Biotoksyczność produktów mikrobiologicznych przemian antracenu ifenantrenu w wodzie oraz możliwość ich usuwania

• Autorzy: Traczewska T.M.

Warianty tytułu

EN

Biotoxicity of products of transformation of anthracene and phenanthrene in water as well as their possible removal

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opisano aktualny stan wiedzy dotyczącej wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, stanowiących tzw. trwale zanieczyszczenie środowiska, oraz możliwości oceny skutków środowiskowych i zdrowotnych będących efektem zanieczyszczenia nimi wód. Zwrócono uwagę na stopień zanieczyszczenia wód naturalnych i jego konsekwencje dla jakości wód uzdatnionych. Przedstawiono aktualne poglądy na temat losów w środowisku wodnym antracenu i fenantrenu, wybranych jako związki modelowe, ich toksyczności oraz dróg przemian mikrobiologicznych. Cel prac badawczych wypływał z idei opracowania sposobu intensyfikacji procesu oczyszczania wód zanieczyszczonych tymi ksenobiotykami z wykorzystaniem sterowanego procesu mikrobiologicznej degradacji połączonej z procesem sorpcji na materiałach porowatych. Sposobem jego realizacji było uzyskanie dobranego zespołu bakterii aktywnie degradujących badane węglowodory, wolnego od antybiotycznych oddziaływań, wykazującego zdolności do tworzenia błony biologicznej. Obserwacje biodegradacji antracenu i fenantrenu pozwoliły na wykazanie możliwości sterowania tym procesem poprzez dobór odpowiedniej mieszanej kultury bakterii. Zasadniczym efektem badań było stwierdzenie powstawania i identyfikacja szeregu metabolitów wtórnych, z których część stanowiły idiolity. Systematyzując informacje na omawiany temat, zaproponowano schemat losów badanych WWA podczas ich mikrobiologicznej degradacji w wodzie. Zaobserwowano zmianę właściwości toksykodynamicznych produktów mikrobiologicznych przemian antracenu i fenantrenu, na co wskazywały ich potencjalne właściwości mutagenne oraz toksyczne działanie na przedstawicieli wodnego łańcucha pokarmowego. Obserwacje te zainicjowały badania nad immobilizacją dobranego zespołu bakterii na złożach z węgla aktywnego, klinoptylolitu i zeolitu 5A i stworzeniem układów łączących adsorpcję z biodegradacją. Badania laboratoryjne potwierdziły dużą efektywność złóż w usuwaniu antracenu i fenantrenu z wody. Oceny dokonywano na podstawie analiz GC/MS oraz aktywności mutagennej ekstraktów z odpływów. Najlepsze rezultaty otrzymano dla złóż węgla aktywnego WD ekstra, w których połączenie procesu adsorpcji z biodegradacją dało stuprocentową skuteczność. Rezultaty pracy stanowią podstawę do podjęcia badań nad optymalizacją procesu technologicznego oczyszczania wody zanieczyszczonej WWA metodą adsorpcji połączonej z biodegradacją.

EN

The main objective of the research was the explanation of microbiological transformations of anthracene and phenanthrene with the use of bacteria from water environment, as the well as evaluation of environmental risk in the case they were used in purification processes. First of all, the influence of anthracene and phenanthrene on microorganisms was evaluated. The problem was researched in regard to complexity of the capacity of the bacteria to enzymatic transformations of hydrocarbons studied such as bio-cumulation and biodegradation, as well as indications of reasons for qualitative selection of groups of microorganisms. The information gathered directed scientific research to the possibility of stimulation the process of biodegradation by selecting specially active strains of bacteria for the creation of a multi-species system guaranteeing high efficiency of biological decomposition of anthracene and phenanthrene. As a basis for the selection of strains of bacteria was assumed their ability to use the studied PAH-s as the only source of carbon and energy, as well as the lack of mutual antagonistic relations between them. It was expected that it would be possible in the process of biodegradation by the selected group of bacteria, as a result of metabiosis to completely remove anthracene and phenanthrene from the water. However, it turned out that the mixture of the products of microbiological degradation contains a lot of various intermediate metabolites. Therefore, they were subject to toxicological evaluation and a possible mutagenic activity examination. The basic effect of the research was the indication of creation and identification of a lot of secondary metabolites some of which were idiolites. On the basis of information collected regarding the subject matter a fate of studied PAH-s during their microbiological degradation in water was suggested. The multitude of products created as a result of transformation of anthracene and phenanthrene, as well as the change of toxic-dynamic qualities of the products of biological decomposition of studied PAH-s inspired a search for an effective method of removal of anthracene and phenanthrene from water and the reduction of environmental risk created by the products of enzymatic transformations. In order to achieve this objective an effort has been made to use the adsorption process on porous materials in conjunction with biodegradation. The applicability of adsorptive deposits with immobilized modified mixture of culture of bacteria in removal of anthracene and phenanthrene from water was determined, in comparison with the process taking place with the use planktonic bacteria. The results enable further inuestiqatia on optimization of the technological process of purification of water contaminated with PAH-s through adsorption combined with biodegradation. Additional effect of research was the indication of optimal the water environment set of biotests to evaluate of risk connected with the use of microbiological processes to decompose xenobiotics contaminating waters.

Słowa kluczowe

PL

oczyszczanie wód; adsorpcja; biodegradacja; idiolity; mutagenność; toksyczność; WWA; wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej. Monografie
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 75, nr 42
• Strony: 1--194
• Opis fizyczny: Bibliogr. 239 poz.

Twórcy

autor

Traczewska T.M.

• Zakład Biologii i Ekologii Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej, Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław

Bibliografia

• [1] Adamski W., Kinetyka procesu adsorpcja - biodegradacja na złożu węgla aktywnego, Ochrona Środowiska, 3-4 (54-55), 13-18, 1994.
• [2] Aeppli J., Dyer-Smith P., Plumridge J., Stosowanie ozonu w praktyce uzdatniania wody w Wielkiej Brytanii Ochrona Środowiska 3 (66), 23-28, 1997.
• [3] Ahmed, Mohamed Tawfic, Mostafa, Gamal A., Al Rasbi S.A., Askar A.A., Residues of polycyclic aromatic hydrocarbons in fish and water from Sultanate of Oman. J. Environ. Health Res., 8(1), 77-84 1998.
• [4] Akiko Yamane, Koji Sakakibara, Masaaki Hosomi, Akikiko Murakami, Microbial degradation oi petroleum hydrocarbons in estuańne sediment of Tama River in Tokyo urban area., Wat. Sci. Tech. 35, 8, 69-76, 1997.
• [5] Ames B.N., McCann J., Yamasaki E., Methods for detecting carcinogens and mutagens with the Salmonellafmammalian-microsome mutagenicity test Mutat. Res. 31, 347, 1975.
• [6] Arensberg P., Hemmingsen V.H., A miniscale algal toxicity test, Chemosphere, 30,11, 2103-2115, 1995.
• [7] Atagana H.I., Haynes R.J., Wallis F.M., Batch culture enńchment of indigenous soil microorganisms capable of catabolińng creosote components, Water, Soil, Pollut. 141, 233-246, 2002.
• [8] Baldwin I.G., Harman M.M, Neville D.A., Performance characteristics of a fish monitor for detection of toxic-substances. 1. Laboratory trials, Wat. Res. 28, 10, 2191-2199, 1994.
• [9] Baumann P.C., Epizootics of cancer in fish associated with genotoxins in sediment and water Mutat. Res., 411(3), 227-233, 1998.
• [10] Baron J., Szustakowski, WWA w środowisku przyrodniczym, Wroclaw 1995.
• [11] Bąkowski W., Bodzek D., Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w naturalnym środowisku człowieka -pochodzenie, toksyczność oszacowanie emisji w Polsce, Arch. Ochr. Środ. 3-4, 197-215, 1988.
• [12] Beach J.B., Pellizzari E. Keever J.T., Ellis L., Determination of benzo(a)pyrene and other polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) at trace levels in human tissues. J. Anal. Toxicol., 24(8), 670-677, 2000.
• [13] Benner B.A., Bryner N.P., Wise S.A., Milholland G.W., Polycyclic aromatic hydrocarbons emissions from combustion of crude oil on water,; Environ. Sci. Technol., 24, 9, 1418-1427, 1990.
• [14] Berg M., Arnold C.G., Mueller S.R., Muehlemann J., Schwarzenbach R.P., Sorption and desorption behavior of organic compounds in sediment-pore water systems, Environ. Sci. Technol., 35(15), 3151-3157, 2001.
• [15] Bergey's, Manual of Determinative Bacteńology, The Williams and Wilkins Company, Baltimore, 1975.
• [16] Bidaud C., Tran-Minh C., Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) biodégradation in the soil oi a former gasworks site: selection and study of PAHs-degrading microorganisms, J. Moler. Cat. B. Enzymatic, 5, 417-421, 1998.
• [17] Bilozor S., Silne utleniacze w technologii uzdatniania wody i uboczne produkty ich stosowania. Gosp. Wodna, 12, 285, 1985.
• [18] Biłyk A., Traczewska T.M., Biodégradation of anthracene and phenanthrene by single strains ano mixed culture of bacteńa immobilised by sorption on activated carbon and zeolites. Proceedings International Symposium Environmental Biotechnology - Oostendle, 1997.
• [19] Bishop W.E., Perry R.L., Development and evaluation of a flow-through growth inhibition test with duckweed (Lemna minor), Aquatic toxicology and hazard assessment, American Society for Festing and Materials, 421-435, 1981.
• [20] Biziuk M., Namiesnik J., Czerwiński J., Gorlo D., Makuch B., Janicki W., Polkowska Z., Wiergowski M., Zygmunt B., Wolska L., Występowanie i oznaczanie związków organicznych w wodach pitnych i powierzchniowych w rejonie Gdańska,, Bibl. Monit. Środow. 46-69, 1996.
• [21] Błażejewski M., Perspektywy wykorzystania sztucznej infiltracji w uzdatnianiu zanieczyszczonych wód powierzchniowych w Polsce w świetle dotychczasowych doświadczeń, Ochrona Środowiska, 402, 7-13, 1983.
• [22] Bobra A.M., Shin W. Y., Mackay D., A predictive correlation for the acute toxicity of hydrocarbons and cMońnatedhydrocarbons to the water Ilea (Daphnia magna), Chemosfere 12, 1121-1129, 1983.
• [23] Bodzek D., WW A w produktach przetwórstwa węgla kamiennego i brunatnego, Chemia Stosowana, 33(2), 165-177, 1989.
• [24] Bodzek D., Luks-Betlej K., Janoszka B., Occurrence of PAHsin various elements of environment in Zabrze (Upper Silesia, Poland). Water, Air, Soil Pollut., 103(1-4), 91-100, 1998.
• [25] Bogacka T., Makowski Z., Ceglarski R., Rozkład węglowodorów aromatycznych w środowisku wodnym, Roczniki PZH, 2, 149-161, 1997.
• [26] Bogacka T., Trzcińska B., Groenwald M., Toksyczność i biodegradacja wybranych WW A w środowisku wodnym, Bromat. Chem. Toksykol. XXIV, 2, 149-156, 1991.
• [27] Bomboi M.T., Hernandez A., Hydrocarbons in urban runoff their contribution to the wastewaters, Wat. Res., 25, 5, 557-565, 1991.
• [28] Boom A., Marsalek J., Accumulation of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in an urban snowpack, Science of the Total Environment, 74, 1, 133-148, 1988.
• [29] Borneff J., Kunte H., Kanzerogenne Substanzenin Wasser und Boden. XXVI Routine Methode zur Bestimmung von Polyzyldische Aromaten im Wasser. Arch. Hyg. Bakt. 153, 220-229, 1969.
• [30] Bouza R, Brieva C., Ternero M., Pablos F., Study of the PAH levels in waters of the Guadalquivii liver. Toxicol. Environ. Chem., 71(1-2), 33-42, 1999.
• [31] Boyd T. J., Steele J.K., Montgomery M.T., Spargo B.J., PAH distribution and biodégradation in the Delaware and Schuylkill Rivers Biorem. Symp., 5th, Volume 8, 295-300, 1999.
• [32] Campbell P.G.C., Effects of a sea water-soluble fraction of cook inlet crude oil and its major aromatic components on larval stages of the Dungenes crab, Cancer magister Dana, [w:] PAHs and Related Compounds, Biology, The Handbook of Environmental Chemistry 3. J. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, 1998.
• [33] Carey G.R, van Geel P. J., Mc Bean E.A., Rovers F.A., Application of biodegradation-redox model for predicting bioremediation performance, [w:] Bioavailability of organic xenobiotics in environment, Kluwer Academic Publishers, 73-77, 1999.
• [34] Carlson M.A., Heffernan K.M., Zeisemer C.C., Snyder E.G., Comparing two GACs for adsorption and biostabilization, JAWWA, 86, 91-102, 1993.
• [35] Cerniglia C.E., Microbial metabolism of polycyclic aromatic hydrocarbons, Advances in Applied Microbiology, 30, 37-71, 1984.
• [36] Cerniglia C.E. , Campbell W.L., Fu P.P., Freeman J. P., Evans F.E., Stereo selective fungal metabolism of methyled anthracenes, Applied and Environmental Microbiology, 56, 3, 661-668, 1990.
• [37] Choma J., Jaroniec M., Burakiewicz-Mortka W., Gwizdalski M., Wpływ struktury porowatej węgla aktywnego na adsorpcję benzenu z roztworów wodnych, Ochrona Środowiska, nr 3(50), 45- 48, 1993.
• [38] Ciciszwil G.W., Andronikaszwil T.G., Kirów G.N., Filizowa Ł.D., Zeolity naturalne, Wydawnictwa Naukowo Techniczne, Warszawa, 1990.
• [39] Connell D.W., Ecotoxicology-A Frame work for investigations of hazardous chemicals in the environment Ambio, 18, 1, 47-50, 1990.
• [40] Costeron J.W., Lewandowski Z., Caldwell D.E., Korber D.R Loppin-Scott H.M., Microbial biofilms, Annu. Rev. Microbiol., 49, 711-745, 1995.
• [41] Dockery J., Seragg A., Simultaneous bio removal of heavy metals and PAHs (polycyclic aromatic hydrocarbons) using microalgae, Proceedings SET AC, 2001.
• [42] Dowd R.M., Biological monitoring, Environ. Sci. Technol. 18, 7, 215 A, 1984.
• [43] Dutkiewicz T., WW A w środowisku przyrodniczym, PWN, Warszawa, 1988.
• [44] Dzombak D., Luthy R., Estimating absorption of polycyclic aromatic hydrocarbons on soils. Soil Sci. 137, 292-308, 1984.
• [45] Erickson D.C., Johnson J., Hellberg S., Lindgren F., Skagerberger B., Sjostrom M., Wold S., Berglind R., A strategy for ranking environmentally occurring chemicals. Part III: multivariate quantitative structure-activity relationship for halogenated aliphaties. Environ. Tox. Chem. 9, 1339-1351, 1990.
• [46] Erickson D.C., Loehr R.C., Neuhauser E. F., PAH loss during bioremediation of manufactured gas plant site soils, Wat. Res., 27, 5, 911-919, 1993.
• [47] Fielding M., Horth H., Formation of mutagens and chemicals during drinking water treatment chlorination, Wat. Supply, 4, 103-126, 1986.
• [48] Fu J., Luthy R., Aromatic compound solubility in solvent/water mixtures. J. Environ. Engin. 112, 328-345, 1986.
• [49] Furlong E.T., Koleis J.C., Aiken G.R., Transport and degradation of semi-volatile hydrocarbons in petroleum-contaminated aquifer.; Bemidji, Minnesota. Molecular Markers in Environmental Geochemistry, 398-412, 1997.
• [50] Gabos S., Schopflocher D., Fowler B.R., White J., Prepas E., Prince D., Chen W., Polycyclic aromatic hydrocarbons in water; fish, and deer liver samples following forest fires. Organohalogen Compd., 43, 329-333, 1999.
• [51] Gadzala R.M., Buszewski B., Properties and determination of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) using chromatographic methods. Polish J. Environ. Studies 4, 1, 5-15, 1995.
• [52] Gao J. P., Maguhn J., Spitzauer P., Kettrup A., Distribution of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in pore water and sediment of a small aquatic ecosystem. J. Environ. Anal. Chem., 69(3), 227-242, 1998.
• [53] Gao, Shixiang; Wang, Liansheng; Huang, Qingguo, Study on the solubilization effect of b-cyclodextrin on polycyclic aromatic hydrocarbons. Huanjing Huaxue, 17(4), 365-369, 1998.
• [54] Garcia E. M., Siegert I. G., Suarez P., Toxicity assays and naphthalene utilization by natural bacteria selected in marine environments. Bull. Environ. Contarn. Toxicol., 61(3), 370-377, 1998.
• [55] Georgi A., Lebelt I., Sorption studies of solid and dissolved humic bearing matrixes. Neue Techniken der Bodenreinigung, 87-99, 1996.
• [56] Georgi A., Sorption of hydrophobic organic compounds on dissolved humic substances. UFZ-Ber., 4, 1-164, 1998.
• [57] Gibson D.T., Subramanian U., Microbial degradation of aromatic hydrocarbons [w:] D.T. Gibson (Ed.) Microbial degradation of organic compounds, Marcel-Dekker, New York, 1984.
• [58] Glaze W.H., Weinberg H.S., Identification and occurrence of ozonation by-products in drinking water. JAWWA Res. Foundation, Denver 13-18, 1993.
• [59] Granella M., Clonfero E., The mutagenic activity and polycyclic aromatic hydrocarbon content of mineral oils, Int. Arch. Occup. Environ. Health., 63, 149-153, 1991.
• [60] Greene J., Bartels C., Waren-Hicks W.J., Peterson S.A., Protocols for short-term toxicity screening of hazardous waste sites, EPA 600/3-88-029, 1989.
• [61] Greene J., Toxicological assessment of hazardous chemical wastes, World environment: Int. Conferenceand exibition, 1-13, 1991.
• [62] Grimmer G., Environmental carcinogens, selected methods of analysis, Vol. 3. Analysis of PAHs in environmental samples, Internal Agency for Research on Cancer, Lyon, 1979.
• [63] Guerin W.F., Jones G.E., Mineralization of phenanthrene by a Mycobacterium sp, Appl. Environ. Microbiol., April, 937-944, 1988.
• [64] Guerin W.F., Jones G.E., Two-stage mineralisation of phenanthrene by estuarine enrichment cultures. Appl. Environ. Microbiol., April, 945-950, 1988.
• [65] Harms H., Zehnder A.J.B., Influence of substrate diffusion on degradation of dibenzoiumn and 3-chlorodibenzofuran by attached and suspensed bacteria. Appl. Environ. Microbiol. 60,2736-2745,1994.
• [66] Hathaway Ch., Stefan H., Model of Daphnia populations for wastewater stabilization ponds. Wat. Res. 29, 1, 195-208. 1995.
• [67] Hattum B. van Montanes J.F., Toxicokinetics and bioconcentration of polycyclic aromatic hydrocarbons in freshwater isopods. Environ. Sci. Technol., 33(14), 2409-2417, 1999.
• [68] Hauser, B., Schrader, G., Bahadir, M., Comparison of acute toxicity and genotoxic concentrations of single compounds and waste elutriates using the Microtox/Mutatox test system. Ecotoxicol. Environ. Saf., 38(3), 227-231, 1997.
• [69] Heitkamp M. A., Franklin W., Cerniglia C. E., Microbial metabolism of polycyclic aromatic hydrocarbons: Isolation and characterization of a pyrene-degrading bacterium, Appl. Environ. Microbiol., 54, 10, 2549-2555, 1988.
• [70] Hinga K. R., Pilson M. E. Q., Persistence of benzo(a)anfhracene degradation products in an enclosed marine ecosystem, Environ. Sci. Technol., 21, 7, 648-653, 1987.
• [71] Hoffman E., Latiner J., Hunt C., Mills G., Quinn J., Strom water runoff from highways. Water, Air and Soil Poll. 25, 349-364, 1985.
• [72] Horvathova E., Kinetic properties of natural zeolites of clinoptilolite and mordenite types obtained from the deposits in east and central Slovakia, EPE, 16, 3-4, 93-101, 1990.
• [73] Howard J. W., Fazio Th., A review of polycyclic aromatic hydrocarbons in foods, Agr. Food Chem., 7, 3, 527, 1979.
• [74] Huang X.D., Dixon D.G., Greenberg B.M., Photoinduced toxicity of polycyclic hydrocarbons to the higher plant Lemna gibba L.G-3, 2nd Symposium on Use of Plants for Toxicity Assessment, San Francisco, CA USA, April 23-24, 1990.
• [75] Huang X.D., Dixon D.G., Greenberg B.M., Impacts of UV radiation and photomodification on the toxicity ofPAHs to the higher plant Lemna gibba (duckweed), Environ. Toxicol. Chem. 12, 1067- 1077, 1993.
• [76] Hutchins S. R., Sewell G. W., Kovac s D. A., Smith G. A., Biodégradation of aromatic hydrocarbons by aquifer microorganism under denitrifying conditions, Environ. Sci. Technol., 25, 1, 68-76, 1991.
• [77] I ARC Monographs of the evaluation of the carcinogenic risk of chemical to humans. Vol. 32, Suppl. 7, International Agency for Research on Cancer, Lyon, 1987.
• [78] I ARC Monographs of the evaluation of carcinogenic risk to humans: Chlorinated drinking water; chlorination by-products; some other halogenated compounds, Cobalt and Cobalt Compounds, 52, 1991.
• [79] Inst.. Kształt. Srodow., Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w środowisku przyrodniczym, Warszawa, PWN, 1988.
• [80] Isken S., Bont J.A.M., Active efflux of toluene in a solvent-resistant bacterium. J. Bact. 178, 6056- 6058,1996.
• [81] Janoszka B., Bąkowski, Bodzek D., Występowanie i oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w osadach ściekowych, Ochrona Środowiska, 1-2(48-49), 39-44, 1993.
• [82] Janoszka B., Bodzek D., Bodzek M., Wybrane zanieczyszczenia organiczne w osadach ściekowych z rejonów nieuprzemysłowionych oraz Górnego Śląska, Mat. Konf. „Mikrozanieczyszczenia w Środowisku Człowieka" 295-300, 1999.
• [83] Janoszka B., Bodzek D., Dobosz C., Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w osadach ściekowych wybranych oczyszczalni Górnego Śląska, II Ogólnopolskie Sympozjum Naukowe „Biotechnologia Środowiska", 115-125, 1993.
• [84] Janoszka B., Bąkowski., Bodzek D., Występowanie i oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i ich pochodnych w wybranych osadach ściekowych, Archiwum Ochrony Środowiska 1-2, 55-67, 1997.
• [85] Janosz-Rajczyk M., Włodarczyk-Makula M., Cierpiał B., Zakrzewska E., Zmiany WW A podczas fermentacji metanowej osadów ściekowych wstępnie termicznie kondycjonowanych, Mat. Konf. 184 „Mikrozanieczyszczenia w Środowisku Człowieka", 378-386, 1999.
• [86] Jeffrey A.M., Yeh H.J.C., Jerina D.M., Patel R.T., Davey J.F., Gibson T.D., Initial reactions in the oxidation of naphthalene by Pseudomonas puû'da, Biochem. J., 14, 575-584, 1975.
• [87] Jerina D.M., Selander H., Yagi H., Wells M.C., Davey J.F., Mahadevan V., Gibson D.T., Dihydrodiols from anthracene and phenanthrene, J. Am. Chem. Soc. 98, 5988-5996, 1976.
• [88] Jordan R., Cunningham A., B., Surfactant-enhanced bioremediation: A review of the effects of surfactants on the bioavailability of hydrophobic organic chemicals in soils, Bioavailability of organic xenobiotics in the environment 463-496, Kluwer Acadenic Publishers, 1999.
• [89] Jiries A., Hussain H., Lintelmann J., Determination of polycyclic aromatic hydrocarbons in wastewater, sediments, sludge and plants in Karak Province, Jordan, Water, Air, Soil Pollution 121, 217-228, 2000.
• [90] Kabsch-Korbutowicz M., Majewska-Nowak K., Usuwanie mikrozanieczyszczeń organicznych z wody w procesie ultrafiltracji, Ochrona Środowiska 68(1), 7-12, 1998.
• [91] Kagan J. Kagan E.D., Kagan J.A., Kagan P.A., Quigley S., The photo toxicity of non-carcinogenic polycyclic aromatic hydrocarbons in aquatic organisms, Chemosphere 14, 1829-1834, 1985.
• [92] Kala R., Woźniak B., Traczewska T.M., Ocena toksyczności metabolitów pobiodegradacyjnych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych ( WWÂ) testem z Lemna minor.; Materiały Naukowe XVIII Sympozjum - AQUA'97 „Problemy Inżynierii Środowiska", 29-35, 1997.
• [93] Kalf D.F., Crommentuijn T., van de Plassche E., Environmental quality objectives for 10 polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHś), Ecotox. Environ. Safety, 36, 89-97, 1997.
• [94] Karapanagioti H.K., Childs J., Sabatini D., Van Doan T., Gavin J., Impacts of charcoal (organic opaque)particles on phenanthrene sorption., Div. Environ. Chem., 40(2), 153-156, 2000.
• [95] Karickhoff S., Organic pollutant sorption in aquatic systems. J. Hydraulic Engin. 110, 707-735, 1984.
• [96] Kawamura K., Suzuki I., Fujii Y., Wanatabe O., Ice core record of polycyclic aromatic hydrocarbons Over past 400 years, Naturvissenschaften 81, 502-505, 1994.
• [97] Kelly L.D., McGuinness L.R., Hughes J.E., Wainright S.C., Effects of phenanthrene on primary production of phytoplankton in two New Jersey estuaries. Bull. Environ. Contain. Toxicol., 63(5), 646-653, 1999.
• [98] Kennedy J.F., Cabrai M.S., Immobilized living cells and their applications, [w:] Immobilized microbial cells, Applied Biochemistry and Bioengineering, Vol. 4, Academic Press, 201-203, 1983.
• [99] Kędzia W., Diagnostyka mikrobiologiczna w medycynie, PZWL, Warszawa, 1990.
• [100] Klapwijk A., Drent J., Steenvoorden J.H.A., A modified procedure for the TTC-dehydrogenase test in activated sludge, Water Res. 8, 121-125, 1974.
• [101] Klein J., Pfeifer F., Schacht S., Sinder Ch., Environmental aspects of bloc on version processes. Fuel Process Technol., 52(1-3), 17-25, 1997.
• [102] Knutzen J., Sortland B., PAH in some algae and invertebrates from moderately pollutedparts of the coast of Norway, Wat. Res. 16, 421- 428, 1982.
• [103] Kohler A., Schuttoff M., Bryniok D. KnackmuB H.J., Enhanced biodégradation of phenanthrene in a biphasic culture system, Biodégradation, 5, 93-103, 1994.
• [104] Koivisto-S., Is Daphnia magna an ecologically representative zooplankton species in toxicity testś?, Environ. Poll. 90, 2, 263-267, 1995.
• [105] Kosinkiewicz B., Mokrzycka M., Transformacje i wykorzystanie antracenu przez mikroorganizmy glebowe, Archiwum Ochrony Środowiska 1-2, 77-78, 1986.
• [106] Kowal A.L., O adsorpcji, Ochrona Środowiska, 521(2-3), 5-7, 1987.
• [107] Kowal A.L., Swiderska-Bróż M.: Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa, 1996.
• [108] Kowalczyk D., Świetlik R, Dojlido J., Polycyclic aromatic hydrocarbons in aquatic environment of the Radomka River basin. Field study in Poland. EPE, 26(4), 51-61, 2000.
• [109] Kovalenko G. A., Sokolovski V. D., Epoxidation of propene by microbial cells immobilized on inorganic supports, Biotech. Bioeng., 39, 522-528, 1992.
• [110] Laha S., Luthy R. G., Inhibition of phenanthrene mineralisation by nonionic surfactants in soil water systems, Environ. Sci. Technol., 25, 11, 1920-1923, 1991.
• [111] Laha S., Luthy R. G., Effects of nonionic surfactants on the solubilisation and mineralisation olphenanthrene in soil-water systems, Biotech. Bioeng., 40, 1367-1380, 1992.
• [112] Lampert W., SommerU., Ekologia wód śródlądowych, PWN, Warszawa, 1996.
• [113] Laor Y., Strom P.F., Farmer W.J., Bioavailability of phenanthrene sorbed to mineral-association humic acid Wat. Res., 33(7), 1719-1729, 1999.
• [114] La Voie E. J., Tulley-Freller L., Bedenko V., Hoffmann D., Mutagenicity, tumor-initiating activity and metabolism of methylphenanthrenes, Cancer Res. 41, 3441-3447, 1981.
• [115] Leahy J. G., Col well RR, Microbial degradation of hydrocarbons in the environment, Microb. Rev. 53, 305-315, 1990.
• [116] Leboda R., Gierak A., Łodyga A., Czechowski F., Zastosowanie krajowych adsorbentów węglowodorowych w analizie zanieczyszczeń wody, Ochrona Środowiska, 1-2 (40-41), 19-22, 1990.
• [117] Lilius H., Isoma B., Holmstrom T., A comparison of the toxicity of50 reference chemicals to freshly isolated rainbow-tont hepatocytes and Daphnia magna, Aquatic Toxicology, 30, 1,47-60, 1994.
• [118] Li Y., Wang Y., Lin F., Xu Z., Study on self purification mechanism of polycyclic arene in natural water Zhongguo Huanjing Kexue, 17(3), 208-211, 1997.
• [119] Lotufo G. R., Bioaccumulation of sediment-associated fuoranthene in benthic copepods: uptake, elimination and biotransformation Aquatic Toxicology, 44(1-2), 1-15, 1998.
• [120] Lowry O.H., Rosenbrough N.J., Farr A.L., Randal R.J., Protein measurment with Eolin phenol reagent, J. Biol. Chem. 193, 265-275, 1951.
• [121] Lebkowska M., Stan i perspektywy rozwoju metod badań toksyczności i biodegradacji, Biotechnologia 1(16), 37-45, 1992.
• [122] Lukitaningsih Endang, Noegrohati Sri, Bioaccumulation of the polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) in plankton at Cilacap waters. Maj. Farm. Indones., 9(4), 186-194, 1998.
• [123] Majewski R., Bielski A., Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, Gospodarka Wodna, 1, 22-25, 1990.
• [124] Maliszewska-Kordybach B., Biodegradacja wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w glebach narażonych uprzednio na wpływ tych związków, Archiwum Ochrony Środowiska 2, 139-149, 1991.
• [125] Maliszewska-Kordybach B., Wpływ nawożenia organicznego na trwałość wielopierścieniowych r węglowodorów aromatycznych w glebach, Archiwum Ochrony Środowiska 2, 153-162, 1992.
• [126] Maliszewska-Kordybach B., Persistent organie contaminants in the environment PAHs as case study, [w:] Bioavailability of organic xenobiotics in environment, Kluwer Academic Publishers, 3-34, 1999.
• [127] Manoli E., Samara C., Polycyclic aromatic hydrocarbons in natural waters: sources, occurrence and Analysis Jienó& Anal. Chem., 18(6), 417-428, 1999.
• [128] Maron D., Ames B., Revised methods for the Salmonella mutagenicity test Mutat. Res., 113, 173-215, 1983.
• [129] Marwood C.A., Solomon K.R., Greenberg B.M., Chlorophyll fluorescence as a bioindicator of effects on growth in aquatic macrophytes from mixtures of polycyclic aromatic hydrocarbons. Environ. Toxicol. Chem., 20(4), 890-898, 2001.
• [130] Masłowska J., Swat B., Badania nad zawartością WW A w olejach stosowanych do produkcji środków ochrony roślin, Roczniki PZH, 63(6), 139-143, 1992.
• [131] Mastalerz P., Podręcznik chemii organicznej, Wydawnictwo Chemiczne, Wrocław, 1998.
• [132] Mastrangelo G., Fadda E., Marzia V., Polycyclic aromatic hydrocarbons and cancer in man, Environm. Health Per spec., 104, 11, 1166-1170, 1996.
• [133] Mayer Ph., Cuhel R., Nyholm N., A Simple in vitro fluorescence method for biomass measurements in algal growth inhibition tests Wat. Res. 31,10, 2525-2531, 1997.
• [134] Mayer S., Steinhart H., Fate of PAHs and hetero-PAHs during biodégradation in a Model Soil/Compost-System Formation of extractable metabolites, Water, Air and Soil Pollution 132, 215-231,2001.
• [135] Mc Elroy A. E., Farrington J. W., Teal J. M., Influence of mode of exposure and the presence of a tubiculous Polychaete on the fate of benzo(a)antracenein the benthos, Environ. Sci. Technol., 24, 11, 1648-1655, 1990.
• [136] Menzie C. A., Potocki B. B., Santodonato J., Exposure to carcinogenic PAHs in the environment Environ. Sci. Technol. 26, 1278-1284, 1992.
• [137] Meulenberg R., Huub H., Rijnaarts M., Doddema H., Field J. A., Partially oxidizedpolycyclic aromatic hydrocarbons show an increased bioavailability and biodegrability FEMS, Microb. Letters, 152, 45-49, 1997.
• [138] Middle E., Falkenborg D., Comparison of the algal growth response of Selenasrtum capńcornutum Pńntz and Anabaena fiosaqae in waters collected from Shagawa Lake, Biostimulation and NutrientAssessment, 390-395, 1976.
• [139] Miller W.E. Greene J.C., Mervin E.A., Algal bioassays techniques for pollution evaluation, Materials of Seminar Oregon State University, Water Resources Research Institute, Spring, 9-16, 1978.
• [140] Miller W.E., Peterson S.A, Greene J.C., Callahan C.A., Comparative toxicology of laboratory organism for assessing hazardous waste sites, Environ. Quality, 14, 4, 569-574, 1985.
• [141] Miller J.S., Olejnik D., Photolysis of polycyclic aromatic hydrocarbons in water.; Wat. Res. 35, 1, 233-243, 2001.
• [142] Mlochowsłd J., Podstawy chemii, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1999.
• [143] Moersen A., Rhem H.J., Degradation of phenol by a defined culture immobilized by adsorption on activated carbon and sintered glass, Appl. Environ. Microbiol. 33, 206-212, 1990.
• [144] Moore J. A., Carcinogen testing, Fact and Fallacy, Cancer, 62, 15 Supplement, 1688-1690, 1988.
• [145] Moore M.N., Loew D.M., Soverchia C., Haigh S.D., Hales S.G., Uptake of a non-calorific, edible sucrose polyester oil and olive oil by marine mussels and their influence on uptake and effects of anthracene. Aquat. Toxicol., 39(3,4), 307-320, 1997.
• [146] Moore S.M., Watson M., Mabey W., Rourke D., The watershed approach to managing toxic organic pollutants in the city and county of San Francisco Watershed Manage. Moving Theory Implementation, Proc., 1319-1326. Water Environment Federation: Alexandria, Va. 1998.
• [147] Mueller J. G., Chapman P. J., Pritchard P. H., Action of a fluoranthene-utilizing bacterial community on polycyclic aromatic hydrocarbon components of creosote , Appl. Environ. Microb., December, 3085-3090, 1981.
• [148] Nawrocki J., Kalkowska J., Ozonation by products and their analysis. Pol. Journal of Environ. Study 4, 5, 1992.
• [149] Neff J. M.m Polycyclic aromatic hydrocarbons in the aquatic environment. Sources fates and biological effects, London, Applied Science Publishers, 1979.
• [150] Ochocka J. R, Grochmalicka-Mikołajczyk J., Badania stopnia eliminacji WW A w wodzie uzdatnianej, Roczniki PZH, 31(6), 629-635, 1980.
• [151] Ochocka J. R, Grochmalicka-Mikołajczyk J., Badania stopnia eliminacji WW A z wody uzdatnianej, Roczniki PZH, 32(1), 45-52, 1981.
• [152] Osmulska-Mróz B., Sadkowski K., Zanieczyszczenia spływów opadowych z dróg szybkiego ruchu w Polsce, Ochrona Środowiska, 2, 1991.
• [153] Ościk J., Adsorpcja, PZWL, Warszawa, 1983.
• [154] Ovrebo S., Fjeldstad P. E., Grzybowska E., Kure E. H., Chorąży M., Haugen A., Biological monitoring of polycyclic aromatic hydrocarbon exposure in highly polluted area of Poland, Environmental Health Perspectives, 103, 9, 838-842, 1995.
• [155] Passino D.R.M, Smith S.B., Acute bioassays and hazard evaluation of representative contaminants detected in Great Lakes fish. Environ. Toxical. Chem. 6, 901-907, 1987.
• [156] Paulsen J. T., Brown M. H., Dunstan S. J., Skurray R.A., Molecular characterization of the staphylococcal multidrug resistance export protein QacC. J. Bact. 177, 2827-2833, 1995.
• [157] Pawlaczyk-Szpilowa M., Kolwzan B., Traczewska T., Adamiak W., Badania nad występowaniem i biotransfonnacją zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia w wodach ujmowanych na cele wodociągowe; Raport SPR 51/90, Inst. Inż. Sr od. PWr., Wrocław, 1990.
• [158] Pąprowicz J., Ocena przydatności granulowanych węgli aktywnych do oczyszczania wody Ochrona Środowiska, 521/2-3(32-33), 109- 113, 1987.
• [159] Peterson S.A., Baiich J.J., Greene J.C., Toxicological implications of remediating hazardous waste; Int. Conf. Bioindicators Deteriorisations Regionis, 440-456, 1992.
• [160] Petrus R., Warchoł J., Zastosowanie klinoptylolitów do usuwania jonów ołowiu z roztworów wodnych, II Ogólnopolska Konf. Naukowo-Techniczna, „Postęp w Inżynierii Środowiska", 2001.
• [161] Pham Thanh-Thao, Proulx S.; Brochu C., Moore S., Composition of PCBs andPAHs in the Montreal Urban Community wastewater and in the surface water of the St. Lawrence River (Canada). Water, Air, Soil Pollut., 111(1-4), 251-270, 1999.
• [162] PN-ISO 9439 + AC1, czerwiec 1992. Oznaczanie „całkowitej" tlenowej biodegradacji związków organicznych w środowisku wodnym.
• [163] PN 90 C - 04610/03. Woda i ścieki. Oznaczanie toksyczności ostrej na rozwielitce Daphnia magna Straus.
• [164] PN 90 C - 04610/04. Woda i ścieki. Oznaczanie toksyczności ostrej na gupiku LebistesreticiûatusPeters.
• [165] Podbielkowski Z., Tomaszewicz H., Zaryshyckobotaniki PWN, Warszawa, 1979.
• [166] Porta A., Duart P., Brandt C., Becker J., Ecological and human health risk assessments of the Trecate 24 oil well blowout Biorem. Symp., 5th, Volume 1, 359-364, 1999.
• [167] Randerath K., Randerath E., Zhou G.D., Supunpong N., He L.Y., McDonald T. J., Donnelly K. C., Genotoxicity of complex PAH mixtures recovered from contaminated lake sediments as assessed by three different methods. Environ. Mol. Mutagen., 33(4), 303-312, 1999.
• [168] Rejmer P., Podstawy ekotoksykologii^ Wydawnictwo Ekoinżynieria, Lublin, 1997.
• [169] Ren L., Xiao-Dong Huang, McConkey B.J., Dixon D.G., Greenberg B.M., Photoinduced toxicity of three polycyclic aromatic hydrocarbons (ñuoranthrene, pyrene and naphtalene) to the duckweeo Lemna gibba LG3, Ecotox. Environ. Safety, 28(2), 160-171, 1994.
• [170] Rockne K. J., Strand S.E., Anaerobic biodégradation of naphthalene, phenanthrene and biphenyl by denitrifying emichment culture, Wat. Res. 35, 1, 291-299, 2001.
• [171] Romano vskaya G., Koroleva M., Nikashina V., Zuev B., Phosphońmetric determination of polycyclic aromatic hydrocarbons in clinoptilolite-ñlled fíbers at room temperature, J. Anal. Chem., 57, 9, 802-805, 2002.
• [172] Romero M.C., Cazan M.C., Giorgieri S., Arambaiii A.M., Phenenthrene degradation by microorganisms from a contamintedstream. Environ, Poll. 1101, 355-359, 1998.
• [173] Rossini G., Ronco A., Acute toxicity bioassay using Daphnia obtusa as a test organism, Environ. Toxic. Wat. Qual, 11, 3, 255-258, 1996.
• [174] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dziennik Ustaw nr 203, poz. 1718.
• [175] Schlegel H.G., Mikrobiologia ogólna, PWN, Warszawa, 1996.
• [176] Shu, Peng, Hirner A.V., Trace compounds in urban rain and roof runoff J. High Résolut. Chromatogr., 21(1), 65-68, 1998.
• [177] Siśłdna N.W., Trocenko J.A., Svoistva novogo stamma Hyphomicrobium ispolsuiscego odhouglerodhyie soiedimenia, Microbiología 5, 765-770, 1974.
• [178] Sims P., Gro ver P.L., Polycyclic hydrocarbons and cancer, 3, Academic Press, New York, 1981.
• [179] Slater E.E., Anderson M.D., Rosenkranta H.S., Rapid detection of mutagens and carcinogens. Cancer Res., 31, 970-978, 1971.
• [180] Smith J.D., Bagg J., Wirgley J., Extractable polycyclic hydrocarbons in waters from nvers in South-Eastern Australia, Wat. Res. 25, 9, 1145-1150, 1991.
• [181] Smith J. A., Sievers M., Huang S., Yu S.L., Occurrence and phase distribution of polycyclic aromatic hydrocarbonsn urban storm-water runoff Wat. Sci. Technol., 42, 383-388, 2000.
• [182] Smolarek T.A., Mechanism of chemical carcinogenesis. PAH metabolism and DNA adduct formation, Purdue University, 1987.
• [183] Solski A., Metodyka badań biotoksykologicznych w środowisku, IKS Wroclaw, 1977.
• [184] Sozańsłd M. M., Jankowska A., Broniek E., Ocena struktury porowatej i powierzchni właściwej osadów pokoagulacyjnych, Ochrona Środowiska, 521/2-3(32-33), 65-69, 1987.
• [185] Speitel G. E., Turakhia M. H., Lu Ch-J., Initiation of micropollutant biodegradationin Virgin GAO Columns, JAWWA, 4, 168-176, 1989.
• [186] Speitel G.E., Member A., Zhu X. J., Sensitivity analyses of biodegradation adsorption models, Jour. Environ. Eng. 1, 32, 1990.
• [187] Standard methods for the examination of water and waste water. Supplement to the 17th edition, American Public Health Association, Washington, 1989.
• [188] Standard methods for the examination of water and waste water, 19th edition, American Public Health Association, Washington, 1995.
• [189] Standard practice for algae growth potencial testing with Selenastrum capńcomutum, Annual Book of ASTM Standards, Part 31, Water, 1123-1128, 1981.
• [190] Steinberg C. Geyer H., Kettrup A., Evaluation of xenobiotic effects by ecological techniques, Chemosphere, 28, 2, 357-374, 1994.
• [191] Stratton R.G., Namkung E., Rittmann B.E., Secondary utilization of trace organics by biofilms on porous media, JAWWA, 8, 463-469, 1983.
• [192] Stringfellow W., Alvarez-Cohen L., Evaluating the relationship between the sorption of PAHs to bacterial biomass and biodegradation Wat. Res. 33, 11 p. 2535-2544, 1999.
• [193] Su Ming-Chien, Christensen E.R, Karls J.F., Kosuru S., Imamoglu Ipek Apportionment of polycyclic aromatic hydrocarbon sources in lower Eox River, USA, sediments by a chemical mass balance model. Environ. Toxicol. Chem., 19(6), 1481-1490, 2000.
• [194] Sved D.W., Morris H.R, Toxicity of sediments contaminated with fractions of creosote, Wat. Res., 31,2, 294-300, 1997.
• [195] Szumielewicz J., Wykorzystanie pomiaru absorpcji promieniowania UV do oceny i doboru węgli raktywnych, Ochrona Środowiska, 3(50), 65-68, 1993.
• [196] Świderska-Bróż M., Mikrozanieczyszczenia w środowisku wodnym, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1993.
• [197] Tang Yu-Bin, Wang Y.. Lin Feng-Kai, Xu Z., Lin Zhu-Lu, Study on modelling the photolysis kinetics Of polynuclear aromatic hydrocarbons {anthracene and chrysene) in water. Zhongguo Huanjing Kexue, 19(3), 262-265, 1999.
• [198] Tarkowski S., Toxicology and chemical safety, Acta Poloniae Toxicologica, 5, 1, 1-8, 1997.
• [199] Thank-Thao Pharn, Suzie Proulx, PCBs and PAHs in the Montreal urban community (Quebec, Canada) wastewater treatment plant and the effluent plume in the St. Lawrence River Wat. Res., 31,8, 1887-1896, 1997.
• [200] Thomas J.M.,LeeM.D., Scott M.J., Ward C.H., Microbial ecology of the subsurface at an abandoned creosote waste site. J. Industrial Microbiol. 4, 109-120, 1989.
• [201] Traczewska T.M., Biomonitoring mutagenności mikrozanieczyszczeń wody do picia, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2002.
• [202] Traczewska T.M., Wpływ wybranych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) na naturalną mikroflorę glebową. Ogólnopolskie Sympozjum Nauk.-Tech. „Bioremediacja gruntów", Zeszyty Naukowe Polit. Śl., 1487, 2000.
• [203] Traczewska T.M., Ochocka R., Lamparczyk H., The metabolism of anthracene and 9,10-dimethylanthracene by bacteńa isolated from waters, Acta Microbiologica Polonica, 40, 3/4, 235-241, 1991.
• [204] Traczewska T.M., Composition ofbactenalmixed culture for biodégradation of tńcyclic PAHsin sorption biodégradation systems. Proceedings International Symposium Environmental Biotechnology - Ostend, 201-204, 1997.
• [205] Traczewska T.M., Moskal J., Woźniak B., Feuerborn R., Application of bioassay with Selenastrum capńcornutum to evaluation of toxicity of water micropollutants, Materiały Konferencyjne V Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Interakcje w zatruciach" Polskiego Towarzystwa Toksykologicznego, 1998.
• [206] Traczewska T.M., Woźniak B., Moskal J., Application ofbioassay with Selenastrum capńcornutum to evaluation of toxicity of anthracene andphenanthrene in water EPE, 25, 4, 51-59, 1999.
• [207] Traczewska T.M., Changes of toxicological properties of anthracene and phenanthrene biodegradation products, Proceedings of the 4th International Symposium of Environmental Biotechnology, Noorvirkenhout, The Netherlands, 2000.
• [208] Traczewska T.M., Changes of toxicological properties of anthracene and phenanthrene biodegradation products, J. Water Sci. Technol., 12, 31-38, 2000.
• [209] U SEP A, Technical support document for water quality-based toxics control. Office of Water, Washington D.C., 1985, 1989.
• [210] Van Brummelen T.C., van Hattum B., Crommentuijn D., Kalf F., Bioavailability and ecotoxicity oi PAHs, [w:] PAHs and related compounds. „Biology". The Handbook of Environmental Chemistry 3, J, Springer, 1998.
• [211] Wagrowski D.M., Hites R.A., Polycyclic aromatic hydrocarbon accumulation in urban, suburban and rural vegetation, Environ. Sci. Technol. 31, 279-282, 1997.
• [212] Walczak M., Dondersłd W., Mudryk Z., Skorczewski P., Aromatic hydrocarbons decomposition by neustonic bacteria. Part II. Polycyclic aromatic hydrocarbons biodégradation. Pol. J. Environ. Stud., 10(1), 33-36, 2001.
• [213] Wang Z., Fingas M., Shu Y. Y., Sigouin L., Landriault M., Lambert P., Turpin R., Campagna P., Mullin J., Quantitative characteńzation of PAHs in burn residue and soot samples and differentiation of pyrogenic PAHs from petrogenic PAHs - The 1994 Mobile Burn Study, Environ. Sci. Technol., 33(18), 3100-3109, 1999.
• [214] Wangberg S., Bergstrom B., Blanek H., Svanberg O., The relative sensitivity ¿md sensitivity patterns oi short-term toxicity tests applied to industrial wastewaters, Environ Toxic. Water Qual., 10,2,81-90,1995.
• [215] Weissenfels W.D., Beyer M., Klein J., Degradation of phenanthrene, fluorene and fluoranthene by pure bacterial cultures, Appl. Microbiol. Biotechnol., 32, 479-484, 1990.
• [216] Weissenfels W.D., Klewer H.J., Langhoff J., Sorption of organic pollutants by soi1 particles: influence on microbial PAH degradation and potential nsk of contaminated sites, Dechema Biotechnol. Conf., 5, B, 1023-1028, 1992.
• [217] Weissenfels W.D., Klewer H.J., Langhoff J., Adsorption of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) by soil particles: influence on biodegradability and biotoxicity, Appl. Microbiol. Biotechnol., 36, 689-696, 1992.
• [218] Wester P.W., Vos J. G., Toxicological pathology in laboratory fish - An evaluation with 2 species and various environmental contaminants, Ecotoxicology, 3, 1, 21-44, 1994.
• [219] Weston D.P., Hydrocarbon bioaccumulation from contaminated sediment by the deposit-feeding polychaete Abarenicola pad flea, Mar. Biol. 107, 159-169, 1990.
• [220] Wild S.R, Jons C., Polynuclear aromatic hydrocarbons in the United Kingdom environment: a preliminary source inventory and budget Environ. Poll. 72, 141-157, 1995.
• [221] Witt G., Trost E., Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in sediments of the Baltic Sea and oi the German coastal waters. Chemosphere, 38(7), 1603-1614, 1999.
• [222] Wong J., Lai K., Wan K., Ma K., Fang M., Isolation and optimization of PAH-degradative bacteria from contaminated soil for PAHs bioremediation, Water, Air and Solid Pollut. 139, 1-13, 2002.
• [223] Xiao-Dong Huang, Dixon D.G., Greenberg B.M., Increased polycyclic aromatic hydrocarbons toxicity following their photomodińcation in natural sunlight: impact on the duck weed Lemna gibba LG3, Ecotox. Environ. Safety 32(2), 194-200, 1995.
• [224] Xing-Fang Li, Cullen W.R., Reimer K.J., Xiao-Chun Le, Microbial degradation of pyrene anocharacterization of a metabolite, the Science of the Total Environ. 177, 17-29, 1996.
• [225] Yuan S.Y., Wei S.H., Chang B.V., Biodégradation of polycyclic aromatic hydrocarbons by a mixed culture, Chemosphere, 1463-1468, 2000.
• [226] Yuan S.Y., Chang J.S., Yen J.H., Chang B.-V., Biodégradation ofphenanthrene in river sediment, Chemosphere, 43(3), 273-278, 2001.
• [227] Zaidi B.R., Imam S.H., Factors affecting microbial degradation of polycyclic aromatic hydrocarbon phenanthrene in the Caribbean coastal water, Mar. Pollut. Bull., 38(8), 737-742, 1999.
• [228] Zakrzewski S., Podstawy toksykologii środowiska, PWN, Warszawa, 1995.
• [229] Zander N., Polycyclic aromatic andheteroaromatichydrocarbons, [w:] Anthropogenic compounds, Springer, Berlin, 109-131, 1980.
• [230] Zavadil J., Bukovjan K., Results of water quality monitoring in the Elbe River below Pardubice.Chem. Listy, 92(7), 551-561, 1998.
• [231] Zbiec E., Dojlido J.R., Uboczne produkty dezynfekcji wody, Ochrona Środowiska 3(74), 37-44,1999.
• [232] Zehnder A.J.B., Bioremediation of environments contaminated with organic xenobiotics: putting microbial metabolism to work, [w:] Bioavailability of organic xenobiotics in environment, Kluwer Academic Publishers, 79-92, 1999.
• [233] Zerbe J., Siepak J., Usuwanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych ( WWA) z wody w procesie sztucznej infiltracji, Gaz Woda Technika Sanitarna, 46, 262-264, 1992. r
• [234] Zerbe J., Zanieczyszczenia środowiska wodnego węglowodorami i ich pochodnymi, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 5, 5-17, 1993.
• [235] Zerbe J., Andrzejewska J., Siepak J., Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w wodzie wodociągowej Poznania, Gospodarka Wodna, 539, 252-254, 1993.
• [236] Zhang Y., Walter J.M., Miller R.M., Effect of Rhammolipids on the dissolution, bioavailability anobiodégradation of phenanthrene, Environ. Sci. Technol. 31, 1997.
• [237] Zwoździak J., Lisowski A., Zygmunt K., Zanieczyszczenie gleby i wody wielopierścieniowymi r węglowodorami aromatycznymi w otoczeniu elektrowni węglowych, Ochrona Środowiska, 3(29), 21-23, 1986.
• [238] Zwoździak J., Lisowski A., Zwoździak A., Zanieczyszczenie powietrza wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi w otoczeniu elektrowni węglowych, Ochrona Środowiska, 3(29) 17- 19, 1986.
• [239] Żelechowska A., Toksyczne związki organiczne w ściekach i wodach powierzchniowych, Ochrona Środowiska, 1(60), 15-19, 1996.