Dodatki uszlachetniające olejów jako czynnik zmian zużycia w obszarze zużywania utleniającego

• Autorzy: Czupryk W. , Kobryn J.

Warianty tytułu

EN

Oil additives as factor effecting changes in oxidative wear area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań zużycia elementów klasycznych par ślizgowych brąz-stal, w zależności od rodzaju zastosowanego oleju smarnego. Badania prowadzono w obszarze zużywania utleniającego. Norma opisująca badania zużycia na maszynie Amslera zaleca stosowanie oleju mineralnego Lux-10 bez dodatków uszlachetniających. Ze względu na brak informacji o zmianach zużycia w takim obszarze tarcia w sytuacji zastosowania olejów z dodatkami uszlachetniającymi wykonano takie badania. Eksperyment prowadzono na maszynie tarciowej typu SMT-1, produkcji byłego ZSSR. Próby wykonano zgodnie z PN 82/H-04332. Do badań zastosowano oleje silnikowe ogólnie dostępne na rynku, tj. Mobil 5W/50, Lotos 15W/40, Lotos 10W/40, ELF 15W/40. Jako olej porównawczy użyto zgodnie z zaleceniami PN olej Lux 10. Wyniki badań zużycia wykazały najmniejsze zużycie elementów stalowych w przypadku zastosowania oleju Lux 10. Dodatki uszlachet- niające w zastosowanych w badaniach olejach spowodowały zwiększone zużycie elementów stalowych. Użycie olejów z dodatkami było również przyczyną zwiększonego zużycia elementów z brązu, jedynie olej ELF 15W/40 spowodował wyraźne zmniejszenie zużycia elementów z brązu. Przypuszczalnie dodatki uszlachetniające o działaniu antyutleniającym, antyzużyciowym, przeciwzatarciowym uaktywniają swe pozytywne oddziaływania w cięższych warunkach tarcia, np. wskutek termicznej aktywacji dodatków uszlachetniających, natomiast w łagodnych warunkach tarcia, gdzie występuje zużywanie utleniające dodatki uszlachetniające wywołują zwiększone zużycie elementów par ślizgowych.

EN

This paper presents results of wear tests carried out on classic bronze/steel sliding pairs, using different lubricating oils. The research focused on the oxidative wear area. The standard for wear testing in the Amsler machine recommends the use of mineral oil Lux-10 without additives. Since little is known about wear changes in this friction area when oil with additives is used, research was undertaken to look into this problem. The experiment was conducted in a SMT-1 friction machine (made in the former Soviet Union). The tests were carried out in accordance with PN 82/H-04332. Freely available engine oils, i.e. Mobil 5W/50, Lotos 15W/40, Lotos 10W/40 and ELF 15W/40 were used in the tests. Oil Lux 10 was used as the reference oil. The tests showed that the steel elements w ere least worn when oil Lux 10 was used. The additives present in the tested oils caused increased wear of the steel elements. The use of the oils with additives also caused increased wear of the bronze elements, except for oil ELF 15W/40 which markedly reduced the wear of the bronze elements. The antioxidative, antiwear and antiseizure properties of the additives probably are activated in more severe friction conditions, e.g. at high temperatures. Whereas in mild friction conditions, in which oxidative wear occurs, the additives cause increased wear of the elements of the sliding pairs.

Słowa kluczowe

PL

dodatki uszlachetniające; zużywanie utleniające; przenoszenie cierne

EN

improvers; oxidative wear; frictional transfer

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich
• Czasopismo: Tribologia
• Rocznik: 2003
• Tom: nr 6
• Strony: 73--80
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Czupryk W.

• Akademia Ekonomiczna, Katedra Aparatury i Inżynierii Procesowej, ul. Komandorska 118/120, 53-345 Wrocław

autor

Kobryn J.

• Akademia Ekonomiczna, Katedra Aparatury i Inżynierii Procesowej, ul. Komandorska 118/120, 53-345 Wrocław

Bibliografia

• 1. Chen L.H., Rigney D.A.: Transfer during unlubricated sliding wear of selected metal systems. „Wear" 1985 nr 105, s. 47-61.
• 2. Czupryk W.: Cierne przenoszenie żelaza w układzie brąz-stal w tarciu z udziałem smaru. „Zagadnienia Eksploatacji Maszyn" 1999 Zeszyt 4, s. 639-657.
• 3. Czupryk W.: Wpływ zjawisk wtórnych na zużywanie utleniające metali w procesie tarcia poślizgowego. Praca habilitacyjna, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000.
• 4. Gripaćevskij A.N., Gorskij V.V., Litvinov V.N., ŚuvaIova E.A.: Lokalnoje rentgenospektralnoje issledovanije poverchnosti trenia bronzy BrOF10-l. „Trenie i iznos" 1985, t.6, nr 4, s. 727-731.
• 5. Gripaćevskij A.N., Vereścak A.V., Gorskij V.V.: Samoorganizacja vtorićnych struktur pri trenii medi i bronzy po stali. „Trenie i iznos" 1992, t. 13, nr 4, s. 647-653
• 6. M0lgaard J.: A discussion of oxidation, oxide thickness and oxide transfer in wear. „Wear" 1976 nr 40, s. 277-291.
• 7. M0lgaard J.: The dry wear of metals as a process in an open system. „Wear" 1975 nr 32, s. 353-362
• 8. Razumov O.N., Gorskij V.V., Gripaćevskij A.N.: Osobennosti stroenia legirovanych kislorodom struktur v słojach trenia medi. „Metallo-fizyka" 1987, t.9, nr 2, s. 96-98.
• 9. Rigney D.A., Chen L.H., Naylor M.G.S.: Wear process in sliding systems. „Wear" 1984 nr 100, s. 195-219.
• 10. Schell J., Heilman P., Rigney D.A.: Friction and wear of Cu-Ni alloys. „Wear" 1982 nr 75, s. 205-220.
• 11. Vereśćak A.V., Gorskij V.V., Gripaćevskij A.N.: Razvitie plastićeskoj deformacji i formirovanie amorfnokristalićeskogo splava Cu-Fe-0 v zonie kontaktnogo vzaimodejstvia pary trenia Cu-stal 45. „Trenie i iznos" 1991,1.12, nr 4, s. 660-666.
• 12. Vereśćak A.V., Gripaćevskij A.N., Gorskij V.V.: Vlijanije skorosti skolżenija na stroenie i sostav kontaktnoj zony medi v pare trenija med.-stal 45. „Trenie i iznos" 1992, t. 13, nr 2, s. 295-299.