Materiały ślizgowe. Historia, teraźniejszość, przyszłość

• Autorzy: Lawrowski Z.

Warianty tytułu

EN

Antifriction materials: past, present and future

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opracowanie dotyczy rozwoju materiałów na elementy ruchu ślizgowego. Przypomina się rolę materiału w węzłach ślizgowych zależnie od rodzaju tarcia. W rysie historycznym podaje się chronologiczny przegląd najdawniejszych materiałów ślizgowych, począwszy od urządzeń transportowych o ruchu posuwistym. W związku z odkryciem i zastosowaniem koła znaczenia nabierają materiały na łożyska ślizgowe. Stąd bierze się synonim materiałów ślizgowych-materiały łożyskowe. Współczesne materiały ślizgowe lokuje się w XIX wieku. Obok wypróbowanych już materiałów: drewna, brązu i żelaza pojawiają się nowe, zaspokajające ówczesne potrzeby przemysłu maszynowego, transportu i innych gałęzi gospodarki. Jako znaczące osiągnięcie w tym przedmiocie notuje się wynalazek stopu łożyskowego przez I. Babbitta. W XX wieku powstaje dużo stopów łożyskowych na bazie metali kolorowych. Równocześnie notuje się duże zapotrzebowanie na materiały do łożysk bezobsługowych. Odpowiedzią na nie są pormety nasycane olejem, a potem ich różne modyfikacje. Szczególnym akcentem minionego stulecia są kompozyty oparte na polimerach lub też wykonywane z ich udziałem. Przyszłość materiałów ślizgowych widzi się dwukierunkowo: jako ulepszanie istniejących materiałów dla zwiększenia ich obciążalności i trwałości oraz tworzenie zupełnie nowych materiałów, szczególnie do nowych zastosowań, np. dla ekstremalnych warunków pracy.

EN

The paper deals with the development of materials for sliding motion elements. The role of material in friction pairs as a function of friction mode has been reminded. A historical note provides a survey of sliding materials, to begin with those employed in translatory transportation systems. With the discovery and application of the wheel, materials for sliding bearing gain in importance. Contemporary sliding materials stem from the 19th century. Apart from the proved materials like wood, bronze and iron, new materials which met the specification of the machine industry, transportation and other branches of economy came into application. A significant exploit was the invention of a bearing alloy by I. Babbitt. The 20th century features the appearance of many bearing alloys which are based on non-iron metals. At the same time there is a growing demand for serviceless bearings. This demand has been answered with porous metals filled with oil and later, with their various modifications. A special achievement of the past century are polymer based composites or composites with polymer included within their structure. The future of sliding materials is forecast as progress in either of the two directions: improving the existing materials for higher load carrying capacity and durability or creating quite new materials for new applications, e.g. for extreme operational conditions.

Słowa kluczowe

PL

materiały ślizgowe; materiały łożyskowe

EN

antifriction materials; bearing materials

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
• Czasopismo: Tribologia
• Rocznik: 2002
• Tom: nr 4
• Strony: 1221--1238
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., rys.

Twórcy

autor

Lawrowski Z.

• Instytut Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej, Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław

Bibliografia

• 1. Ashby M.F.: Dobór materiałów w projektowaniu inżynierskim. WNT, Warszawa 1998.
• 2. Czochralski J., Welter G.: Lagermetalle und ihre technologische Bewertung. Springer, Berlin 1924.
• 3. Dowson D.: History of Tribology. Longman, London-New York 1979.
• 4. Feldhaus F.M.: Maszyny w dziejach ludzkości. PWT, Warszawa 1958.
• 5. Krzemiński K.: Nośność łożysk porowatych z tulejami o gradientowym rozkładzie właściwości. Tribologia nr 1/2002, s. 279-286.
• 6. Lawrowski Z.: Materiały łożyskowe i ich wpływ na funkcjonalność łożysk ślizgowych. Prace Przemysłu Łożyskowego nr 1 i nr 2/1969.
• 7. Lawrowski Z.: Bezobsługowe łożyska ślizgowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2001.