Land cover structure in Poland and its changes in the last decade of 20th century

• Autorzy: Bielecka E. , Ciołkosz A.

Warianty tytułu

PL

Struktura pokrycia terenu w Polsce i jej zmiany w ostatniej dekadzie XX wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

PL

W roku 1985 Komisja Wspólnot Europejskich powołała program pod nazwą CORINE (CoORdination of INformation on the Environment), którego celem była koordynacja przedsięwzięć zmierzających do gromadzenia i udostępniania informacji o środowisku w Europie. W ramach programu utworzono system informacji geograficznej, którego baza danych składa się z kilkunastu warstw tematycznych, zawierających m. in. informacje o pokryciu terenu. Od 1991 roku obowiązek zarządzania programem CORINE, a w tym aktualizacji baz danych spoczywa na Europejskiej Agencji środowiska (EEA). Rosnące zapotrzebowanie na aktualną informację o pokryciu terenu spowodowało, że w 2000 r. Europejska Agencja środowiska razem z Wspólnotowym Centrum Badawczym (JRC) w Iskrze zainicjowały projekt, którego celem jest aktualizacja bazy danych o pokryciu terenu w Europie (CORINE Land Cover) oraz utworzenie bazy pokazującej zmiany w pokryciu terenu w latach 1990.2000. W Polsce utworzenie bazy danych CORINE Land Cover (CLC) w latach 90. i jej aktualizacja zostało powierzone Instytutowi Geodezji i Kartografii. Prace nad projektem koordynowane są przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Informacje o pokryciu terenu uzyskano w wyniku wizualnej interpretacji zdjęć wykonanych przez satelitę Landsat TM, zgodnie z jednolitą dla całej Europy legendą CORINE Land Cover. Legenda ma charakter hierarchiczny i na poziomie krajowym, odpowiadającym mapie w skali 1:100 000, zawiera 44 formy ubytkowania ziemi, z czego na terenie Polski występuje 31 (tabela 1). Minimalna powierzchnia jednostek pokrycia terenu rejestrowanych w bazie wynosi 25 ha, przy czym wyznaczana jednostka nie może być węższa niż 100 m. CORINE Land Cover jest wektorową, topologiczną warstwą geometryczną, przechowywaną w sposób "bezszwowy" w układzie współrzędnych "1992". Na poziomie europejskim treść bazy danych CORINE Land Cover obejmuje pięć klas pokrycia terenu: tereny antropogeniczne, tereny rolne, lasy i ekosystemy seminaturalne, bagna śródlądowe oraz wody. Zmiany w pokryciu terenu rejestrowano poprzez wizualne porównanie zdjęć satelitarnych z lat 90 z nowymi obrazami wykonanymi w roku 2000. Warto zaznaczyć, że zgodnie ze specyfikacjami technicznymi w bazie znajdują się tylko te zmiany, których powierzchnia jest większa od 5 ha, a szerokość wydzielenie przekracza 100 m. Baza danych o pokryciu terenu w roku 2000 (CLC2000) powstała w wyniku połączenia dwóch baz: bazy z roku 1990 (CLC90) i bazy zmian (CLC_Changes). Polskę pokrywa 28 obrazów satelitarnych (rys. 1). Do inwentaryzacji pokrycia terenu wybrano zdjęcia bezchmurne i wykonane w pełni okresu wegetacyjnego (od maja do września). Ponieważ obrazy wykonane z sąsiednich orbit w dużej części pokrywają ten sam obszar interpretatorzy mieli do dyspozycji kilka zdjęć wykonanych w różnych latach i sezonach wegetacyjnych. Dominującymi formami pokrycia terenu w Polsce (rys. 2) są grunty rolne i lasy. Tereny wykorzystywane rolniczo zajmują 62% powierzchni kraju, lasy 30%, tereny zabudowane 5%, wody śródlądowe i tereny bagienne 3% (rys. 3 i rys. 4). Powierzchnie poszczególnych klas CLC zostały zamieszczone w tabeli 1. Analizując pokrycie terenu w latach 1992 i 2000 widzimy, że zaledwie 0,9% powierzchni Polski zmieniło sposób użytkowania. Największe zmiany wystąpiły w obrębie terenów leśnych i związane są z przebudową drzewostanów. Znaczące zmiany to ubytek terenów użytkowanych rolniczo, a szczególnie gruntów rolnych i łąk oraz wzrost powierzchni nieużytków rolniczych klasyfikowanych w CORINE jako grunty rolne z dużym udziałem roślinności naturalnej. Wzrósł również odsetek terenów zurbanizowanych, powstały nowe osiedla, zakłady przemysłowe i duże centra handlowe. Wzrosła powierzchnia terenów komunikacyjnych, zmalała natomiast - terenów eksploatacji odkrywkowej. Zaobserwowano zmniejszanie się powierzchni mokradeł, co jest wynikiem długotrwałej suszy w latach 90. i przeprowadzonych zabiegów melioracyjnych. Budowa trzech dużych zbiorników wodnych spowodowała przyrost powierzchni wód o około 2%. Bazy danych CORINE Land Cover dla Polski stanowią część zasobów europejskich i wykorzystywane są do wspomagania procesów podejmowania decyzji odnośnie kształtowania środowiska. Zgodnie z prawodawstwem europejskim stanowią źródłowy materiał do opracowywania rozmieszczenia obszarów chronionych w ramach programu NATURA 2000, planów ochrony wód i wybrzeża, planów rozwoju obszarów wiejskich i innych.

Słowa kluczowe

EN

CORINE Land Cover; database; land cover changes

PL

Corine Land Cover; baza danych; zmiany pokrycia terenu

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej
• Czasopismo: Roczniki Geomatyki
• Rocznik: 2004
• Tom: T. 2, z. 1
• Strony: 81--88
• Opis fizyczny: Bibliogr. 4 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Bielecka E.

• Institute of Geodesy and Cartography, Warsaw, Poland

autor

Ciołkosz A.

• Institute of Geodesy and Cartography, Warsaw, Poland

Bibliografia

• Office for official Publications of the European Commission, 1994: CORINE Land Cover ‒ Technical guide. p. 136.
• European Environment Agency & European Topic Center, Terrestrial Environment, 2002: CORINE Land Cover update I&CLC2000 project Technical Guidelines. Final version, August 2002.
• M. Bossard, J. Feranec and J. Otahel, 2000: CORINE Land Cover technical guide ‒ Addendum 2000, by. European Environment Agency. May, 2000, p.105. . http://www.eea.eu.int
• V. Perdigão A. Annoni, 1997: Technical and Methodological Guide for updating CORINE Land Cover Data Base. JRC-EC.