Przemiany minerałów żelaza podczas obróbki termicznej trzeciorzędowego bazaltu rejonu Jawora.

• Autorzy: Komraus J.L. , Adamczyk Z.

Warianty tytułu

EN

Transformation of iron minerals during thermal processing of tertiary basalt from Jawor area.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Bazalt ze złoża "Męcinka" z rejonu Gór Kaczawskich charakteryzuje się strukturą porfirową. Tekstura bazaltu jest bezładna, lokalnie fluidalna, przejawiająca się równoległym ułożeniem składników mineralnych ciasta skalnego. Parakryształami występującymi w tej skale jest oliwin. Ciasto skalne zbudowane jest głównie z plagioklazów, augitu i oliwinu. Ponadto w bazalcie występują magnetyt i sporadycznie ilmenit, biotyt oraz apatyt. Bazalt poddano obróbce termicznej w zakresie temperatur od pokojowej do 1200 C. Próbki po wygrzewaniu badano metodami: spektroskopii mossbauerowskiej i dyfraktometrii rentgenowskiej. Stwierdzono, że w zakresie temperatur od pokojowej do 500 C zmiany w składzie minerałów zawierających żelazo są minimalne. W temperaturach od 500 do 1100 C zachodzą systematyczne zmiany polegające na wzroście udziału tlenków żelaza (magnetyt, hematyt) kosztem minerałów krzemianowych (augit, oliwin). W temperaturze powyżej 1100 C skała ulega stopnieniu. W czasie studzenia do temperatury pokojowej następowała krystalizacja składników mineralnych. Skład mineralny otrzymanego produktu znacznie różni się od składu skały wyjściowej, mimo iż ubytek był nieznaczny (1.6% wag.) i związany z utratą wilgoci w temperaturze ok. 100 C. Można zatem założyć, że skład chemiczny skały był stały w czasie procesu wygrzewania i ochładzania. W próbce poddanej wygrzewaniu w temperaturze 1200 C stwierdzono występowanie piroksenów jednoskośnych szeregu diopsyd - hedenbergit (ferrosality) oraz spinelu Fe - Ti. Dominującym minerałem żelaza w tym przypadku jest piroksen jednoskośny - ferrosalit.

EN

The basalt from "Mecinka" deposits in the Kaczawa Mtns. (Poland) displays porphyritic texture, with olivine phenocrysts. The texture is chaotic and locally fluid; mineral components of the groundmass show parallel orientation. The groundmass is mainly plagioclases, augite, and olivine. The basalt contains also magnetite and sporadically, ilmenite, biotite and apatite. The basalt was treated thermally by heating to 12000. After the heat treatment the basalt samples were analyzed by Mossbauer spectroscopy and X-ray diffraction methods in room temp. At < 5000 changes in the composition of iron minerals in the basalt were insignificant. At 500-11000 systematic transformation occurred of iron minerals, with increase in iron oxides (magnetite, hematite) and decrease in amtospheric of iron silicates (augite, olivine). At > 11000 the rock undergoes melting. During cooling to room temperature, melt crystalline occurred. The mineralogical composition of the newly formed product considerably differs from the composition of the primary (unaltered) rock in spite of insignificant loss of weight (1.6%), which was mostly caused by loss of H2O at 100°. Except for H2O, the bulk chemical composition can be presumed to be retained during the thermal transformation. The sample of the rock which crystallized after melting at 1200° contained clinopyroxenes of the diopside-hedenbergite series (ferrosalite) as well as Fe-Ti spinel. The predominating iron mineral in this sample is ferrosalite.

Słowa kluczowe

PL

bazalt; oliwin; piroksen; spektroskopia Mössbauera

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Fizykochemiczne Problemy Mineralurgii
• Rocznik: 1999
• Tom: Vol. 33
• Strony: 73--81
• Opis fizyczny: Bibliogr. 5 poz.

Twórcy

autor

Komraus J.L.

autor

Adamczyk Z.

• Instytut Fizyki, Uniwersytet Sląski, ul. Uniwersytecka 4 40-007 Katowice