typowy materiał kamienny romańskich budowli Krakowa, a mimo to zastosowano w nich piaskowiec.

EN

Investigations on early mediaeval edifices in Krakow revealed striking similarities of building stones used for the construction of romanesque St. Gereon's church on the Wawel hill and the Benedictins abbey church in Tyniec, located ca. 10 km further West. The sandstone used there is moderately compact, calcareous, porous and fine- to coarse grained and reveal very characteristic lamination. Also characteristic is significant content of sponge spicules and matrix rich in silica, carbonates and clay minerals. The sandstone comes from the gaize beds (lower cretaceous), that occur in the vicinity of Wieliczka, just ca. 20 km SE of Krakow. Despite mineral and petrographic similarities, the size of stone bricks used in both edifices varies. Moreover, the walls of the apse in the Tyniec Abbey are built more carefully than walls of the presbytery nearby. This suggests that stones in the presbytery were taken from an older building and applied again. It seems probable that Benedictines had used St. Gereon's church on the Wawel before the Abbey was founded. When the time came for the construction of the Abbey, the stones taken from some Wawel ruined buildings were reused. It is striking, that despite the fact that both edifices are located atop the limestone rock, otherwise very popular building material in the Krakow region, the sandstone (not quite local) was used for their construction.

Słowa kluczowe

PL

budownictwo romańskie; Kraków; piaskowce gezowe

EN

building stones; construction of romanesque; gaize beds

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 119, nr 48
• Strony: 13--27
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz.,

Twórcy

autor

Bromowicz J.

autor

Magiera J.

• AGH, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, 30-059 Krakow, al. Mickiewicza 30

Bibliografia

• [1] BOBER L. BADAK J. KITA-BADAK M., 0 możliwości wykorzystania piaskowców z warstw gazowych między Mogilanami a Wieliczką, Kwart. Geol., 1961, 5, 3.
• [2] FIRLET J., PIANOWSKI Z., Wyniki badań archeologicznych w rejonie katedry i pałacu królewskiego na Wawelu (1981-1994), Acta Archeologica Waweliana, t. 2, 1998, 105-118.
• [3] KALINOWSKI L., Zabytki rzeźby romańskiej w opactwie tynieckim. Folia Historiae Artium (1971), t. 6/7, 137-173.
• [4] LABUDA G., Kto i kiedy ufundował klasztor w Tyńcu, [w:] Benedyktyni tynieccy w średniowieczu, Materiały z Sesji Naukowej Wawel-Tyniec, 13-15. 10. 1994, Wyd. Benedyktynów, Kraków 1995, 23-39.
• [5] LENCZYK G., Wyniki dotychczasowych badań na Tyńcu pow. Kraków. Materiały Starożytne, R. 1, 1956. 7-19.
• [6] MAGIERA J., Piaskowce z warstw gezowych, [w:] C. Peszat (red.), Piaskowce karpackie, ich znaczenie surowcowe i perspektywy wykorzystania. Geologia, Kw. Zesz. Nauk. AGH. 1976 - 2.2.
• [7] NOGIEĆ-CZEPIELOWA E., Pozostałości dekoracji rzeźbiarskiej I katedry wawelskiej. Folia Historiae Artium, 1974. t. 10, 5-36.
• [8] PIANOWSKI Z., „Sedes regni principales" Wawel i inne rezydencje piastowskie do połowy XIII wieku na tle europejskim, PKr., s. Architektura Monografia 178, 1994 s. 217.
• [9] SZYSZKO-BOHUSZ A., Opactwo Tynieckie. Tygodnik Powszechny. 1947, R. 3, nr 16, 6-7.
• [10] ŻUROWSKA K., Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu, Folia Historiae Artium. 1971, t. 6/7, 49-119.
• [11] ŻUROWSKA K.. Romańskie detale architektoniczne i fragmenty rzeźb odnalezione w Tyńcu wiatach 1970-1980, [w:] Symbolae historiae artium. Studia z historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane. Warszawa 1986, 111-119.
• [12] ŻUROWSKA K.. Romański kościół i klasztor Benedyktynów w Tyńcu na tle architektury piastowskiej Xl wieku, [w:] Benedyktyni tynieccy w średniowieczu. Mat. Sesji Naukowej Wawel-Tyniec, 13-15. 10. 1994, Wyd. Benedyktynów, Kraków 1995, 185-197.