Skład i struktura przestrzenna roślinności płytkowodnego jeziora Imielno (Pojezierze Lubuskie) na tle stanu trofii

• Autorzy: Pełechaty M. , Antonowicz R. , Pełechata A. , Pukacz A.

Warianty tytułu

EN

Composition and spatial structure of vegetation versus state of trophy of a shallow Lake Imielno (Lubuskie Lakeland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W latach 2001-2004 przeprowadzono badania składu i struktury przestrzennej roślinności makrofitowej jeziora Imielno na Pojezierzu Lubuskim. Wykonano także analizy składu i struktury zbiorowiska fitoplanktonu oraz parametrów fizyczno-chemicznych wody w centralnej, najgłębszej części jeziora. Celem przeprowadzonych badań było stwierdzenie czy badane elementy abiotyczne i biotyczne pozwolą jednoznacznie określić stan troficzny badanego jeziora. Jezioro Imielno (pow. 21.3 ha, gł. maks. 7.9 m, gł. śr. 3.6 m) jest dogodnym obiektem do tego typu badań, gdyż jest to płytkie, nie stratyfikowane w pełni jezioro, co udokumentowano przeprowadzonymi analizami w profilu pionowym jeziora, a w tego typu zbiornikach - zgodnie z teorią alternatywnych stanów stabilnych w jeziorach płytkich - zjawiska ekologiczne, zwłaszcza te związane z relacjami troficznymi, przebiegają odmiennie niż w głębokich, w pełni stratyfikowanych ekosystemach. Badane jezioro, pomimo śródleśnej lokalizacji, podlega presji antropogenicznej związanej z użytkowaniem rekreacyjnym w postaci "dzikich" kąpielisk, co może przyczyniać się do jego eutrofizacji, oraz wykorzystywane jest wędkarsko, z czym m.in. wiąże się mechaniczne usuwanie roślin w pasie fltolitoralu, zaburzające naturalne mechanizmy konkurencji pomiędzy makrofitami. Uzyskane wyniki analiz fizycznochemicznych oraz skład i struktura zbiorowiska fitoplanktonu pozwoliły jednoznacznie stwierdzić eutroficzny charakter zbiornika. Wyniki te znalazły swoje odbicie także w roślinności makrofitowej, której skład i struktura przestrzenna także są typowe dla jezior zasobnych w związki biogenne. Analiza fitoplanktonu i makrofitów pozwoliła stwierdzić, iż badane jezioro reprezentuje stan przejściowy pomiędzy stanem czystowodnym z dominacją makrofitów i stanem mętnowodnym z dominacją fitoplanktonu, zbliżony do drugiego z wymienionych stanów, co udokumentowano zarówno niewielką powierzchnią zajętą przez makrofity zanurzone, jak też wysoką biomasą fitoplanktonu i równocześnie niską widzialnością. W badanym jeziorze większość wykorzystanych wskaźników pozwoliła na jednoznaczne określenie stanu trofii, za wyjątkiem obecnych w jeziorze gatunków i zbiorowisk ramienic, uznawanych za indykatory wód mało żyznych. Jednak w badanym jeziorze rośliny te występowały na stanowiskach silnie wypłyconych, co uznawane jest za przejaw adaptacji do pogarszających się warunków świetlnych, w których mogą przetrwać ramienice o niewielkich plechach, a takie właśnie stwierdzono w badanym jeziorze. Warto zaznaczyć, iż zauważono rozprzestrzenianie się ramienic, zwłaszcza ramienicy delikatnej Chara deli-catula, na stanowiskach, gdzie wcześniej zostały mechanicznie usunięte rośliny naczyniowe. Sugeruje to ważną rolę nie tylko stanu trofli, ale także konkurencji międzygatunkowej w ekologii tych coraz rzadszych makroglonów.

EN

Physico-chemical, phytoplankton and macrophyte analyses were undertaken in years 2001-2004 in order to estimate the state of trophy of a shallow Lake Imielno (mid-Western Poland, Lubuskie Lakeland). The lake's area is 21.3 ha, with the maximal and mean depths of 7.9 m and 3.6 m, respectively. The question of interest was if all abiotic and biotic indicators would give similar information on the lake's trophy status. Lake Imielno belongs to the group of shallow lakes with no fully developed vertical stratification (as evidenced with the results of temperature measures). In accordance with the theory of alternative stable states trophic relationships in shallow lakes are different from those in deep water bodies. This is why in eutrophic, mcrophyte-dominated shallow lakes macrophyte composition might indicate lower trophy state. Although mid-forest location, the studied lake is subject to some anthropopressure as it is used for recreation (bathing and angling), which might result in acceleration of eutrophication processes and macrophyte removal from shallow parts of the phytolittoral. All indices involved pointed to eutrophic status of the lake and suggested rather turbid-water state with high phytoplankton biomass and low visibility. From amongst macrophyte species and communities charophytes occurrence in the studied lake maight be assumed as rather inconsistent with the rest of results as charophytes are supposed to indicate poor and clear water bodies. However, in the studied lake small charophyte species were found at very shallow sites, wich is interpreted as an adaptation to worse light conditions in eutrophic waters. Interestingly, charophyte development was also observed at localities where vascular plants were removed by anglers. Such results suggest that for charophyte occurrence not only trophy but also interspecific competition is important ecological factors.

Słowa kluczowe

PL

jezioro Imielno; roślinność makrofitowa; makrofity; fitoplankton; eutrofizacja; analiza fizyczno-chemiczna

EN

macrophytes; charophytes; phytoplankton; shallow lake; morphometry; mixing

• Wydawca: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Ekologia i Technika
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 13, nr 3
• Strony: 117--124
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Pełechaty M.

• Zakład Hydrobiologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 60-801 Poznań, ul. Marcelińska 4

autor

Antonowicz R.

• Zakład Hydrobiologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 60-801 Poznań, ul. Marcelińska 4

autor

Pełechata A.

• Collegium Polonicum, Uniwersytet im. A. Mickiewicza - Europa - Universitat Viadrina, 69-100 Słubice, ul. Kościuszki 1

autor

Pukacz A.

• Europa Fellows II, Collegium Polonicum, Uniwersytet im. A. Mickiewicza - Europa - Universitat Viadrina, 69-100 Słubice, ul. Kościuszki 1

Bibliografia

• 1. Jongman R. H. G. (2000): The difficult relationship between biodiversity and landscape diversity. [W:] Brandt J., Tress B., Tress G., (red.), Multifunctional Landscapes: Interdisciplinary Approaches to Landscape Research and Management. - Conference material for the conference on"multifunctional landscapes", Center for Landscape Research, Roskilde, October 18-21, 2000. - Published in September 2000:72-83.
• 2. Directive 2000/60/EC of the European Parliament and Council of 23. Oct. 2000 establishing a framework for community action in the field of water policy. OJECL. 327/1 (22.12.2000).
• 3. Moss B. i in. (praca zbiorowa) (2003): The determination of ecological status in shallow lakes-a tested system (ECOFRAME) for implementation of the European Water Framework Directwe. Aąualic Conserv: Mar. Freshw. Ecosyst., 13, 507-549
• 4. Sheffer M., Hosper S. H., Meijer M. L., Moss B., Jeppesen E. (1993): Alternalive equilibria in shallow lakes. Trends Ecol. Evol. 8: 275-279.
• 5. Jeppesen E. (1998): The ecology of shallow lakes - trophic interactions in the pelagial. Doctor's Dissertation (DSc). National Environmental Research Institute, Silkeborg, Danmark. NERI Technical Report No. 247, 420pp.
• 6. van DonkE., van de BundW. J. (2002): Impact of submerged macrophytes including charophytes on phyto-and zooplankton communilies: allelopathy versus other mechanisms. Aquatic Botany, 72, 261-274.
• 7. Pełechaty M.. Pełechata A., Pukacz A. (2003): Micro- and macrophytes of a shallow, polymictic lake in the context of the alternative stable states theory. [W:] Holdyński C., Łaźniewska I. (eds), Algae and biological stale of water. Acta Botanica Warmiae et Masuriae 3: 213-219.
• 8. Pełechaty M., Pukacz A. (2004): Chara polyacantha i Charetum polyacanthae -rzadki gatunek i zbiorowisko na tle struktury roślinności płytkiego śródleśnego jeziora. Badania Fizjograficzne Nad Polską Zachodnią, Seria B - Botanika, 53: 71-80.
• 9. Jańczak J. (red.) (1996): Atlas jezior Polski. T. l, Jeziora Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego w granicach dorzecza Odry. IMiGW, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• 10. Kajak Z. (1998): Hydrobiologia-limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, 355pp.
• 11. Pełechaty M., Pełechata A. (2004): Mixing and trophic status of an anthropogenically impacted shallow lake (Lake Jarosławieckie, Wielkopolski National Park) in the light of the study of the spatial heterogeneity and seasonal dynamics of the pelagial. Limnological Review 4: 201-208.
• 12. Wojciechowski I. (1987): Ekologiczne podstawy kształtowania środowiska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 450pp.
• 13. Carlson R.E. (1977): A trophic state index for lakes. Limnol. Oceanogr.'22: 361-369.
• 14. Lampert W., Sommer U. (1996) Ekologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa, 389pp.
• 15. Kawecka B., Eloranta P. V. (1994): Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. PWN Publisher, Warszawa, 252 pp.
• 16. Tomaszewicz H. (1979): Roślinność wodna i szuwarowa Polski (Klasy: Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Rozprawy UW, 160. Ss. 325. Warszawa, Uniwersytet Warszawski.
• 17. Podbielkowski Z., Tomaszewicz H. (1996): Zarys hydrobotaniki. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. 530pp.
• 18. Pełechaty M., Pukacz A., Pełechata A. (2004): Co-occurrence of two stoneworts of reverse ecological spectra in the same lake ecosystem. Habitat requirements of Chara delicatula Agardh and Chara globularis Thuillier in the context of bioindication. Polish Journal of Environmental Studies, 13, 5, 551-556.
• 19. Dąmbska I. (1964): Charophyta - Ramienice. Flora Słodkowodna Polski, 13. Polska Akademia Nauk, Instytut Botaniki, Warszawa, 126pp.
• 20. Pełechaty M., Gużdzioł E., Pukacz A. Rozmieszczenie ramienic w fitolitoralu jeziora Czystego Wielkiego (Pojezierze Lubuskie). W druku.
• 21. Blindow I. (1992): Decline of charophytes during eutrophication; a comparison to angiosperms. Freshwater Biol. 28: 9-14.
• 22. Pełechaty M., Antonowicz R. (2003): Chara delicatula w jeziorze Imielno (Pojezierze Lubuskie)-gatunek oligotroficzny w zeutrofizowanym jeziorze? [W:] „Glony a stan biologii wód. Zagrożenie czy sprzymierzeńcy?" XXII Międzynarodowe Sympozjum Sekcji Fykoloicznej Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Olsztyn-Mierki, 15-18 maja 2003: 67-68.
• 23. Pełechaty M. (2003): Ramienice Jeziora Jarosławieckiego. Morena 10: 97 - 100. Prace Wielkopolskiego Parku Narodowego.