Warstwy wierzchnie brązów cynowych i antymonowych. Cz. I. Cyna. antymon

• Autorzy: Czupryk W.

Warianty tytułu

EN

Surface layers of tin and antimony bronzes. Part L Tin, antimony

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań AES warstw wierzchnich klasycznych skojarzeń ślizgowych brąz-stal. Analizy składu chemicznego warstw powierzchniowych i warstw głębiej zlokalizowanych miały na celu określenie udziału pierwiastków stopowych w tych strefach. Pierwiastkom stopowym przypisuje się ważną rolę w procesie tarcia i zużywania brązów współpracujących ze stalą. Poglądy na ten temat są zróżnicowane. Na przykład, uważa się, że pierwiastki stopowe mogą tworzyć w warstewce powierzchniowej niskotopliwe eutektyki, zapewniające spełnienie postulatu I, V. Kragielskiego, dotyczącego dodatniego gradientu własności mechanicznych. Według innych poglądów pierwiastki stopowe tworząc z metalem rozpuszczalnikiem - miedzią, roztwory z ograniczoną rozpuszczalnością będą powodowały ekspansję lub kontrakcję sieci miedzi, co zwiększa odporność stopu na sczepianie adhezyjne ze stalą. Wyniki badań AES wskazują na zmniejszoną zawartość cyny w warstwie wierzchniej brązu cynowego. Tego zjawiska nie obserwowano w przypadku brązów antymonowych podwójnych. Zawartość antymonu w warstwach wierzchnich jest większa od jego zawartości w objętości stopów. Modyfikacja brązów antymonowych bizmutem nie zmienia charakteru rozkładu antymonu. Udział dodatkowo niklu powoduje zmniejszenie zawartości antymonu w warstwie wierzchniej brązu CuSbNiBi, do poziomu zawartości w objętości stopu.

EN

The paper presents the results of AES examination of surface layers of classic sliding paris bronze-steel. Analises of surface layers and deepers layers aimed at determination of the contribution of alloy elements in these areas. Alloy elements are credited with an important role in the friction process and wearing of bronzes cooperating with steel. There are different opinions about that. For instance some researchers believe that alloy elements can form fusible eutectics in the surface layer, which ensure meeting the Krągielski postulate I,V concerining the positive gradient of mechanical properties. According to other researches alloy elements form with the solving metal (copper) solutions with limited solvability, which contributes to their expansion or contraction of network copper leading to increased resistance of copper network to adhesive bonding with steel. Results of AES tests prove a lower contents of tin in the surface layer of tin bronze. This phenomenon was not observed in the case of double antimony bronzes. The contents of antimony in surface layers is bigger than its contents in the rest of the alloy. Modification of antimony bronzes with bismuth does not influence the pattern of antimony distribution. Addition of nickel doesnit lead to reducing the amount of antimony in the surface layer of CuSbNiBi bronze.

Słowa kluczowe

PL

brązy; cyna; antymon; warstwa wierzchnia; spektrometria AES

EN

bronzes; tin; antimony; surface layer; AES spectrometry

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
• Czasopismo: Tribologia
• Rocznik: 2001
• Tom: nr 2
• Strony: 211--225
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Czupryk W.

• Akademia Ekonomiczna, Katedra Aparatury i Inżynierii Procesowej, ul. Komandorska 118/120, 53-345 Wrocław.

Bibliografia

• 1.Kragielskij I. V.: Frikcionnoje vzaimodejstvie tverdych tel, Trenie i iznos, 1980, t.1, nr. 1, s. 12-29.
• 2.Solski P., Ziemba S.: Zagadnienia zużycia elementów maszyn spowodowanego tarciem, PWN, Warszawa, 1969.
• 3.Hebda M., Wachal A.: Trybologia, WNT, Warszawa, 1980.
• 4.Czupryk W.: Cierne przenoszenie żelaza w układzie brąz – stal w tarciu z udziałem smaru, Zagadnienia Eksploatacji Maszyn, praca przyjęta do druku, nr 4, 1999.
• 5.Czupryk W.: Wstępna ocena wpływu wtórnego oddziaływania tlenków metali na wielkość zużycia tribologicznego, Tribologia, 1996, nr 3, s. 271-279.
• 6.Gribajlo A.P., Atroščenko P.V.: Vlijanije medsoderžaščich napolnitelej na niekotoryje tribologičeskije charakteristiki plastičnych smazok, Trenie i iznos, 1987, t. 8, nr 6, s. 1121-1126.
• 7.Kireenko O.F., Cvetkova N.B., Berdenikov A.I., Šacova S.A.: lssledovanije pričin anomalnogo iznosa torcevogo uplotnienija vintovogo nasosa, pereraspredelenije chimičeskich elementov u poverchnosti trenia, Trenie i iznos, 1985, t. 6, nr 4, s. 674-683.
• 8.Kragielskij I.V., Rybakova L.M., Kuksenova L.I., Tolokonnikov V.I. (i inni). Issledovanije chimičeskovo sostava i struktury zony deformacji splava CuAlMn pri trenii, Trenie i iznos, 1982, t.3, nr.2. s. 204-211.
• 9.Kuksenova L.I., Samylkin V.M., Tolokonnikov V.I., Rybakova L.M.: Issledovanije strukturnych izmienienij v poverchnostnych slojach aluminievych bronz pri trenii, Trenie i iznos, 1984, t. 5, nr 2, s. 227-232.