Rola warstwy afektywnej w doświadczeniu muzealnym. Narracja o zagładzie we współczesnym muzeum historycznym

• Autorzy: Nieroba E.

Warianty tytułu

EN

Role of emotional layer in museum experience. Narration on the holocaust in contemporary historical museum

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Punktem wyjścia rozważań są koncepcje Pierra Nory oraz Alison Landsberg. Odchodzenie bezpośrednich świadków historii zdaniem P. Nory zrzuca na instytucje archiwizujące (w tym na muzea) obowiązek magazynowania śladów przeszłości. Natomiast A. Landsberg obnaża postępujący proces uzależniania się mechanizmów kształtowania pamięci we współczesnym społeczeństwie od najnowszych technologii i produktów popkultury. Muzea Holokaustu poszukują adekwatnego języka mówienia o Zagładzie w sytuacji, gdy podobnie jak inne instytucje muzealne muszą dopasować się do nowych oczekiwań odbiorców i dostosować swoją przestrzeń i sposób eksponowania do aktualnych warunków kulturowych. W szerszy nurt zmian kulturowych wpisać możemy proces deprofesjonalizacji pamięci oraz nowy paradygmat zdobywania wiedzy. Wyniki badań empirycznych dowodzą, że odbiorca nie oczekuje jedynie intelektualnego kontaktu z przeszłością; najbardziej pożądaną formą poznania minionych wydarzeń jest przekroczenie biernej granicy obserwacji oraz pragnienie zmysłowego doznania historii. W tej perspektywie Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau jako fizyczny ślad przeszłości, zgodnie z koncepcją Aleidy Assmann o "pamięci miejsca", gwarantuje doznania zmysłowe i afektywne. W dalszej części artykułu przedstawiono strategie wykorzystywania produktów popkulturowych do przetwarzania i opisywania wydarzeń historycznych, sposoby organizowania przestrzeni muzealnej oddziałującej na emocje i wyobraźnię odbiorcy, zachęcającej do indywidualnego odkrywania historii oraz związane z tym obawy przed banalizacją i trywializacją przekazu.

EN

The starting point for the discussion are the concepts of Pierre Nora and Alison Landsberg. According to P. Nora, the passing away of eyewitnesses to history transfers the obligation to store the traces of the past onto archiving institutions (including museums). A. Landsberg, in turn, reveals the process in which the mechanisms of memory shaping in the contemporary society become dependent on the state-of-the-art technologies and pop-culture products. Museums of the Holocaust are searching for an appropriate language to talk about the Holocaust in a situation where, like other museum institutions, they have to adjust to the new expectations of the audience, and tailor their space and ways of exhibition to the current cultural conditions and new means of learning. Empirical investigations have proven that nowadays receivers do not merely expect to approach the past intellectually, but also to cross the passive boundary of observation, and desire to have sensual experience of history. From this perspective, the Auschwitz-Birkenau Memorial and Museum as a physical trace of the past, in accordance with Aleida Assmann's concept of "a memory of place", provides the visitors with sensual and emotional experience. In its further part, the article presents strategies for using the products of popular culture for processing and describing historical events, the ways of organizing museum space which affects the emotions and the imagination of receivers and invites them to discover history for themselves. Also, it discusses the resulting concerns about the potential trivialization of the communicated message.

Słowa kluczowe

PL

zagłada; muzeum historyczne; pamięć społeczna; kultura popularna; emocje

EN

holocaust; historical museums; social memory; aesthetization of past; commemorative practices

• Wydawca: Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki
• Rocznik: 2012
• Tom: Nr 3
• Strony: 171--185
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz.

Twórcy

autor

Nieroba E.

• Instytut Socjologii, Uniwersytet Opolski,

Bibliografia

• 1. Ankersmit, F., Historiografia i postmodernizm, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, pod red. R. Nycz, Wydawnictwo Baran i Suszyński, Kraków 1997, s. 159.
• 2. Ankersmit, F., Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, Universitas, Kraków 2004, s. 213.
• 3. Assmann, A., Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, pod red. M. Saryusz-Wolska, Universitas, Kraków 2009, s. 113-114.
• 4. Assmann, J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 68.
• 5. Baer, A., Consuming history and memory through mass media products, [w:] “European Journal of Cultural Studies”, nr 4/2001 (4), s. 495.
• 6. Baudrillard, J., Symulakry i symulacja, Sic!, Warszawa 2005, s. 16.
• 7. Bauman, Z., Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Instytut Kultury, Warszawa 1994, s. 32.
• 8. Benjamin, W., Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej,[w:] Twórca jako wytwórca, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1975, s. 205-207.
• 9. Burszta, W. J., W. Kuligowski, W., Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2005, s. 67.
• 10. Clifford, J., Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000, s. 237.
• 11. Czuj, Ł., współautor aranżacji plastyczno-multimedialnej wystawy, za: B. Piłat, Wystawa w Muzeum Fabryka Schindlera została otwarta, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://krakow. gazeta.pl/krakow/1,35796,8000336,Wystawa_w_Muzeum_Fabryka_Schindlera_zostala_otwarta.html?as=1&startsz=x.
• 12. Duncan, C., Muzeum sztuki jako rytuał, [w:] Muzeum sztuki. Antologia, pod red. M. Popczyk, Universitas, Kraków 2005, s. 295.
• 13. Ekstaza pamięci, Z Arturem Żmijewskim rozmawia Rafał Jakubowicz, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://www.magazyn.c22.eu/archiwum/teksty_internet_arch_all/archiwum_ teksty_ online_35.htm.
• 14. Epoka upamiętniania. Rozmowa z Pierrem Nora, [w:] J. Żakowski, Rewanż pamięci, Sic!, Warszawa 2002, s. 66.
• 15. Gumbrecht, H. U., Użyteczność historii (uobecnienie i odkupienie), [w:] Pamięć, etyka i historia. Angloamerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych (Antologia przekładów), pod red. E. Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006, s. 118.
• 16. Herbert, Z., Labirynt nad morzem, [w:] „Zeszyty Literackie”, Warszawa 2000, s. 29.
• 17. Hirsch, M., Surviving Images: Holocaust Photographs and the War of Postmemory, [w:] “The Yale Journal of Criticism”, nr 14/2001, s. 9.
• 18. Hirsch, M., The Generation of Postmemory, [w:] “Poetics Today”, 2008, nr 29/2001, s. 107;
• 19. Jarecka, U., Groza wojny jako atrakcja turystyczna, [w:] „Kultura Współczesna”, nr 3/2010, s. 76.
• 20. Kertész, I., Język na wygnaniu, W.A.B., Warszawa 2004, s. 123
• 21. Kirshenblatt-Gimblett, B., The museum as catalyst, s. 5-6, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://www.nyu.edu/classes/bkg/web/vadstena.pdf.
• 22. Kowalczyk, I., Estetyzowanie Holocaustu, [w:] „Obieg”, 2008, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://www.obieg.pl/artmix/4139.
• 23. Krajewski, M., Kultury kultury popularnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2005, s. 210.
• 24. Krzemińska, K., Kicz w kinie holokaustowym, [w:] „Zagłada Żydów. Studia i materiały” nr 6/2010, s. 60.
• 25. Kursa, M., Muzeum Schindlera oblegają tłumy turystów, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,35798,8259629,Muzeum_Schindlera_oblegaja_tlumy_turystow.html.
• 26. Kwiatkowski, P. T., Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008, s. 192.
• 27. Landsberg, A., Prosthetic Memory. The Transformation of American Remembrance in the Age of Mass Culture, Columbia University Press, New York, Chichester West Sussex 2004, s. 1-4.
• 28. M. Saryusz-Wolska, Turystyka uwikłana w pamięć zbiorową, [w:] „Kultura Współczesna”, nr 3/2010, s. 68.
• 29. Marshman, S., From the Margins to the Mainstream? Representations of the Holocaust in Popular Culture, [w:] “eSharp”, issue 6:1.
• 30. Melosik, Z., Tożsamość, ciało i władza. Teksty kulturowe jako (kon)teksty pedagogiczne, Poznań-Toruń 1996, s. 29.
• 31. Nora, P., Między pamięcią a historią. Les lieux de Mémoire, [w:] “Tytuł roboczy: archiwum”, nr 2/2009, Warszawa 2009, s. 7.
• 32. Pękala, T., Estetyczne doświadczenie przeszłości, [w:] Nowoczesność jako doświadczenie: dyscypliny – paradygmaty – dyskursy, pod red. A. Zeidler-Janiszewska, R. Nycz, Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa 2008
• 33. Popczyk, M., Estetyczne przestrzenie ekspozycji muzealnych. Artefakty przyrody i dzieła sztuki, Universitas, Kraków 2008, s. 41.
• 34. Ricoeur, P., Pamięć, historia, zapomnienie, Universitas, Kraków 2006, s. 117-118.
• 35. Schouten, F., The Process of Authenticating Souvenirs, [w:] Cultural Tourism in Changing World. Politics, Participation and (Re)presentation, pod red. M.K. Smith, M. Robinson, Channel View Publications, b.m.w. 2006, s. 192.
• 36. Struk, J., Holokaust w fotografiach. Interpretacja dowodów, Prószyński i S-ka, Warszawa 2007, s. 257.
• 37. Sturken, M., Memory, consumerism and media: Reflections on the emergence of the field, “Memory Studies” 2008, vol. 1, s. 75, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://mss.sagepub.com/content/1/1/73.
• 38. Szpociński, A., O współczesnej kulturze historycznej Polaków, [w:] Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, pod red. B. Korzeniewski, Wydawnictwo Instytut Zachodniego, Poznań 2007, s. 32.
• 39. Tanaś, S., Tanatoturystyka – kontrowersyjne oblicze turystyki kulturowej, [w:] „Pererginus Cracoviensis”, 2006, z. 17, s. 85, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://www.turyzm.edu.pl/pdf/SlTa1.pdf.
• 40. Wieczorkiewicz, A., Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Universitas, Kraków 2008, s. 49.
• 41. Ziębińska-Witek, A., Wizualizacja pamięci – upamiętnianie Zagłady w muzeach, s. 5, [online]. [dostęp: 2011]. Dostępny w Internecie: http://jazon.hist.uj.edu.pl/zjazd/materialy/ziebinska.pdf