Fakty i mity o szkodliwym działaniu dioksyn i im podobnych zanieczyszczeń

• Autorzy: Grochowalski A.

Warianty tytułu

EN

Facts and Misleading Myths about Dioxin and Related Compounds

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dioksyny należą do silnie toksycznych, chlorowanych, aromatycznych związków chemicznych wprowadzonych do pożywienia poprzez zanieczyszczenie środowiska. Dioksyn nigdy celowo nie wytwarzano, a jedynie stanowiły zanieczyszczenie niektórych produktów chemicznych, głownie w agrochemii. Ich źródłem są również procesy termiczne, jeśli w sposób niekontrolowany wydostają się do atmosfery (np. spalanie odpadów w piecach domowych). Chlorowane bifenyle (PCB) produkowano celowo do lat 90. ubiegłego wieku, głównie jako modyfikatory olejów elektroizolacyjnych. Źródłem tych zanieczyszczeń u ludzi jest dieta. Z powodu ich lipofilowego charakteru, związki te ulegają silnej bioakumulacji. W 2006 r. decyzją Rady oraz Komisji Unii Europejskiej ustalono obowiązujące, maksymalne poziomy dioksyn dla żywności, jej komponentów oraz paszy. Obliguje to do prowadzenia bardzo kosztownych i czasochłonnych badań w nielicznych, wyspecjalizowanych laboratoriach analitycznych. Niezaprzeczalnym, udowodnionym naukowo faktem jest, że dioksyny i dioksynopodobne PCB są związkami immunosupresyjnymi oraz antyestrogennymi, gdy ich stężenie w przyrodzie występuje powyżej poziomu naturalnego. Jest jednak wiele wątpliwości odnośnie do ich działania, gdy wziąć pod uwagę powszechne występowanie u ludzi obok dioksyn wielu innych ksenobiotyków, mogących działać synergicznie lub raczej antagonistycznie w tym zakresie. Wyjaśnienie tych wątpliwości jest trudne i wymaga dalszych badań naukowych prowadzonych przy użyciu nie pojedynczych ksenobiotyków, ale mieszanin występujących w odpowiednich proporcjach u ludzi. Typowym przykładem jest DDE, metabolit powszechnie stosowanego kiedyś DDT, który w organizmie człowieka znacznie silniej zakłóca funkcje endokrynnego wydzielania hormonów niż dioksyny.

EN

Dioxins and Polychlorinated biphenyls (PCB) are a group of highly toxic, halogenated organic compounds that get into our food from the environment. Dioxins have never been produced intentionally but are formed as unwanted by-products in a variety of industrial processes as for instance chlorinated pesticide formulation. The major sources of dioxin are in our diet. Since dioxin is lypophyllic, it bioaccumulates, climbing up the food chain. Maximum levels for dioxins and dioxin-like PCBs in foods and feeding stuffs have been enacted in 2006 year by European Commission Regulation and Commission Directives. Accurate and sensitive analytical procedures are needed in order to control the food and feed for dioxin and dl-PCB contamination. Dioxin and PCB are well-known for their ability to damage the immune system and interfere with hormonal systems. Evidence suggests that environmental exposure to dioxins and dioxin-like PCBs may result in disruption of endocrine systems in human and wildlife populations. It is really hard to separate dioxin action from the other anthropogenic chemicals like pesticides, aromatic hydrocarbons, medicines etc. Although there is a lot of information regarding endocrine disruptors, many critical scientific uncertainties still remain. So far we do not know about the synergic or rather anthagonistic effect of dioxin action if present in a mixture of the other xenobiotics typically appeared in humans. For instance DDE that is found in the human body as a result of the breakdown of commonly used in the past DDT showed a higher endocrine disruptive effect than dioxin.

Słowa kluczowe

PL

dioksyny; spalanie; toksyczność; oznaczanie; żywność; poziom dopuszczalny

EN

dioxins; incineration; toxicity; determination; food; acceptable level

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, ZW CHEMPRESS-SITPChem
• Czasopismo: Chemik
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 62, nr 3
• Strony: 106--113
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., 3 tab.

Twórcy

autor

Grochowalski A.

• Politechnika Krakowska

Bibliografia

• l. Bernard A., Broeckaert F, De Poorter G., De Cock A., Hermans C., Sae-german C., Houins G.: The Belgian PCB/Dioxin Incident: Analysis of the Food Chain Contamination and Health Risk Evaluation. Environmental Research SectionA88,2002, 18,4274.
• 2. Bocio A., Domingo J.: Daily intake of polychlorinated dibenzo-p-dioxinsł polychlorinated dibenzofurans (PCDD/PCDFs) in foodstuffs consumed in Tar-ragona, Spain: a rev/ew ofrecent studies (2001-2003) on human PCDD/PCDF exposure through the diet. Environ. Res., 2005, 97, 1-9.
• 3. Charnley G., Doull J.: Human exposure to dioxins from food, 1999-2002. Food and Chemical Toxicology, 2005, 43, 671-679.
• 4. Coppens R, Fernandes da Silva M., Pettman S.: European regulations on nutraceuticals, dietary supplements and functional foods: A framework based on safety. Toxicology, 2006, 221, 59-74.
• 5. Covaci A., Yoorspoels S., Schepens R, Jorens R, Biust R., Neels H.: The Belgian PCB/dioxin crisis—8 years later. An overview. Environmental Toxicol-ogy and Pharmacology, 2008, 25, 164-170.
• 6. Darnerud RO., Atuma S., Aune M., Bjerselius R., Glynn A., Grawe K.R, Becker W.: Dietary intake estimations of organohalogen contaminants (dioxins, PCB, PBDE and chlorinated pesticides, e.g. DDT) based on Swedish market basket data. Food and Chemical Toxicology, 2006, 44, 1597-1606.
• 7. Davy C.W.: Leg/s/ot/on w/th respect to dioxins in the workplace. Environment International, 2004, 30, 219- 233.
• 8. De Mul A., Bakker M.I., Zeilmaker M.J., Traag W.A., van Leeuwen S.RJ, Hoogenboom R.LA.R Boon RE., van Klaveren J.D.: Dietary exposure to dioxins and dioxin-like PCBs in The Netherlands anno 2004. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 2008, 51, 278-287.
• 9. Eljarrat E., Caixach J., Rivera J.: Determination of PCDDs and PCDFs in different animal feed ingredients. Chemosphere, 2002, 46, 1403-1407.
• 10. Fernandes A., White S., D'Silva K., Rosę M.: Simultaneous determination of PCDDs, PCDFs, PCBs and PBDEs in food. Talanta, 2004, 63, 1147-1155. http://www.idealibrary.com
• 11. Fumento M.: The Dioxin Myth. Daily Policy Digest Environment Issues, December 27, 2004. http://www.ncpa.org/sub/dpd/index.php?Article_ID= 1062
• 12. Hughes l., Aggett R: Yariability and Uncertainty in Toxicology of Chemicals in Food, Consumer Products and the Environment. Committee on Toxicity of Chemicals in Food, Consumer Products and the Environment, 2007. http://cot.food.gov.uk/pdfs/vutreportmarch2007.pdf
• 13. Gregoraszczuk E.L., Wójtowicz A.K., Zabielny E., Grochowalski A.: Dose-and t/me dependent effect of 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD) on progesterone secretion by porcine luteal cells cultured in vitro. j. Physiol Pharm., 2000, 51 (l), 127-135.
• 14. Gregoraszczuk E.L.: Działanie naturalnych mieszanin POPs. Konferencja „Dioksyny w Przemyśle i Środowisku", Kraków-Tomaszowice, 12-13.06.2008, ISBN 978-83-7242-467-9 str. 57-65.
• 15. Grochowalski A., Lassen C., Holtzer M., Sadowski M., Hudyma T.: Determination of PCDDs, PCDFs, PCBs and HCB emissions from the metallurgical sector in Poland. Environ. Sci. Pollut. Res., 2007, 14, 326-332.
• 16. Grochowalski A., Konieczyński J.: PCDDs/PCDFs, dl-PCBs and HCB in the flue gas from coal fired CFB boilers. Chemosphere, 2008, 73, 97-103.
• 17. Kajiwara J., Todaka T., Hirakawa H., Hori T., Inoue S., Tobiishi K., Onozuka D., Takao Y., Nakagawa R., lida T., Yoshimura T., Furue M.: Time trend of concentrations of dioxin like-PCBs, PCDFs and PCDDs in blood of Yusho patients. Organohalog. Comp., 2007, 69, 91-94.
• 18. Liem A.K.D., Theelen R.M.C.: Dioxins. Chemical Analysis, Exposure and Risk Assessment. Thesis, Utrecht University, The Netherlands, 1997.
• 19. Malisch R., Dilara R: PCDD/Fs and PCBs in butter samples from new European Union member states and a candidate country: Analytical quality control, results and certain PCB-specific aspects. Chemosphere, 2007, 67, S79-S89.
• 20. Kuratsune M., Yoshimura H., Hori Y, Okumura M., Masuda Y: Yusho. A Human Disaster Caused by PCBs and Related Compounds. 1996, Fukuoka, Kyushu University Press, ISBN 4-87378-431 -X.
• 21. Quaß U., Fermann M., Bröker G.: The European dioxin air emission inventory project—final results. Chemosphere, 2004, 54, 1319-1327.
• 22. Persson Y, Lundstedt S., Öberg L., Tysklind M.: Levels of chlorinated com-pounds (CPs, PCPPs, PCDEs, PCDFs and PCDDs) in soils at contaminated sawmill sites in Sweden. Chemosphere, 2007, 66, 234-242.
• 23. SC Stockholm Convention (2001) http://www.pops.int Secretariat of the Stockholm Convention Guidelines on best available techniques and pro-visional guidance on best environmental practices. Revised draft, Geneva, December 2006. http://www.pops.int.
• 24. Schecter A., Gasiewicz T. A.: Dioxins and health. Wiley-interscience, New York, 2003, ISBN: 0471433551.
• 25. Scholliers R: Defming food ńsks and food anxieties throughout h/story. Ap-petite,2008,5l,3-6.
• 26. Turrio-Baldassarri L., Abate V., Alivernini S., Battistelli C.L., Carasi S., Ca-sella M., lacovella N., Iamiceli A.L., Indelicato L., Scarcella C., La Rocca C.: A study on PCB, PCDD/PCDF industrial contamination in a mixed urban-agricultural area significantly affecting the food chain and the human exposure. Part l: soil and feed. Chemosphere, 2007, 67, 1822-1830.
• 27. Tusscher G.W., Guchelaar H.J., Koch J., llsen A., YulsrnaT., Westra M., van der Slikke J.W., Olie K., Koppe J.G.: Perinatal dioxin exposure, cytochrome P-450 activity, liver functions and thyroid hormones at follow-up after 7-12 years. Chemosphere, 2008, 70, 1865-1872.
• 28. Van den Berg M., Birnbaum L., Bosveld B.T.C., Brunstrom B., Cook R, Fee-ley M., Giesy J.R, Hanberg A., Hasegawa R., Kennedy S.W., Kubiak T, Larsen J.C., van Leeuwen RX.R., Liem A.K.D., NoIt C., Peterson R.E., Poellinger L, Safe S.,Schrenck D.,Tillitt D.,Tysklind M.,Younes M.,Waern F.,Zacharewski T: Toxic Equivalency Foctors (TEFs for PCBs, PCDDs, PCDFs for Humans and for Wildlife. Environmental Health Perspectives, 1998, 106 (12), 775-792. http://www.epa.gov/toxteam/pcbid/tefs.htm
• 29. Weber R., Gaus C., Tysklind M., Johnston R, Forter M., Hollert H., Heinisch E., Holoubek L, Lloyd-Smith M., Masunaga S., Moccarelli R, Santillo D., Seike N., Symons R., Paulo J., Torres M., Yerta M., Yarbelow G., Yijgen J., Watson A., Costner R, Woelz J., Wycisk R, Zennegg M.: Dioxin- and POP-contaminated sites—contemporary and future relevance and challenges. Overview on background, aims and scope of the series. Environ Sci. Pollut. Res., 2008, 15,363-393.
• 30. Wilm K.H.: Our food - database of food and related sdences. http://www.ourfood.com/OurFood.pdf
• 31.Wittsiepe J., Furst R, Schrey R, Lemm F., Kraft M., Eberwein G., Winneke G., Wilhelm M.: PCDD/F and dioxin-like PCB in human blood and milk from German mothers. Chemosphere, 2007, 67 (9), S286.