Kamień w architekturze a geoturystyka miejska - przykłady z terenu Wrocławia

• Autorzy: Zagożdżon P. P. , Śpiewak. A.

Warianty tytułu

EN

A stone in architecture and city geotourism - examples from Wrocław

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono dwie przykładowe trasy geoturystyczne możliwe do zaaranżowania w północnej części śródmieścia Wrocławia. W ich ramach możliwe jest zapoznanie się z ponad pięćdziesięcioma odmianami skał magmowych, osadowych i metamorficznych, zmiennością ich struktur, tekstur, składu mineralnego, barw itd. Bardziej szczegółowe obserwacje pozwalają na przybliżenie zaskakująco szerokiego wachlarza zjawisk geologicznych, których relikty widoczne są na doskonale dostępnych powierzchniach kamienia. Liczne stanowiska umożliwiają ukazanie zagadnień związanych z ewolucją magm i etapami formowania się intruzji magmowych (szliry, enklawy, skały żyłowe), czy zróżnicowania skał metamorficznych, w zależności od rodzaju protolitu i warunków metamorfozy. Podobnie, dostępne do obserwacji skały osadowe pozwalają na przybliżenie zróżnicowania środowisk depozycyjnych, warstwowań sedymentacyjnych, zjawisk diagenetycznych - np. fosylizacji szczątków organicznych. Widoczne są również różnorodne deformacje tektoniczne (uskoki i brekcje uskokowe, czy strefy ścinania w warunkach podatnych). Zauważa się też liczne przejawy wietrzenia i deterioracji, wywołane niekiedy nietypowymi czynnikami, takimi jak długotrwałe użytkowanie płyt chodnikowych, czy ostrzał artyleryjski z okresu II wojny światowej. W ramach proponowanych tras geoturystycznych prezentować można także zagadnienia z zakresu eksploatacji i obróbki kamienia blocznego, a także jego aplikacji w sztuce (rzeźba historyczna i współczesna). Przedstawione wyniki potwierdzają szerokie możliwości wykorzystania budowlanych materiałów kamiennych stosowanych w obiektach architektonicznych Wrocławia jako bazy dla intensywnego rozwoju geoturystyki miejskiej. Ta nowa forma aktywnego wypoczynku może przyczynić się do nowatorskiej promocji naszego miasta, jak i zajmującej popularyzacji wiedzy z zakresu nauk o Ziemi.

EN

The paper presents two city-geotourist routes possible to arrange in the northern part of downtown Wroclaw. They allow observation over fifty varieties of igneous, sedimentary, and metamorphic rocks, variations of their textures, mineral composition, colors, etc. More detailed observations show a surprisingly wide range of geological phenomena clearly visible on stone surfaces. Many observation sites allow to present the problems related to the evolution of magmas and the stages of formation of intrusions (streaks, enclaves, vein rocks), or differentiation of metamorphic rocks, depending on the type of protolith and conditions of metamorphosis. Sedimentary rocks, available to observe, show diversity of depositional environments, sedimentary bedding, diagenetic phenomena - such as fossilization of organic remains. Various tectonic deformations, like faults (partly with breccias) or ductile shear zones are also visible. Numerous manifestations of weathering and deterioration (sometimes caused by unusual factors such as long-term use of paving stones, or the bombardment of World War II) are also noted. The proposed geotourist routes allow to show problems of exploitation and processing of block stone, and its application in art (sculpture historical and contemporary). The presented results confirm the great scope for stone materials, used in architectural objects of Wroclaw, as a base for intensive development of city-geotourism. This new form of active recreation can contribute to the innovative promotion of our city, as well as the unusual popularization of the Earth sciences.

Słowa kluczowe

PL

geoturystyka miejska; Wrocław; kamień architektoniczny; geologia

EN

urban geotourism; Wrocław; architectural stone; geology

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały
• Rocznik: 2011
• Tom: Vol. 133, nr 40
• Strony: 123--143
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz.

Twórcy

autor

Zagożdżon P. P.

autor

Śpiewak. A.

• Politechnika Wrocławska, Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii, Instytut Górnictwa, pl. Teatralny 2, 50-051 Wrocław.

Bibliografia

• 1. AJCHEL J., 2004, Kamienny Kraków: spojrzenie geologa, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.
• 2. ANTKOWIAK Z., 1991, Kościoły Wrocławia, Wyd. Muz. Archidiec. we Wrocławiu, Wrocław.
• 3. GRODZICKI A., KRYZA G., KRYZA R., WALENDOWSKI H., 2003, „Petroarchitecture” – past and recent usage of building stone in the University of Wrocław architectonic assemblage, Pr. Spec. PTMin, z. 22, 66–69.
• 4. HARASIMOWICZ J. (red.), 1997, Atlas architektury Wrocławia. Tom I, II, Wyd. Dolnośl. Wrocław.
• 5. KORZENIOWSKI J.I., 2001, Kamień w architekturze i rzeźbie Wrocławia, Świat Kamienia, nr 5 (12), 24–27.
• 6. KRYZA R., 2008, Atlas kamieni naturalnych dostępnych na rynku polskim, Wyd. IV. Wyd. P.H.U., „h. g. BRAUNE”.
• 7. LORENC M.W., MAZUREK S., 2007, Wykorzystać kamień, Wyd. JASA, Wrocław.
• 8. LUIGI A., 2011, witryna internetowa przedsiębiorstwa, www.antolini.it
• 9. MICHNIEWICZ J., 1996, Niszczenie górnokredowych piaskowców ciosowych w zabytkach Wrocławia pod wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych, Przegl. Geol., vol. 44, nr 3, 271–274.
• 10. OPIOŁA W., 2009, Polska kamienna, Świat Kamienia, nr 6 (61), 150–157.
• 11. PIVKO D., 2005a, Urban Geology and Historical Sites in Bratislava, Geoturystyka, 2, 39–46.
• 12. PIVKO D., 2005b, The World’s most popular Granites. Updated and extended to 180 Granites, www.findstone.com – witryna internetowa przedsiębiorstwa FindStone.
• 13. PRELL M., ZAGOŻDŻON K.D., 2011, Kamień naturalny w wybranych obiektach handlowych Wrocławia, Pr. Nauk. Inst. Górn. PWr., XVI (przyjęte do druku).
• 14. SŁOMKA T., KICIŃSKA-ŚWIDERSKA A., 2004, Geoturystyka – podstawowe pojęcia, Geoturystyka, nr 1, 5–7.
• 15. ŚPIEWAK A., 2011, Charakterystyka kamienia wykorzystanego w obiektach architektonicznych centrum Wrocławia – obszar północny, Projekt inżynierski, Arch. Wydz. Geoinż., Górn. i Geol. PWr.
• 16. TOŁKANOWICZ E., 2009a, Miejska geologia – metro warszawskie, http://www.pgi.gov.pl/ – witryna internetowa Państwowego Instytutu Geologicznego, zakładka: Geoturystyka/Miejska geologia.
• 17. TOŁKANOWICZ E., 2009b, Miejska geologia – Arkadia, http://www.pgi.gov.pl/ – witryna internetowa Państwowego Instytutu Geologicznego, zakładka: Geoturystyka/Miejska geologia.
• 18. WALENDOWSKI H., 2009, Spacerem po Poznaniu, Nowy Kamieniarz, 43, nr 7, 30–38.
• 19. WALENDOWSKI H., 2010, Poznaj Poznań, Nowy Kamieniarz, 50, nr 7, 78–83.
• 20. WIELICZKO M. (red.), 2010, Od A-1 do C-12. Sto lat budowania Politechniki, Pryzmat, Pismo Inform. PWr., Numer specjalny, 1/2010.
• 21. WYSOCKI P., 2008, Globalna scenografia naszego życia, Świat Kamienia, nr 6 (55), 42–45.
• 22. WYSOCKI P., 2009, Czy stuletni budynek może nas jeszcze czegoś nauczyć?, Świat Kamienia, 1 (56), 38–42.
• 23. ZAGOŻDŻON P.P. 2008b, Kryształy, czyli kalejdoskop barw i form („wrocławskie” granity część 2). Nowy Kamieniarz, 35, nr 6, 64–66.
• 24. ZAGOŻDŻON P.P., 2008a, „Wrocławskie granity”, czyli jak się można uczyć geologii na ulicach wielkiego miasta, Nowy Kamieniarz, 34, nr 5, 64–66.
• 25. ZAGOŻDŻON P.P., 2008c. Kręte ścieżki aktu stworzenia („wrocławskie” granity część 3). Nowy Kamieniarz, 36, nr 7, 76–78.
• 26. ZAGOŻDŻON P.P., 2009a. Barwna starość („wrocławskie” granity część 4). Nowy Kamieniarz, 38, nr 2, 54–55.
• 27. ZAGOŻDŻON P.P., 2009b. Kamień w architekturze a „architektura” kamienia. Nowy Kamieniarz, 43, nr 7, 64–74.
• 28. ZAGOŻDŻON P.P., ZAGOŻDŻON K.D. 2009, Miękki, ale piękne (wapienie „wrocławskie”), Nowy Kamieniarz, 40, nr 4, 70–72.
• 29. ZAGOŻDŻON P.P., ZAGOŻDŻON K.D., 2010, Elementy architektury Wrocławia jako geologiczne zaplecze edukacyjne, Referat wygłoszony na posiedzeniu Wrocł. Oddz. PTG., 14.01.2010 r.