Pochodzenie kamienia z kolumn krypty św. Leonarda na Wawelu

• Autorzy: Bromowicz J.

Warianty tytułu

EN

The origin of stone from columns in the st. Leonard's crypt (the Wawel Cathedral)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Krypta św. Leonarda stanowi najlepiej zachowany fragment romańskiej Katedry konsekrowanej w r. 1142. Posiada trzy nawy, oddzielone od siebie ośmioma kolumnami, w dwóch rzędach. Trzony tych kolumn wykonane z jednolitych bloków piaskowcowych mają różne, sięgające ponad 40 cm średnice i jednakowe wysokości 187 cm. Są zapewne najstarszymi w Polsce zachowanymi elementami kamiennymi o takiej wielkości. Skład materiału okruchowego, więźba skały, spoiwo, znaczna porowatość, a przede wszystkim bardzo gruboławicowe wykształcenie piaskowców, konieczne dla uzyskania kolumn, pozwalają z dużym prawdopodobieństwem określić opisywany piaskowiec jako istebniański.

EN

The St. Leonard's crypt is the best preserved fragment of Romanesque Cathedral, consecrated in year 1142 on the Wawel Hill. It consists of three naves, separated from each other by eight columns arranged in two rows. Ali shafts, made of homogeneous sandstone blocks, have different diameter of more than 40 centimetres and identical height of 187 centimetres. They are probably the oldest stone elements of such size preserved in Poland. Different size of columns is connected probably with the difficulty of gaining similar blocks big enough to form desirable columns. The most striking ones have been placed close to the alter. Such elements of examined rock as mineral components, texture and structure, cement, high porosity and its very thick-bedded development essential for extraction of columns, lets one to determine it as the Istebna sandstone with high plausibility. Blocks indispensable for making shafts, have been extracted probably from rocky outcrops typical for Istebna beds.

Słowa kluczowe

PL

Wawel; krypta św. Leonarda; kolumny romańskie; piaskowce

EN

origin of stone; St. Leonard's Crypt

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 125, nr 35
• Strony: 19--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz.

Twórcy

autor

Bromowicz J.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, Zakład Geologii Złożowej i Górniczej, 30-059 Kraków, al. Mickiewicza 30

Bibliografia

• [1] ALEXANDROWICZ Z., Skałki piaskowcowe zachodnich Karpat fliszowych, Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN w Krakowie, 1978, nr 113, 5-87.
• [2] ALEXANDROWICZ Z., Optymalny system ochrony skałek w Polsce, Ochrona Przyrody, 1990, nr 47, 277-308.
• [3] BOCHNAK A., Grób biskupa Maura w krypcie św. Leonarda na Wawelu, Rocznik Krakowski, 1938, t. 30, 239-248.
• [4] BOCHNAK A., Najstarsze budowle wawelskie, [w:] Prace z dziejów polski feudalnej ofiarowane Romanowi Gródeckiemu, Warszawa, 1960, 100-106.
• [5] BROMOWICZ J., KARWACKI A., Geologiczne podstawy klasyfikacji bloczności złóż kamieni budowlanych, Prz. Geol., 1982, nr 4, 173-175'.
• [6] BROMOWICZ J., MAGIERA J., Geologiczno-górnicza problematyka złóż kamienia dla budowli wczesnośredniowiecznego Krakowa, Górn. Odkr. 2008, nr 2-3, 62-71.
• [7] BURTAN J., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Wieliczka, Wyd. PIG, Warszawa 1954.
• [8] FIRLET J., PIANOWSKI Z., Sprawozdanie z badań w podziemiach katedry wawelskiej 1981-1983 r. Odkrycie kościoła przedromańskiego. Stan badań nad wczesnośredniowiecznymi kościołami katedralnymi na Wawelu, Sprawozdania Archeologiczne, 1985, r. 37, 169-179.
• [9] FIRLET J., PIANOWSKI Z., Przemiany architektury rezydencji monarszej oraz katedry na Wawelu w świetle nowych badań, Kw. Architektury i Urbanistyki., 2000, r. 44, z. 4, 207-236.
• [10] FIRLET J., PIANOWSKI Z., Uwagi o topografii wczesnośredniowiecznego Wawelu, Acta Arche-ologica Waweliana, 2006, t. 3, 43-58.
• [11] KAMIEŃSKI M., PESZAT C, RUTKOWSKI J., Zmienność petrograficzna piaskowców karpackich i zagadnienie ich klasyfikacji, Roczn. PTG, 1967, t. 37, 499-508.
• [12] PESZAT C. Litologia i geneza konkrecyjnych piaskowców wapnistych jednostki śląskiej (Polskie Karpaty fliszowe), Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 1998, t. 382, 75-99.
• [13] PESZAT C., Petrologia piaskowców istebniańskich strefy czarnorzeckiej miedzy Cieszyna a Wolą Komborską (Polskie Karpaty fliszowe), Biuletyn PIG, 2001, nr 394, 73-126.
• [14] PESZAT C. (red.), BROMOWICZ J., GUCIK S., MAGIERA J., MOROZ-KOPCZYŃSKA M., NOWAK T. W., Piaskowce karpackie, ich znaczenie surowcowe i perspektywy wykorzystania, Zeszyty Naukowe AGH, kwart. Geologia, 1976, t. 2 (2), 3-95.
• [15] PESZAT C, WIESER S., Minerał composition of matrix in thick-bedded Istebna Sandstones (the Polish Flysch Carpathians), Miner. Pol., 1999, vol. 30, 73-84.
• [16] PETTIJOHN F. J., POTTER P. E., SIEVER R., Sand and Sandstone, Springer-Verlag, Berlin 1972.
• [17] PIANOWSKI Z., Uwagi na temat grobowca z pochówkiem biskupa Murusa w krypcie św. Leonarda na Wawelu, Studia Waweliana, 1993, t. 2, 13-23.
• [18] PIETRUSIŃSKI J., Katedra krakowska - biskupia czy królewska? Dzieje fundacji, [w:] Sztuka i ideologia XIV wieku, Warszawa 1975.
• [19] PIETRUSIŃSKI J., Krakowska katedra romańska fundacji króla Bolesława II Szczodrego, [w:] Katedra krakowska w średniowieczu, materiały Sesji Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, kwiecień 1994 (red. J. Daranowska-Lukaszewska, K. Kuczman), 1996.
• [20] POWERS M.C., A new roundness scalę for sedimentary particles, J. Sedim. Petrol., 1953, nr 23, 117-119.
• [21] SZYSZKO-BOHUSZ A., Studia nad katedrą wawelską, Prace Komisji Historii Sztuki, 1946, r. 8, 1939/1946, 107-133.
• [22] UNRUG R., Kordyliera śląska jako obszar źródłowy materiału klastycznego piaskowców fliszowych Beskidu Śląskiego i Beskidu Wysokiego (Polskie Karpaty Zachodnie), Roczn. PTG, 1968, t. 38, 81-164.
• [23] WOJCIECHOWSKI T., Kościół katedralny w Krakowie, Kraków 1900.
• [24] ŻUROWSKA K. Geneza zachodniej części tak zwanej drugiej katedry krakowskiej, Zeszyty naukowe UJ, Prace z Historii Sztuki, 1972, z. 10, 35-72.