Wpływ dawnej eksploatacji i przeróbki rud zn-pb na skład mineralny gleb industrialnych, rejon Olkusza i Jaworzna

• Autorzy: Cabała J. , Sutkowska K.

Warianty tytułu

EN

Past exploitation and processing of zn-pb ore influence on the industrial soil minerals composition, Olkusz and Jaworzno district

• Konferencja: Dziedzictwo i historia górnictwa oraz możliwości wykorzystania pozostałości dawnych robót górniczych (19-21.04.2006 ; Jugowice)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rejon między Strzemieszycami, Olkuszem i Jaworznem już od XII wieku znany jest z eksploatacji rud Zn-Pb. W oparciu o materiał archiwalny przedstawiono zarys rozwoju górnictwa rud metali od jego początków do czasów współczesnych. Scharakteryzowano najważniejsze czynniki geologiczne i gospodarcze mające wpływ na rozwój eksploatacji złóż rud Zn-Pb oraz sposób przeróbki wydobytego surowca. Zaprezentowano wyniki badań środowiskowej mikroskopii skaningowej (ESEM), przeprowadzonych na próbach gleb pochodzących z obszarów dawnej eksploatacji oraz na próbach materiału ze starych składowisk odpadów popłuczkowych. W artykule zwrócono uwagę na wpływ metalonośnych odpadów z dawnego górnictwa na środowisko przyrodnicze oraz kształtowanie się krajobrazu.

EN

The Zn-Pb ore deposits located in the Strzemieszyce, Olkusz and Jaworzno region have been exploited since the 12th century. The ore mining development is based on the archival proof. The most important geological and economic factors that have impacted on the development of the Zn-Pb ore deposits exploitation and processing of raw material are brietly described. Results of the Environmental Scanning Electron Microscopy (ESEM) study are presented. This analyse was applied to soil samples from past exploitation areas as well as to samples from processing mine waste dump. Authors draw an attention to negative influence of the waste from the ore mining in the past on the environment.

Słowa kluczowe

PL

rudy cynku i ołowiu; historia górnictwa rud Zn-Pb; gleby industrialne

EN

industrial soil

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały
• Rocznik: 2006
• Tom: Vol. 117, nr 32
• Strony: 13--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz.

Twórcy

autor

Cabała J.

autor

Sutkowska K.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, 41-200 Sosnowiec ul. Będzińska 60

Bibliografia

• [1] Archiwalia Państwowego Archiwum w Krakowie, WMK-VII-29.
• [2] CABALA J., KONSTANTYNOWICZ E., Charakterystyka śląsko-krakowskich złóż cynku i ołowiu oraz perspektywy eksploatacji tych rud. W: Perspektywy geologii zlotowej i ekonomicznej w Polsce: Prace Naukowe UŚ, nr 1809, 1999, s. 76-98.
• [3] CABALA J.. Development of oxidation in Zn-Pb deposits in Olkusz area. W: Mineral Deposits at the Beginning of the 21st century. Balkcma. Publ., 2001, s. 121-124.
• [4] CABALA J., CABALA E., Geologia i górnictwo rejonu Strzemieszyc - główne elementy kształtujące środowisko przyrodnicze. W: Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowany ch. WBiOŚ, WNoZ UŚ, Katowice, Sosnowiec 35, 2004, s. 5-12.
• [5] CABALA J, TEPER E., TEPER L.. Mine-waste impact on soils in the Olkusz Zn-Pb ore district (Poland). W: Mine Planning and Equipment Selection. Balkema Publ., 2004, s. 755-760.
• [6] ECKEL W.P.. RABINOWITZ M. B„ FOSTER G.D., Discovering unrecognized lead-smelting sites by historical methods. Am. J Public Health v. 91, 4, 2001, s. 625-627.
• [7] ECKEL W.P., RABINOWITZ M. B., FOSTER G.D., Investigation of unrecognized former secondary lead smelting sites: confirmation by historical sources and elemental ratios in soil. Environmental Pollution, I 17, 2002, s. 273-279.
• [8] GRZECHNIK Z., Historia dotychczasowych poszukiwań i eksploatacji. W: Poszukiwanie rud cynku i ołowiu na obszarze śląsko-krakowskim. Prace I.G. LXXXIII. Wyd. Geol. Warszawa 1978.
• [9] JAMROZY T.. RACZKA E., Joliann Christian Ruberg: twórca technologii produkcji cynku na ziemiach polskich. Katowice, SITH, 1999.
• [10] JAROS J., Przywilej górniczy z roku 1565 na wydobywanie kruszcu ołowianego i galmanu pod Dlugoszynem. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej zeszyt 2, 1957, s. 315-318.
• [11] LES-RUN1CKA M., Historia jaworznickiego przemysłu, górnictwo kruszcowe. Zeszyty historyczne miasta Jaworzna, 2/3, 2000, s. 15-18.
• [12] LEŚ-RUNICKA M„ Dzieje górnictwu węgla kamiennego w Jaworznie 1776-2002. Jaworzno, 2002.
• [13] MOLENDA D.. Górnictwo kruszcowe na terenie złóż śląsko-krakowskich do polowy XVI wieku. PAN, Wroclaw-Warszawa-Kraków 1963.
• [14] PIERZAK J., Górnictwo i hutnictwo rud ołowiu i srebra w Sławkowie w okresie od XIII do XVI wieku (na podstawie źródeł pisanych i archeologicznych). W: Archeologiczne i historyczne ślady górnictwa i hutnictwa na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic, Rozmus D. (red), Kraków 2004, s. 95-106.
• [15] PIERZAK J., ROZMUS D„ ROŚ J., Osady produkcyjne w Hulkach k. Olkusza. W: Archeologiczne i historyczne ślady górnictwa i hutnictwa na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic, Rozmus D. (red.), Kraków 2004, s. 81-94.
• [16] PANEK S., Z górniczej przeszłości rud ołowiu i cynku Jaworzna-Trzebini-Chrzanowa. Jaworzno, 1984 (rękopis).
• [17] PANEK S., Górnictwo rud ołowiu i cynku w Jaworznie od XII—XX wieku. Jaworzno 1997 (rękopis).
• [18] RYBAK A., Siady górnictwa kruszcowego na terenie Dąbrowy Górniczej i jej okolic. W: Rozmus D. (red.), Archeologiczne i historyczne ślady górnictwa i hutnictwa na terenie Dąbrowy Górniczej i okolic. Kraków 2004, s. 107-124.
• [19] Grubenfelde Kartę der Jaworznoer Steinkohlengrubcn A.G., 1:50000. Archiwum Muzeum Miasta Jaworzna, 1941.
• [20] Karle der Steinkohlen, Eiscnerz u. Galmci Konccssioncn des Dombrowa'cr Beckcns, 1:50000 (oryg. kolor, 72x110 cm). Archiwum KGS, WNoZ UŚ.
• [21] Karte uber die Situation der Krakaucr aerarial Monlan Werkc nebst cinem Theile der gewerkschaftlichen Werke und den pro Aerario bcantragten Steinkohlen Schurfungs Rayons. Archiwum Muzeum Miasta Jaworzna, 1857.
• [22] Mapa Nowego Śląska. 1804, Archiwum Państwowe Katowice, Zbiór Kartograficzny do 1945 r.
• [23] Mapa sztolni kopalni Galmanu w Długoszynie. Archiwum Muzeum Miasta Jaworzna, 1827.
• [24] Plan Powierzchni kop. Galmanu „Ulisses" ze wskazaniem sąsiednich nadań, 1:5000. Archiwum KGS, WNoZUŚ, 1923.
• [25] Plan sytuacyjny i niwelacyjny okolic między Olkuszem i Sławkowem z kopalniami galmanu i ołowiu tamże znajdującymi się. Założenia Głównej Głębokiej Sztolni, (oryg. kolor papier na płótnie 70x150 cm). Archiwum, KGS WNoZ UŚ, 1842.
• [26] Plastowaja karta polskago kamiennougolnago bassiena 1:10000 Sost. M. Lempickij A. Gatowskij Ark. Bolesław, Olkusz, Starczynów, Kozioł. Strzemieszyce Wielkie, Archiwum KGS, WNoZ UŚ, 1891.
• [27] Plan Yikow, 1:5000 (oryg. kolor. 60x60 cm). Archiwum KGS, WNoZ UŚ. 1981.