Nowoczesność w polskim dyskursie architektonicznym: 1945-1949. Wstępne rozpoznanie zagadnienia

• Autorzy: Friedrich J.

Warianty tytułu

EN

Modernity in Polish architectural discourse, 1945-1949: an introductory identification of questions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pojęcie nowoczesności w polskim dyskursie architektonicznym po 1945 roku zajmuje szczególne miejsce. Nie tylko bowiem odnosi się ono do kwestii ściśle architektonicznych, ale wkracza także w obszar dyskusji ideowych, a nawet politycznych. Władze komunistyczne w powojennej Polsce reglamentowały bowiem nowoczesność, a także na swój własny sposób ją definiowały, co ujawniło się zwłaszcza w okresie obowiązywania w architekturze polskiej doktryny realizmu socjalistycznego. W swym tekście próbuję odtworzyć to, w jaki sposób pojęcie nowoczesności rozumiano i jak je stosowano w latach 1945-1949, a więc w krótkim okresie względnej swobody poprzedzającej urzędowe wprowadzenie socrealizmu. Dyskurs ten trudno zresztą uznać -przynajmniej w świetle znanych mi źródeł - za szczególnie bogaty. Niełatwo napotkać głębsze przemyślenia czy dostrzec ślady rozleglej szych lektur teoretycznoarchitektonicz-nych. Opinie w tym zakresie są zwykle obiegowe, a czasem wręcz powierzchowne, tylko z rzadka trafiają się myśli bardziej oryginalne, czy niespodziewane odpryski jakichś zachodnich dyskusji - historycznych bądź bieżących. Ówczesne wypowiedzi stanowią jednak ważny dokument stanu świadomości twórców polskiej architektury w trudnym momencie jej dziejów.

EN

The idea of modernity in Polish architectural discourse after 1945 occupies a unique place. Not only does it pertain to narrowly architectural matters, but it also enters the arena of ideological, and even political discussions. The communist government in postwar Poland regulated and even defined modernity in its own particular manner, as was manifested in the requirement that Polish architecture conform to the doctrine of socialist realism. In this text, I try to capture the manner in which modernity was understood and applied in the years 1945-1949, in the short period of relative freedom preceding the official introduction of socialist realism. This discourse is not acknowledged - at least in the sources I have encountered - as especially rich. It is not easy to engage with the wider considerations or perceive the traces of extensive theoretical-architectural readings. Opinions in this area are usually conventional, and sometimes even superficial; original thoughts or ideas inspired by western discussions - historical or current - occur only occasionally. Nevertheless the statements made in those times constitute an important document of the state of consciousness among Polish architects in a difficult moment of their history.

Słowa kluczowe

PL

architektura; modernizm; nowoczesność; dyskurs

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura i Urbanistyka
• Rocznik: 2008
• Tom: Z. 15
• Strony: 309--335
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz.

Twórcy

autor

Friedrich J.

• Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczno-Historyczny

Bibliografia

• [1] Czerny W., Odbudowa Gdańska, Technika Morza i Wybrzeża, 1948, nr 11-12, s. 31-32.
• [2] Giedion S., Space, Time and Architecture, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press 1956.
• [3] Heynen H., Architecture and Modernity. A Critique, Cambridge, Massachusetts-London, MIT Press 2001.
• [4] Forty A., Words and Buildings. A Vocabulary of Modern Architecture, London, Thames and Hudson 2004.
• [5] Jencks Ch., The Language of Post-Modern Architecture, New York, Rizzoli 1977.
• [6] Kotarbiński A., Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944-1964. Próba charakterystyki krytycznej, Warszawa, PWN 1967.
• [7] Kotula A., Krakowski P., Architektura współczesna. Zarys rozwoju, Kraków 1967.
• [8] Mallgrave H.F., Modern Architectural Theory. A Historical Survey, 1673-1968, Cambridge University Press 2005.
• [9] Olsen D.J., The City as a Work of Art, London, Paris, Vienna, New Haven - London, Yale University Press 1986.
• [10] Olszewski A.K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900-1925. Teoria i praktyka, Wrocław, Ossolineum 1967.
• [11] Olszewski A. K., Architektura polska w latach 1944-1960, w: Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, red. A. Wojciechowski, Wrocław, Ossolineum 1992.
• [12] Peter J., The Oral History of Modern Architecture. Interviews with the Greatest Architects of the Twentieth Century, New York 1994.
• [13] Tołwiński T., Urbanistyka, t. 1: Budowa miasta w przeszłości, wyd. 3, Warszawa, Trzaska, Ewert i Michalski 1947.
• [14] Watkin D., Morality and Architecture, Oxford, Clarendon Press 1977.
• [15] Wisłocka I., Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa, Arkady 1968.
• [16] Włodarczyk W., Socrealizm, sztuka polska w latach 1950-1954, Paryż, Libella 1986.
• [17] Zachwatowicz J. (red.), Budownictwo i architektura w Polsce 1945-1966, Warszawa, Wyd. Interpress 1968.